Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego przypada na dzień 21 lutego. W ostatnich latach coraz częściej kultywuje się obchody tego dnia, który stawia sobie za cel ochronę języka ojczystego i dbanie o tożsamość kulturową. Święto podkreśla różnorodność językową świata, uwzględniając przy tym języki zagrożone i powoli ginące.
Walka o język
Idea święta języków miała krwawy początek. Dzień ten upamiętnia wydarzenia, do których doszło w 1952 roku w Bangladeszu. W trakcie pokojowej demonstracji zamordowano pięciu studentów uniwersytetu, którzy domagali się nadania językowi bengalskiemu statusu jednego z dwóch języków urzędowych w Bengalu Wschodnim, należącym wówczas do Pakistanu. Bengalski stał się oficjalnym językiem urzędowym cztery lata po tych wydarzeniach.
W 1999 roku w czasie 30. Sesji Konferencji Generalnej UNESCO postanowiono wprowadzić obchody, które miałyby wysławić języki ojczyste oraz ich istotę dla danej narodowości. 21 lutego jest narodowym świętem w Bangladeszu.
W Polsce jest to Dzień Języka Polskiego, ale także dzień języków regionalnych oraz języków mniejszości narodowych. Założeniem święta jest promowanie wielojęzyczności oraz chronienie różnorodności językowej. Pamiętajmy, że jeśli zaprzestaniemy dbania o język, dojdzie do jego wymarcia, tym samym doprowadzi to do zaniku danej kultury.
Jak umiera język?
Rozważałeś kiedyś fakt, że jeśli umiera człowiek, umiera też język, którym on się posługuje? Proces zanikania języków jest powszechny, chociaż na przestrzeni lat zmienił się jego charakter. Z pewnością dochodzi do mniejszego rozlewu krwi, wszystko odbywa się bardziej naturalnie, ale nie można umniejszać tutaj roli człowieka i jego arogancji.
Według badań mniej więcej od XV do XX wieku wymarła połowa języków świata. Sugeruje się, że w czasie największego zróżnicowania językowego istniało od 10 do 15 tysięcy języków, wśród których można wyróżnić także odrębne dialekty.
Śmierć języka ma różne podłoża. Zdarza się oczywiście, że języki wymierają naturalnie wraz ze śmiercią ostatnich przedstawicieli danego plemienia. Aktualnie duże znaczenie ma także globalizacja, która doprowadziła do tego, że języki trzeba chronić, ponieważ ochrona języka to ochrona różnorodności i bogactwa kultury danej narodowości czy społeczności. Słusznie podkreśla się fakt, że śmierć języka to także śmierć opisu świata, myślenia, obrazowania czasu lub natury.
Języki niekiedy są wręcz mordowane. Kultury dominujące w brutalny sposób niszczą rdzenne języki różnego typu plemion. Podręczniki opisują wiele takich historii, chociażby na Dzikim Zachodzie, gdzie plemiona indiańskie zostały wygnane ze swych ziem i zmuszone do posługiwania się językami swoich prześladowców. Niejednokrotnie dane plemiona dosłownie umierały przez europejską cywilizację i przynoszone przez nią choroby zakaźne i plagi. Gdy ginie plemię, umiera też język.
Szacuje się, że przynajmniej 80% ludności świata posługuje się jednym (lub kilkoma) z osiemdziesięciu języków dominujących. Wśród nich najpopularniejsze okazują się chiński, angielski, hiszpański, hindi i arabski.
Języki zagrożone. Co to takiego?
Aktualnie na świecie istnieje około 7 tys. języków, które są wciąż używane. UNESCO rozpoczęło program, który ma dbać o języki zagrożone. Opracowało nawet Atlas Języków Zagrożonych, który kataloguje informacje odnoszące się do przynajmniej 2500 języków używanych na świecie i zagrożonych wyginięciem. Oprócz nich wykazuje się około czterdziestu języków, którymi mówi tylko jedna osoba.
UNESCO wyróżnia pięciostopniową skalę zagrożenia, określającą stopień użytkowania języka przez członków danej społeczności. Wśród nich są języki zagrożone, zdecydowanie zagrożone, poważnie zagrożone, krytycznie zagrożone, wymarłe.
Zatracanie języków jest kwestią czasu?
Wymieranie języka jest kwestią czasu. Wykazać to można na podstawie trzech pokoleń imigrantów. Pierwsze pokolenie jest jeszcze jednojęzyczne i w niewielkim stopniu uczy się języka dominującego. Drugie pokolenie staje się dwujęzyczne, ponieważ w domu uczy się języka ojczystego, a w szkole języka dominującego. Trzecie pokolenie skupia się przede wszystkim na języku dominującym. Niestety wiąże się to nie tylko z wymarciem języka i kultury, ale także z niemożnością komunikacji z rodziną, która posługuje się jedynie językiem przodków.
Języki dominujące wypierają języki lokalne. Sugeruje się, że do 2100 roku wymrze znaczna część języków świata, a według Johna McWhortera, amerykańskiego lingwisty, do 2115 roku pozostanie jedynie 600 języków użytkowych. Mówi się nawet o jednojęzyczności, która można nastąpić wskutek zanikania innych rdzennych języków. Jednojęzyczność będzie miała podłoże nie tylko społeczne i polityczne, ale przede wszystkim gospodarcze.
Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego ma ogromne znaczenie dla zachowania tożsamości narodowej i kulturowej, a dowodem na to jest studencki protest, który przerodził się w mord. Jakby tak się zastanowić, okazuje się, że o język walczyliśmy zawsze, niezależnie od tego, czy byliśmy akurat w Ameryce, Hiszpanii, a może w samej Polsce.
Z okazji Dnia Języka Ojczystego mamy dla Was różne propozycje do nauki języka polskiego i języków obcych. Sprawdź na Gandalf.com.pl.
Dowiedz się więcej o Dniu Języka Polskiego. 🙂
Sprawdź także Naszą ofertę w dziale lingwistycznym: https://www.gandalf.com.pl/k/jezykoznawstwo/!