Cisza i gniew. Lata chwały. Tom 2

Pierre Lemaitre ponownie udowadnia, że jest mistrzem opowiadania o losach zwykłych ludzi na tle burzliwej historii. Cisza i gniew to druga część trylogii, osadzona we Francji lat 50. XX wieku - okresie pozornego spokoju i odbudowy po wojnie, ale także napięć społecznych i rodzącego się buntu. Akcja powieści toczy się między 1952 a 1953 rokiem - w czasie, gdy Francja, podnosząc się z wojennych zgliszczy, znajduje się w stanie społecznego wrzenia. To epoka, w której z jednej strony rozkwita kapitalizm, a z drugiej - rośnie rozwarstwienie społeczne i wykluczenie. Lemaitre pokazuje tę rzeczywistość przez pryzmat różnych klas społecznych, od robotników w zakładach przemysłowych po ludzi związanych z elitami polityczno-ekonomicznymi.
Bohaterowie to potomkowie rodu Pelletierów. Jean to najstarszy z rodzeństwa i formalny spadkobierca rodzinnego biznesu. Lemaitre kreśli go jako postać nieco tragiczną - człowieka uwikłanego w schematy patriarchalnego sukcesu, który jednak nie posiada ani wizji, ani charyzmy. Jego sposób zarządzania firmą (czy raczej brak zaangażowania) jest symbolem dekadencji i rozkładu klasy burżuazyjnej. Żyje w iluzji stabilności, zadowalając się pozorami sukcesu. Jest obojętny wobec napięć społecznych, a jego uprzywilejowana pozycja skutecznie oddziela go od realnych problemów ludzi pracy. Autor pokazuje go jako człowieka przeciętnego, biernego, niemoralnego w swej pasywności - co staje się istotnym kontrastem wobec rodzeństwa. François to chyba najbardziej zniuansowana postać spośród dzieci rodzeństwa. Dziennikarz i intelektualista, pełni funkcję niemal alter ego samego autora - człowieka, który stara się zrozumieć świat i opowiedzieć go innym. Jednak jego zaangażowanie nie jest jednoznaczne. Lemaitre nie czyni z niego bohatera jednoznacznie pozytywnego - François jest również oportunistą, który w pewnym momencie nie tyle wybiera stronę, ile próbuje się nie opowiedzieć po żadnej. To człowiek rozdarty - między lojalnością wobec rodziny a prawdą, którą dostrzega jako obserwator rzeczywistości. W jego postaci widać też refleksję nad rolą mediów - jak łatwo stają się narzędziem narracji władzy, a jak trudno mówić głosem autentycznym. Hélène, najmłodsza z rodzeństwa, to kobieta walcząca o swoją autonomię i tożsamość w świecie rządzonym przez mężczyzn i klasowe konwenanse. Lemaitre pozwala nam obserwować, jak dojrzewa i oddziela się od rodziny. Jej droga to walka z patriarchalnymi oczekiwaniami i uprzedzeniami klasowymi. Choć wciąż związana z rodziną, Hélène w dużej mierze kwestionuje to, co reprezentuje nazwisko Pelletier. Jest także ważną postacią kobiecą w kontekście lat 50., pokazując, jak trudno było kobietom wyrwać się z przypisanych ról - i jak różne formy oporu były możliwe.
Lemaitre pokazuje dzieci Pelletierów jako reprezentantów całych grup społecznych i światopoglądów. Ich rozproszone drogi, konflikty i brak wspólnego języka odzwierciedlają rozpad powojennego społeczeństwa francuskiego, które z jednej strony chce zapomnieć o wojnie, a z drugiej nie potrafi poradzić sobie z jej konsekwencjami - społecznymi, politycznymi, moralnymi. Ich losy prowadzą do konfrontacji nie tyle z historią, co z jej dziedzictwem - niesionym przez wartości, traumy i wybory wcześniejszych pokoleń.
"Moc muru polegała na iluzji, że cię chroni, podczas gdy w rzeczywistości wywoływał panikę."
Narracja jest płynna i gęsta od detali - Lemaitre nie oszczędza czytelnika, wprowadzając go w świat przemocy, niesprawiedliwości, ale też cichej walki i oporu. W tle majaczy rosnące niezadowolenie społeczne, które zapowiada nadchodzące burze polityczne lat 60. Szczególnie poruszające są fragmenty dotyczące przemocy wobec robotników i brutalnych represji wobec protestujących - Lemaitre nie moralizuje, ale pozwala czytelnikowi samemu odczuć niesprawiedliwość i narastające napięcie.
Mimo że akcja toczy się kilkadziesiąt lat temu, powieść ma wymiar uniwersalny. Opowiada o mechanizmach władzy, o ludzkiej solidarności i gniewie, który rodzi się tam, gdzie nie ma sprawiedliwości. To lektura wymagająca, ale niezwykle satysfakcjonująca. Autor po raz kolejny stworzył dzieło pełne emocji, przemyśleń i żywych obrazów. Zdecydowanie warto po nią sięgnąć - nie tylko dla miłośników literatury historycznej, ale dla każdego, kto ceni dobrą, zaangażowaną prozę.
Lemaitre pisze językiem żywym, pełnym ironii i precyzji. Potrafi w jednym akapicie przejść od czułego portretu psychologicznego do brutalnej sceny ulicznej przemocy. Jego styl jest pozbawiony patosu, ale nie obojętny - jest to proza zaangażowana, ale nie ideologiczna. Często posługuje się kontrastami - między intymnością a historią, jednostką a zbiorowością, ciszą a gniewem - co zresztą dobrze oddaje tytuł książki.
Z literackiego punktu widzenia warto zwrócić uwagę na sposób budowania napięcia: Lemaitre nie potrzebuje dramatycznych sytuacji, by utrzymać uwagę czytelnika. Zamiast tego powoli, z dbałością o szczegół, tka swoją opowieść, prowadząc ją ku nieuchronnemu, dramatycznemu finałowi.
Pierre Lemaitre napisał książkę nie tylko historycznie precyzyjną, ale też głęboko poruszającą. Cisza i gniew to powieść polityczna, społeczna i emocjonalna zarazem - napisana z rozmachem i literackim kunsztem. To dzieło dojrzałe, pełne niuansów, które zasługuje na uważną lekturę.
Możesz mieć pewność, że emocji przy tej lekturze nie zabraknie. Przy tak szerokim wachlarzu różnorodnych bohaterów, każdy będzie usatysfakcjonowany. Polecam, ciekawa i refleksyjna, pozostawia z pytaniami, co już świadczy o jej wartości.

Uwielbiam sagi rodzinne, a historia rodziny Pelletierów całkowicie mnie zauroczyła. Po raz kolejny zanurzyłam się w ich losach w drugim tomie epickiego cyklu "Lata chwały" i wiedziałam, że znów mogę liczyć na prawdziwą emocjonalną podróż. Styl Pierrea Lemaitrea to dla mnie mistrzowskie połączenie błyskotliwości, ironii i czarnego humoru, które sprawia, że każda scena tętni życiem.
"Cisza i gniew" to opowieść, która hipnotyzuje od pierwszych stron i od razu zaznaczę, że warto poprzedzić ją lekturą pierwszego tomu "Wielki świat", by nie stracić nic z tej wyjątkowej historii. Tym razem rodzeństwo Pelletierów spędza więcej czasu we Francji niż w rodzinnym Bejrucie, ale emocje nadal wrą jak mydło w kotłach bejruckiej fabryki seniora rodu. Rodzinne tajemnice to tu prawdziwa b0mba z opóźnionym zapłonem i miałam nieustanne wrażenie, że zaraz coś eksploduje.
Autor nie tylko tka fabułę z precyzją mistrza, ale przede wszystkim kreuje bohaterów tak autentycznych, że ich losy angażują niemal boleśnie. Tu nie tylko Jean, Francois i Helene kradną uwagę, bo i postaci poboczne mienią się pełną gamą barw. Muszę wspomnieć choćby o Genevive, żonie najstarszego z synów, która zdaje się być koszmarem utkanym z majaków najbardziej przerażonych mężów. Każda scena z nią wywoływała u mnie złość i niedowierzanie, a jej stosunek do własnej córki mrozi krew w żyłach. Natomiast bokser Lulu? Och, jak ja mu kibicowałam! Szalenie zmotywowany młody człowiek swoimi perypetiami rozładowuje napięcie niczym zręczny komik w greckiej tragedii. A tak wyrazistych bohaterów jest tu wielu.
Największe wrażenie zrobił na mnie jednak Jean. Z pozoru zwyczajny kupiec, ojciec i mąż, a w rzeczywistości ulegający mrocznym podszeptom psychopata. I tylko o niezwykłym kunszcie Autora może świadczyć fakt, że nie tylko mu współczułam, ale i obdarzyłam sympatią chcąc go wręcz uchronić przed chwilą, gdy rodzina pozna jego potworny sekret.
Ta powieść nie daje wytchnienia. Każde rodzinne spotkanie jest jak balansowanie nad przepaścią, kiedy czujemy, że coś się wydarzy, ale nigdy nie możemy być pewni kiedy i w jaki sposób. Wszystko to rozgrywa się na tle dusznej atmosfery lat pięćdziesiątych, w których społeczne napięcia i gospodarcze przemiany tylko podsycają emocje. Za sprawą Helene, która desperacko szuka wyjścia z sytuacji, w jakiej się znalazła Autor ukazuje Francję tamtych lat jako świat pełen hipokryzji, patriarchatu i brutalnych realiów, w których kobiety musiały walczyć o podstawowe prawa i nieraz dosłownie o życie.
Lemaitre zbudował powieść jak piętrowy dom z wieloma pokojami, który wydaje się solidny, ale wystarczy jedno pęknięcie, by runął niczym domek z kart. Ta książka porwała mnie całkowicie, wywołując pełną gamę emocji, a jednocześnie podziw dla Autora. Jeśli szukacie historii, która wciągnie Was jak rwący nurt i nie wypuści aż do ostatniej strony, to Was w tę wyjątkową podróż do Francji lat pięćdziesiątych, a ja z niecierpliwością wypatruję trzeciego, finałowego tomu.