Sandor Marai, Dziennik 1057-1966 - fragment



19 października

Przez dwa tygodnie służba w składzie przysięgłych. Każdy obywatel amerykański ma prawo w sprawie procesowej prosić sędziego o wyrok wydany przez ławników (dotyczy to procesów prawa cywilnego – w ten sposób próbują uniemożliwić korumpowanie sędziów, bo dwunastu ludzi nie da się przekupić tak, jak jednego sędziego). I każdy obywatel amerykański (a dokładnie tylko mężczyźni, służba kobiet jest dobrowolna) został zobowiązany do odbycia co dwa lata dyżurów ławniczych, jeśli zostanie wezwany. Mnie wezwano po raz pierwszy.

Dyżur trwa dwa tygodnie – każdego ranka od dziewiątej rano do piątej po południu mam się stawiać w sali zebrań nowojorskiego Civil Court (albo Criminal Court). Jest nas stu dwudziestu przysięgłych wezwanych na dyżur, jedna trzecia to kobiety. Wielu starszych ludzi, ale są też młodzi, również Murzyni, wybierają nas z najróżniejszych warstw społecznych. O wpół do dziesiątej w dużej sali odczytują nasze nazwiska (jeśli ktoś bez poważnego uzasadnienia nie stawia się na służbę ławniczą, zostaje skazany na miesięczną odsiadkę w więzieniu i na karę pieniężną), a potem czekamy. Sala wyposażona jest w klimatyzację, można palić i czytać. Czasami czekamy przez całe godziny i nic się nie dzieje. Miejsce to przypomina trochę poczekalnię lotniska, na którym pasażerowie wysiadują czasem godzinami, nim samolot zostanie przygotowany do lotu. A trochę tak zwany „salon” w dawnych, paryskich czy peszteńskich burdelach, gdzie kobiety oczekiwały na klientów, grały w karty, rozmawiały, zanim madame nie wezwała kilku z nich aux choix, gdy pojawiał się gość. Urzędnik sądowy w uniformie wybiera przez losowanie dwunastu przysięgłych, którzy w danej sprawie sądowej będą wydawać wyrok. Nie wolno rozmawiać z obcymi, ze świadkami; adwokaci krogulczym wzrokiem śledzą zachowanie ławników, przesłuchują ich, czy przypadkiem nie są „uprzedzeni” – i niektórych odprawiają.



Trzydziestodwuletni Leon jest przystojnym, agresywnym i aroganckim cwaniakiem. Hurtownik, ma cadillaca. Był zaręczony z dwudziestotrzyletnią, jasnowłosą, niebieskooką niewinnością. Zaręczyny zostały zerwane, Leon żąda zwrotu trzykaratowego brylantowego pierścionka zaręczynowego. Chłopak nie jest dżentelmenem – ale okazuje się, że pannica też nie lady. Bezwstydnie szlocha przed dwunastoma obcymi ludźmi, zachłystując się krzyczy, że ostatniego wieczoru, kiedy narzeczeństwo zostało zerwane (Leon się rozmyślił), w drodze do domu w cadillacu he touched the private part of my body…. Słowem, nie ma zamiaru oddawać pierścionka. Wszyscy zachowują powagę, sędzia i my, ławnicy także. I tak to trwa przez cztery dni na okrągło. Rodzice panny żądają od Leona dziesięciu tysięcy dolarów odszkodowania, ponieważ wydarzenie w cadillacu „nadszarpnęło jej nerwy”. Leon chwyta się za głowę, patrzy przed siebie, jakby dopiero teraz zrozumiał, jak nierozsądne było jego zachowanie, gdy tak się zapomniał w aucie. Matka bohaterki dramatu – ubrana na kanarkowo i szafirowo przekwitła drobnomieszczanka – udaje atak serca, ale sędzia każe się jej uspokoić. W końcu wydajemy salomonowy wyrok, po półtoragodzinnej naradzie decyzja jest następująca: given is given, mężczyzna nie zachował się gentlemanlike, ale panna też nie ladylike; może zatrzymać pierścionek, ale dotyk private part nie zobowiązuje Leona do płacenia odszkodowania. Jest nas w składzie sędziowskim dziesięciu mężczyzn, w tym jeden Murzyn, i dwie kobiety. Mężczyźni solidarnie i zgodnie stwierdzają, że Leon w aucie na zbyt wiele sobie pozwolił, ale to nie jest warte dziesięciu tysięcy dolarów. (Z ław sędziów przysięgłych w trakcie dyskusji dobiega pomruk w sensie „no już bez przesady”). Kobiety ponuro milczą, mają inne zdanie.



Postaci są ciekawsze niż ich groszowa komedia: powódka nie jest „kobietą”, udaje ją tylko. Jasne włosy jak pakuły, ręce, nogi, sylwetka, uśmiech, wszystko w tym infantylnym, jakby niezaznaczonym płciowo i niezdolnym do rozwoju typie, jakiego tu pełno w ilustrowanych magazynach, w reklamach, w produkcjach kinowych i telewizyjnych. Niepojęte, że Leon tego nie widział; Amerykanin słyszał już o wampie, o glamour girl, o business woman, o country girl, ale Kobieta jest dlań jeszcze ciągle tak samo niepokojącym zjawiskiem, jakim była w purytańskiej epoce pionierów.



W wielkim gmachu nastrój żywcem z Procesu Kafki: bezgłośnie zamykające się drzwi, poczucie, że wszyscy są podejrzani. Atmosfera Obłąkania Pieniądzem we wszystkim i wszędzie. Ale tu, w Nowym Jorku, robią to przynajmniej otwarcie. Kto ma pieniądze, jest nie tylko bogaty, lecz także piękny, z potencją, młody, mądry, pogodny, bohaterski… i jedynie dlatego, że ma pieniądze. Tak sądzi większość. Istnieją też buntownicy, którzy głoszą, że jest odwrotnie. W Europie chciwość, surowa i bezlitosna żądza pieniądza są tak samo przemożne, ale niewielu się przyznaje do tego, że tak go pragnie.