Serce meduzy

Niektóre książki potrafią zaintrygować czytelnika już od pierwszych stron. I do takich książek z pewnością można zaliczyć debiutancką powieść Ali Benjamin ? Serce meduzy. Co łączy te niezwykłe morskie stworzenia, obsesję na punkcie liczb, szkolne sprawozdanie, ciszę i pożegnania? Jeżeli poczuliście się zaintrygowani i pragniecie odkryć powiązanie między tymi elementami, serdecznie zapraszam do lektury.

Każdy człowiek inaczej sobie radzi ze stratą, niektórym pogodzenie się z odejściem bliskiej osoby przychodzi wyjątkowo trudno. Zuzanna, nazywana również Zulą, to dwunastolatka, której najlepsza przyjaciółka utopiła się w trakcie minionych wakacji. Dziewczyna od tamtej pory z nikim nie rozmawia, pogrążając się całkowicie w ciszy i w świecie własnych myśli. Jej inteligencja i ciekawość otaczającego ją świata sprawiają, że często dostrzega rzeczy, na które inni nie zwracają uwagi. Tym sposobem podczas wizyty w oceanarium w jej głowie rodzi się pewna myśl, skoro meduzy rozprzestrzeniają się na coraz większe obszary i średnio co pięć sekund ktoś zostaje przez nie oparzony istnieje prawdopodobieństwo, że jej przyjaciółka, która umiała doskonale pływać, nie utopiła się, a zginęła właśnie oparzona przez jadowitą meduzę. Zula postanawia, że dowiedzie słuszności swej teorii.

Serce meduzy to poruszająca i nie do końca oczywista historia o stracie i nauce pożegnań. Dopiero z rozwojem fabuły i lepszym poznaniem Zuli czytelnik w pełni zaczyna rozumieć motywy postępowania dziewczynki i przekonuje się o tym czego nie raz uczy nas życie ? że uczucia, a przede wszystkim wyrzuty sumienia, nie raz zaburzają nasze poczucie rzeczywistości i sprawiają, że logiczne myślenie ustępuje miejsca nawet najbardziej zwariowanym pomysłom dającym złudne poczucie bezpieczeństwa i ucieczki od problemów.

Jednak ze względu na sposób w jaki autorka zdecydowała poprowadzić historię, osadzając w jej centrum tytułowe meduzy, poprzez przybliżanie życia i ciekawostek na temat tych zwierząt, pokazuje jak różnorodny i fascynujący jest świat wokół nas, a także jak wiele jego elementów mijamy w życiu codziennym nie poświęcając im najmniejszej uwagi, przez co wiele tracimy z jego bogactwa. Serce meduzy mimo iż jest powieścią opowiadającą o stracie i odchodzeniu, jednocześnie stanowi swego rodzaju afirmację życia. I właśnie owa dwoistość książki wywarła na mnie największe wrażenie.

Całość jest pięknie opowiedziana i jak w przypadku wielu innych książek, spojrzenie na świat przez pryzmat dziecięcych oczu sprawia, że zaczynamy zastanawiać się nad pewnymi kwestiami, które odsunęliśmy na bok w swoim dorosłym życiu, a przede wszystkim ponownie zaczynamy odczuwać dziecięcą potrzebę odkrywania świata.

Do tego wszystkiego należy jeszcze wspomnieć o wydaniu ? okładka jest przepiękna, a przy tym bardzo symboliczna, ogromna meduza, na której siedzi dziewczynka przywodzi na myśl obrazy gór lodowych, których wierzchołek wystający ponad taflę wody, jest zaledwie ułamkiem tego co skrywa się w głębinach. Tak samo jest i z opisaną historią, z każdą stroną zagłębiamy się coraz bardziej, odkrywając jej niesamowite bogactwo.

Serce meduzy to piękna historia. Opowieść o życiu i śmierci, a także bogactwie świata, które często nam umyka. Przy powieści Ali Benjamin człowiek ma okazję na chwilę zwolnić i ponownie rozejrzeć wokół siebie. Jestem pewna, że nie jeden czytelnik po skończonej lekturze zacznie nieco inaczej postrzegać otaczający go świat, a już z pewnością wiele osób zapragnie dowiedzieć się czegoś więcej o meduzach.

12-letnia Zuza Swanson, inteligentna i ciekawa świata dziewczynka, traci najlepszą przyjaciółkę, która w trakcie wakacji topi się oceanie. Choć tak naprawdę zaczęła ją tracić już dużo wcześniej? Zuza nie potrafi pogodzić się z ostatecznością tego, co się stało, z niemożnością naprawienia błędów, które oddaliły je od siebie - z dnia na dzień przestaje mówić i coraz więcej czasu poświęca badaniom naukowym, które mają udowodnić, kto jest prawdziwym winowajcą śmierci Franny. Czasem najtrudniejszą rzeczą jest nie walka, ale zaakceptowanie sytuacji i zrozumienie, że pewne rzeczy po prostu się zdarzają?

?Serce meduzy? to powieściowy debiut amerykańskiej autorki Ali Benjamin, skierowany raczej do młodszego czytelnika, ale poruszający tak uniwersalną tematykę, że zdecydowanie może przemówić również do dorosłych.

Śmierć jest zjawiskiem, które prędzej czy później dotyka każdego człowieka i tak naprawdę nic nie jest w stanie przygotować nas na utratę naszych bliskich. Jeśli jako dorośli ludzie nie potrafimy się z nią pogodzić, to co dopiero dziecko, takie jak Zuza? Z dnia na dzień spada na nią ogromny ciężar, pogłębiający tylko jej poczucie wyobcowania. Dziewczynka różni się od swoich rówieśników, a zwłaszcza rówieśniczek, które, powoli wkraczając w okres dojrzewania, zaczynają interesować się chłopcami, ciuchami i makijażem, podczas gdy Zuza woli poznawać interesujące fakty o otaczającym ją świecie. Z tego powodu w szkole uważana jest za dziwadło i spotyka się z szykanami ze strony rówieśników, w tym także Franny, dla której wygląd zewnętrzny i popularność stają się ważniejsze niż wieloletnia przyjaźń. Zuza doświadcza więc różnych rodzajów straty - przepaści, jaka tworzy się między nią a jej przyjaciółką, a następnie nieodwracalnego rozerwania ich więzi przez śmierć. W pewnym sensie dziewczynka traci również ojca, z którym po rozwodzie rodziców widuje się tylko raz w tygodniu. Nic dziwnego, że wrażliwa dwunastolatka ucieka w całkowite milczenie i próbuje na swój sposób poradzić sobie z sytuacją. Zuza zaskakuje nietypowymi dla dzieci w jej wieku inteligencją, sposobem myślenia i pewną dozą dojrzałości, choć w środku ciągle jest samotną dziewczynką, bezsilną wobec praw rządzących wszechświatem.

Pod względem stylistycznym powieść dostosowana jest zarówno do młodszych, jak i starszych czytelników. Autorka posługuje się językiem lekkim, ale pięknym, zawierając w swojej książce wiele wnikliwych przemyśleń i ciekawostek, dotyczących świata przyrody, a szczególnie meduz, stanowiących przedmiot badań głównej bohaterki. Podczas lektury można więc wiele się nauczyć, nawet tego nie zauważając. Najważniejszym aspektem książki jest jednak konkluzja, że każdy przeżywa stratę na swój sposób - nie ma lepszych lub gorszych, bardziej lub mniej skutecznych, ale otwarcie się na pomoc bliskich może w znaczący sposób wspomóc ten trudny i bolesny proces.

Jedyne zastrzeżenie, jakie mam, to niepotrzebne spolszczenie imienia bohaterki. W niczym nie utrudniłoby to czytania, gdyby Suzy pozostała Suzy, zwłaszcza, że Franny wcale nie jest Franią, a Justin Justynem. Pośród wielu innych anglojęzycznych imion i nazw, pojawiających się w książce, polska Zuza brzmi po prostu nienaturalnie.

?Serce meduzy? to piękna opowieść o przyjaźni, dorastaniu i jego trudnych aspektach, o przeplataniu się życia i śmierci, a także o pięknie wszechświata. Myślę, że jest w stanie w jakimś stopniu przemówić do każdego, niezależnie od wieku i bagażu życiowych doświadczeń.

O śmierci pisać i mówić nie jest łatwo i choć wielu próbuje od wieków, to temat jest wciąż aktualny, a każdy kolejny utwór wnosi do niego małe co nieco. Szczególnym wyzwaniem jest pisać o śmierci dziecka. Znamy, owszem, powieści, w których rodzice opłakują odejście swojej pociechy, ale na rynku książki wciąż brakuje takich, które pomogłyby w jakiś sposób uporać się ze stratą młodszemu odbiorcy ? w końcu odejście najlepszej przyjaciółki, bratniej duszy nie może pozostać niezauważone, odsunięte na bok i przemilczane.

Zacznę od tego, że historia jest hipnotyzująca ? nie mogłam się od niej oderwać, a wchodząc coraz głębiej w projekt Zuzanny, byłam coraz bardziej ciekawa, jak to wszystko się zakończy ? nie, nie sam projekt, bo ten choć pięknie opisany, jest jedynie tłem dla tego, co najważniejsze.

Zula jest dziwną bohaterką. Tak można powiedzieć o dziecku, które jest nad wyraz uczuciowe, a w głowie ma coś więcej niż kolorowe spineczki i chłopaków. Zula jest wyjątkowa ? przejmuje się otaczającym ją światem, wierzy, że może przekazać ludziom (rówieśnikom) coś ważnego, ma nadzieję zwrócić ich uwagę na wieloryby czy meduzy, pragnie zrozumienia. Polubiłam tę dziewczynkę wraz z jej wszystkimi dziwactwami, poczułam do niej ogromną sympatię, kiedy nie bała się być sobą, czego niestety zabrakło w postawie jej przyjaciółki. Pokochałam tę dziewczynę za wiarę w to, że przyjaźń zawsze da się uratować ? to mnie kompletnie rozbroiło...

Książkę czyta się z lekkością, co może dziwić, ponieważ treść dotyka przecież trudnej tematyki ? z jednej strony będzie to śmierć dziecka (to nigdy nie jest proste), z drugiej uczucia, które kłębią się w młodym serduchu, a na dokładkę nieco naukowych faktów wplecionych w tę piękną opowieść. A jednak czyta się szybko...

Z pewnością na uwagę zasługuje fakt, że opowieść jest bardzo dobrze czytelnikowi podana: niejednostajna narracja, zmiana emocji, ciekawi bohaterowie w połączeniu z dobrym stylem cieszą. Książkę pochłonęłam ? dałam się zahipnotyzować, wciągnąć. Opowieść zmusza do refleksji ? i to nie tylko nastolatków, bo tu nie mam żadnych wątpliwości, ale również dorosłego czytelnika. Podjęłam grę, którą zaproponowała mi główna bohaterka, i nie żałuję, bo może teraz ? po tej lekturze, po tych przemyśleniach ? będę trochę lepszym człowiekiem? Chciałabym.

"Serce meduzy" to powieść wielopłaszczyznowa. Można odczytywać ją na różne sposoby, a im bardziej wgłębimy się w treść, tym więcej z niej dla siebie wyciągniemy. To historia o żałobie, przyjaźni, bólu, ale również o woli życia i o wielkich marzeniach. To opowieść o poszukiwaniu ? prawdy i siebie. Myślę, że wielu dorosłych czytelników znajdzie w tej powieści cząstkę siebie, a też wiem, że młodsi dostrzegą TO COŚ i wyciągną z treści bardzo ważną naukę. A przy tym się wzruszą. Nie widzę innej opcji.

(...) Powieść Ali Benjamin to także piękna opowieść o dorastaniu. O tym, co w nim najgorsze, o tym, co powtarzalne dla wielu dzieciaków. Sama Zuzanna zauważa, że stała się typową nastolatką, ponieważ jej rodzice się rozwiedli. Jednak dziewczynka stoi gdzieś z boku całego tego procesu przemian. Jest osobą nad wyraz dojrzałą jak na swój wiek i nie chodzi mi tu o podrywanie chłopaków czy uczestnictwo w imprezach. Zuzanna ma ogromny szacunek dla świata, zwierząt, roślin (o czym za chwilę), a także dość dobrze ukształtowaną osobowość. Wie, że nie interesuje jej strojenie się przed lustrem dla chłopaka, który lubi męczyć żaby. Nie znajduje nic pasjonującego w kosmetykach, modzie czy naśmiewaniu się z innych. Jest bardzo inteligentna i ma dość określone zainteresowania, które rozwija w niej także nauczycielka nauk ścisłych, pani Turton. Problem w tym, że Zua nie jest do końca przystosowana do swoich rówieśników. Dostrzega w życiu więcej niż oni, dlatego ich zachowanie często bywa dla niej absurdalne. Niestety, w drugą stronę działa to podobnie. Przez to, że nie dostosowuje się do innych, postrzegana jest jako ?świruska? lub po prostu dziwaczka. W tym aspekcie można też dostrzec bezwzględność dzieci, która pogłębia się coraz bardziej (prawdopodobnie przez brak konsekwencji za działanie na platformach społecznościowych). W gimnazjum bycie innym to znaczy bycie niezrozumianym i bycie przegranym. (...) Całosć na : http://www.popkultura.com.pl/2018/03/06/recenzja-ksiazki-serce-meduzy-ali-benjamin-zycie-piekne/

Nie da się ukryć, że "Serce Meduzy" choć niesie uniwersalny przekaz i napisane jest językiem "dorosłych" nadal jest książką dla dzieci. Tę niewielkich rozmiarów powieść dorosły czytelnik jest w stanie przeczytać w jeden wieczór, dziecku ze względu na mniejszą umiejętność skupienia uwagi zajmie to nieco dłużej, jednak to właśnie ono wyciągnie z tej książki najwięcej. Książka Ali Benjamin to przejmująca a jednocześnie tchnąca nadzieją, smutna i zabawna powieść, której zadaniem jest uświadomienie młodym czytelnikom nieuchronności śmierci. Uczy jak rodzić sobie ze stratą i bólem. Tłumaczy to co często rodzice nie są w stanie wyjaśnić. "Serce meduzy" to nie tylko opowieść o przyjaźni i przemijaniu, to jednocześnie doskonale skomponowany poradnik terapeutyczny, który może pomóc rodzicom w przypadkach kiedy im się wydaje, że wszelka nadzieja jest stracona.

Zuza ma 12 lat, kochających, choć rozwiedzionych rodziców, starszego brata oraz jedną, jedyną przyjaciółkę, która stanowi dla niej sens całego świata. Kiedy po wakacjach wracają do szkoły Franny wydaje się jakaś inna. Jej chód jest delikatniejszy, sukienki coraz krótsze, zaczyna zwracać coraz większą uwagę na wygląd. Mama Zuzy tłumaczy to okresem dorastania, jednak dziewczynka nie jest o tym do końca przekonana. Kiedy Franny zamiast na stałym miejscu, dosiada się do stolika elity szkolnych piękności, Zuza wie, że znalazła się na straconej pozycji. Jednak stara się robić wszystko by uratować przyjaźń.
Kolejne wakacje i kolejny powrót do szkoły. Tym razem bez Franny, gdyż dziewczynka utonęła w odmętach oceanu. Kiedy Zuza dowiaduje się o tragedii przestaje mówić i pogrążona w żałobie stara się znaleźć wytłumaczenie tej bezmyślnej śmierci. Pomagają jej w tym meduzy.

I to właśnie meduzy są punktem centralnym tej powieści, klejem który spaja wszystkie wątki w spójną całość. A wiecie dlaczego? Sama autorka, w jednym z wywiadów, przyznała się, że książka początkowo miała być w całości przeznaczona tym galaretowatym stworzeniom. Od najmłodszych lat zafascynowana była światem fauny i flory. Zamiast bawić się lalkami dzień spędzała na łapaniu żab i robaków. Kiedy rodzice zabrali ją do oceanarium gdzie po raz pierwszy zobaczyła meduzę, całkowicie wchłonął ją świat tych podmorskich stworzeń. Poniższa książka miała być pamfletem na ich cześć, zbiorem ciekawostek i statystyk. Części fabularne zostały dopisane później. Jeśli szczegół ten jest nam znany, czytając książkę zdamy sobie sprawę, że samodzielnie jesteśmy w stanie rozłożyć ją na czynniki pierwsze, a meduzy i szczegóły z ich życia są po prostu wszędzie. Ten naukowy przekaz niezwykle trudno było włożyć w usta zaledwie dwunastoletniej dziewczynki jednak Ali Benjamin (i zapewne edytorzy książki) dobrze odrobili pracę domową. Zamiast wiedzy encyklopedycznej dostaliśmy zbiór ciekawostek (często przerażających) oraz fakty na temat meduz, o których nie usłyszelibyśmy na lekcjach biologii. Wiedzieliście na przykład, że znany jest gatunek tych parzydełkowców, który ze względu na swoje specyficzne właściwości, jest praktycznie nieśmiertelny? Nazywa się Turritopsis Nutricula. Jej kuzynka Irukandji jest zaliczana do grona najgroźniejszych zwierząt świata. Ta niewielkich rozmiarów, przezroczysta meduza swoim jadem sprawia, że człowiek przez kilka dni żyje w stanie agonii. Takich ciekawostek, zarówno o tych morskich stworzeniach jak i ich badaczach, jest w książce więcej, i wszystkie są zbiorem faktów.

No ale czy książka o meduzach to temat, który może zainteresować nastoletnich czytelników? Dla tych, którzy z biologią mają na bakier autorka wprowadziła motyw przyjaźni pomiędzy Zuzanną a Franny. Przyjaźnią, która jak każde uczucie i każdy związek pomiędzy dwójką ludzi ma swoje wzloty i upadki. Fabuła powieści umiejscowiona jest zarówno w przeszłości jak i w teraźniejszości, i opowiadana jest z perspektywy 12-letniej Zuzy. Autorka jak na dłoni przedstawia nam schemat rozpadającej się przyjaźni i zmieniających się priorytetów. Ukazuje jak okrutne mogą być nastolatki i jak wyraźne różnice w szybkości dorastania i rozwoju emocjonalnego mogą występować w tej samej grupie wiekowej. Franny oddala się od Zuzanny nie dlatego, że przyjaciółka ją znudziła. Moim zdaniem Zuza nie dorosła do zachowań, których oczekiwała od niej przyjaciółka, i dlatego została odsunięta na boczny tor. Jako ta mniej dojrzała emocjonalnie (a może bardziej?) nie potrafiła znieść odrzucenia. Walczyła nie zdając sobie sprawy, że walczy z wiatrakami.
Część "teraźniejsza" opowiada o świecie "po". Po utraconej przyjaźni, po tragedii. Świecie gdzie już nic się nie da naprawić gdyż Franny nie żyje. Utonęła ta, która była świetną pływaczką. Dlaczego teraz? Dlaczego ona? Dlaczego Zuza nie dostała szansy na naprawę tego co uważała, że popsuła?
Dziewczynka nie jest w stanie samodzielnie odpowiedzieć na te pytania, uważa że świat jej nie pomoże gdyż nie rozumie ogromu tej tragedii, zniechęcona i pogrążona w żałobie jeszcze bardziej zamyka się w sobie i postanawia zrezygnować z werbalnej komunikacji. Uważa, że świat jest przepełniony pustymi rozmowami i słowami bez sensu, ludzie mówią dla samej idei mówienia nawet gdy nie mają nic do przekazania.
Odchodząc z hałaśliwego świata ludzi Zuzanna poznaje świat meduz. Tych ekspansywnych, groźnych a czasem i śmiercionośnych zwierząt, które powoli opanowują naszą planetę i mają niebywały wpływ na ekosystem. Czy to właśnie one zabiły jej najbliższą przyjaciółkę?

"Serce meduzy" to książka przepełniona smutkiem a jednocześnie pełna nadziei i wiary. To doskonały materiał na lekturę wczesnoszkolną. Choć autorka nie wykracza pomiędzy gatunek New Adult, powieść jest dość schematyczna i z powodzeniem można znaleźć sporo podobnych, to nadal uważam, że jest w niej coś pięknego, jakaś głębia i filozofia, która jest dostępna tylko dzieciom, tym niewinnym istotom które nie doświadczyły w życiu zła. Dorosły lekcję tę przyswoił już na własnej skórze. Polecam.