Od ponad dwudziestu lat 21 lutego obchodzimy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. Z tej okazji warto zatrzymać się na moment przy języku polskim, w którym na co dzień słyszymy wiele zapożyczeń z języków obcych. Czy naprawdę kalki językowe są aż tak niezbędne? Zacznijmy obchodzić Dzień Języka Polskiego każdego dnia!
Skąd się wziął język polski?
Według Biblii wszystkie języki miały swój początek na Wieży Babel. Według badań językoznawczych język polski wziął się od języka praindoeuropejskiego jak większość języków europejskich. W wyniku wędrówki plemion języki ulegały zmianie, dlatego wyróżniono podział na języki zachodniosłowiańskie (m.in. język polski i kaszubski), wschodniosłowiańskie i południowosłowiańskie.
Jeszcze wcześniej funkcjonowały trzy dialekty: czesko-słowacki, łużycki i lechicki. Do dialektu lechickiego należały plemiona zamieszkujące tereny Wielkopolski, Śląska, Małopolski, Mazowsza. Plemiona te zostały zjednoczone przez Piastów. Oznacza to, że państwo polskie i jego język zaczęły kształtować się jako samodzielne wraz z przyjęciem chrztu w 996 roku.
Czy są języki zagrożone w Polsce?
Atlas Języków Zagrożonych UNESCO wymienia osiem języków w Polsce, którym może grozić wyginięcie. Na mapie zaznaczone są jedynie dwa: kaszubski i wilamowski oraz jeden język wymarły: słowiński.
Język wilamowski należy do grupy języków zachodniogermańskich. Posługuje się nim kilkadziesiąt starszych osób, mieszkańców Wilamowic koło Bielska-Białej. Wilamowski powstał z dialektów niemieckich, niderlandzkich i fryzyjskich dzięki XIII-wiecznym osadnikom holenderskim i niemieckim.
Język kaszubski jest typem języka rdzennego, blisko spokrewnionego z językiem oficjalnym państwa. Kaszubski aktualnie ma tendencję do odradzania. Ponad 10 tysięcy osób uczy się go w szkołach, a od 2005 roku można zdawać maturę z języka kaszubskiego.
Pamiętaj o tym, że niezależnie od języka ojczystego, dialekty i języki regionalne stanowią jego ważną część, a niejednokrotnie rozwijają się w tym samym czasie, co język podstawowy.
Ciekawostki dotyczące języka polskiego
- Język polski uznawany jest za jeden z najtrudniejszych języków świata, a znajduje się w czołówce, zaraz obok arabskiego i chińskiego, z którym to problem mają zarówno obcokrajowcy, jak i mieszkańcy rodzimi. UNESCO szacuje, że jedynie 2% Polaków jest w pełni sprawna językowo, natomiast 77% ma problem ze zrozumieniem czytanego po polsku tekstu.
- Język polski znajduje się na 26. miejscu najczęściej używanych języków na świecie. Posługuje się nim około 44 milionów ludzi. Jest jednym z oficjalnych języków Unii Europejskiej.
- Coraz więcej osób uczy się języka polskiego za granicą. Szacuje się, że liczba ta sięga nawet 10 tys. osób na całym świecie. Jedna trzecia język polski jako obcy studiuje na uczelniach i w szkołach językowych w Polsce. Jako język mniejszości narodowej polski używany jest zwłaszcza na Ukrainie, Białorusi, Litwie, Słowacji i w Czechach.
- Najstarsze pełne po polsku zapisane zdanie pochodzi z Księgi Henrykowskiej z 1270 roku i dotyczy opisu życia codziennego w tamtych czasach. Brzmi ono: „Daj, ać ja pobruczę, a ty poczywaj”, co w wolnym tłumaczeniu może oznaczać: „Odpocznij, dzisiaj ja pozmywam”.
- J.R.R. Tolkien znał około trzydziestu języków, między innymi łacinę, starożytną grekę, hebrajski, średniowieczny i współczesny walijski, niemiecki, duński, norweski, hiszpański, francuski, fiński, esperanto i rosyjski. Uczył się także polskiego. Zaliczył go do języków trudnych.
- Henry Miller, amerykański pisarz i malarz, powiedział: „U Polaków lubię jedno – ich język. Kiedy inteligentni ludzie mówią po polsku, wpadam w ekstazę. Jego brzmienie wywołuje we mnie dziwne obrazy, w których tle zawsze jest murawa z pięknej kolczastej trawy i buszujące w niej szerszenie i węże. […] Nigdy nie rozumiałem, o czym mówią, ale odnosiłem wrażenie, jakby mordowali kogoś w elegancki sposób”.
Pielęgnujmy mowę polską
Ważne jest, by dbać o języki narodowe i rdzenne, ponieważ każdy z nich ma zakodowaną określoną wiedzę i kulturę, co przekłada się na spojrzenie na świat i innowacyjność w myśleniu. Pamiętajmy także, że nasi przodkowie umierali nie tylko za polskie państwo, ale i polski język. Franciszek Morawski pisał: „Póki w polskich komnat ściany, gwar obczyzny nie zawita, póty próg wasz nieskalany, póty Polska niezdobyta”. Czasy się oczywiście zmieniają i obecnie nie można nie używać języków obcych. Warto jednak pamiętać o pięknie języka ojczystego i jego bogatej kulturze.
Zadanie na dziś od Gandalfa: Zamiast nowych obcojęzycznych słów, naucz się kilku nieznanych Ci słów polskich. 🙂 My też biegniemy się dokształcić, by być dla Ciebie kompetentnym… interlokutorem!
Dowiedz się więcej o Międzynarodowym Dniu Języka Ojczystego.
Sprawdź także Naszą ofertę w dziale językoznawczym 🙂