Gomora. Pieniądze, władza i strach w polskim Kościele

CHCIWOŚĆ.

Kościół rozpasany przestaje być kreatywny



`To człowiek, który dla Kościoła jest w stanie odzyskać wszystko. Majątek, grunty, nieruchomości`.





OJCIEC MARCIN MOGIELSKI O KSIĘDZU ANDRZEJU DYMERZE







`Kościół rozpasany, mający w nadmiarze dobra materialne, przestaje być kreatywny. Często większość zasobów, które z założenia mają być przeznaczone na zbożne cele, jest marnotrawionych na utrzymanie aparatu, który zarządza środkami`. Tak w grudniu 2019 roku mówił papież Franciszek do uczestników światowego forum katolickich organizacji pozarządowych. Przypomniał też, że Kościół zawsze dokonywał wielkich dzieł marnymi środkami. `W życiu bowiem przynosi owoce nie ten, kto ma wiele bogactw, ale ten, kto tworzy i utrzymuje wiele więzi, wiele relacji, wiele przyjaźni` - tłumaczył papież kilka miesięcy wcześniej podczas modlitwy Anioł Pański. Bo ludzie są ważniejsi niż rzeczy. I liczą się bardziej niż bogactwo.



O tym, jak w duchu ubóstwa naprawiać Kościół, mówiła również siostra papieża, Maria Bergoglio: `Ten, kto chce zmian, musi się przede wszystkim sam zmienić, a ten proces może się dokonywać powoli`. Według niej papież pragnie `Kościoła, który pozbędzie się swoich materialnych bogactw i przywilejów, Kościoła, którego pasterze nie będą się izolowali, ale «będą czuli swoje owce», nie będą się stawiali ponad wiernych ani unikali kontaktu z ludźmi, lecz będą żyli wśród nich i im służyli`. Pewnie perspektywa tych zmian przeraża wielu biskupów. Oto bliska papieżowi osoba przedstawiła im perspektywę utraty tego, co dla nich najważniejsze: bogactw, ciepłego pałacu, szofera, kucharek i sztabu ochroniarzy.



Maria zna biedę. Mało kto o tym wie, że kiedy brała rozwód, jej brat udzielił jej wsparcia. Potem, kiedy został papieżem, poprosiła, żeby pieniądze ze składki na jej podróż do Watykanu, które zebrali jej krajanie, oddać biednym. Ta prosta kobieta do dziś częstuje swoich gości wodą z musztardówki. Jednym z nich był Mirosław Wlekły - autor książki Raban! O Kościele nie z tej ziemi.



Sam papież Franciszek w Argentynie szukał normalności. Lubił gotować, jeździł po Buenos środkami masowej komunikacji. Miał opinię nieprzystępnego, w towarzystwie dystyngowanych gości robił srogie miny, bo jego naturalnym środowiskiem, w którym promieniował, była bieda. Bliska mu jest, opisana w książce Wlekłego, historia księdza szukającego w niebezpiecznych dzielnicach Buenos Aires biednych, by nieść im pomoc. `Mówią nam: On umarł na krzyżu, by nas zbawić - mówi ów ksiądz. - To kłamstwo. On umarł w obronie biednych`.



Jakież to egzotyczne dla Polski, w której możni biskupi oddzieleni grubym pałacowym murem nawet nie mają okazji sprawdzić, co myślą zwykli członkowie ich wspólnot. Ilu jest takich, którzy wyjdą na miasto: do księgarni, na kawę? Zamiast `poczuć owce`, komunikują się z nimi listami, w których mentorstwo miesza się z groźbami apokalipsy i wiecznego potępienia.



Okazuje się jednak, że reforma finansów, którą u progu pontyfikatu zapoczątkował Franciszek, na niewiele się zdała, deklaracje imiennika Biedaczyny z Asyżu zaś, choć pięknie brzmią, wciąż są tylko deklaracjami. Franciszek przegrywa z systemem. Oto papież, który zrezygnował z luksusowych apartamentów, czerwonych butów, purpurowej peleryny z gronostajów, w których lubował się jego poprzednik, i zamieszkał w skromnym Domu Świętej Marty, jest bezsilny wobec rozpasania kościelnego establishmentu.



Zamiast reform prościej by było pewnie rozdać te wszystkie bogactwa ubogim i zacząć od nowa. Wielu czytelników zarzuci nam zapewne, że sporo w tym demagogii, ale pytamy poważnie: skoro Kościół jest tak fundamentalny w sprawach seksualności, która dla Jezusa była tematem peryferyjnym, czemu nie słucha tego, co jest fundamentem jego przesłania w Ewangelii Świętego Marka? Oto kiedy bogaty młodzieniec zapytał go: `Nauczycielu dobry, co mam czynić, aby osiągnąć życie wieczne?`, a potem zapewnił Jezusa, że przestrzega przykazań, usłyszał: `«Jednego ci brakuje. Idź, sprzedaj wszystko, co masz, i rozdaj ubogim, a będziesz miał skarb w niebie. Potem przyjdź i chodź za Mną!». Lecz on spochmurniał na te słowa i odszedł zasmucony, miał bowiem wiele posiadłości`.



Pieniądze i bogactwo to coś, z czym Kościołowi trudno się rozstać. Pilnuje on swoich dóbr jak Najświętszego Sakramentu. Pochmurnieje, gdy ktoś chce kontrolować jego finanse i ograniczać przywileje. Rozdać bogactwo ubogim? Nigdy w życiu!



Czyżby więc Jezus nie miał racji?

* * *



Z uwagi na malwersacje i skandale finansowe papież osobiście musiał się zająć reformami w watykańskim banku zwanym Instytutem Dzieł Religijnych. Pod koniec 2019 roku Watykan powierzył kontrolę nad kontami `zewnętrznemu audytorowi`. Zaufanie do hierarchów, którzy dotychczas zarządzali pieniędzmi Watykanu, zupełnie się wyczerpało. I trudno się dziwić. Tyle że zmiany na niewiele się zdały. Według dobrze poinformowanego dziennikarza śledczego Gianluigiego Nuzziego, który zna finanse Stolicy Apostolskiej od podszewki, w 2018 roku pierwszy raz w historii Watykan zamknął rok budżetowy na minusie. Nuzzi przejrzał kilka tysięcy dokumentów. Twierdzi, że długi łatane są z funduszu dobroczynnego, czyli tzw. świętopietrza. Tylko dwa euro z każdych dziesięciu naprawdę trafia do potrzebujących.

Co za paradoks? Jak pisze Nuzzi, `setki milionów euro przeznaczone dla najuboższych i najbardziej potrzebujących nadal podlegają wątpliwemu zarządzaniu, tak jakby Watykan był bankiem spekulacyjnym znajdującym się w jakimś podatkowym raju`.



Przypomnijmy, że zgodnie z wielowiekową tradycją pod koniec czerwca każdego roku, kiedy Kościół obchodzi uroczystość Świętych Piotra i Pawła, wierni mogą realnie wesprzeć Stolicę Apostolską właśnie za sprawą świętopietrza, swego rodzaju podatku, który według Kurii Rzymskiej jest przeznaczony na potrzeby Kościoła, cele charytatywne i projekty społeczne. Jeśli Nuzzi ma rację, mamy do czynienia nie tylko z niebywałym skandalem, lecz także oszustwem. No ale zweryfikować jego twierdzeń się nie da, bo przecież sfera finansów Watykanu jest owiana tajemnicą.

* * *



To następna na zasada gomory: Kościół nie udziela żadnych informacji na temat swoich zasobów. Próżno szukać informacji o jego budżecie, wydatkach, kosztach i dochodach. Nie składa żadnych sprawozdań.

* * *



Powoli jednak coś z tej tajemnicy zostaje ujawnione. Dzieje się tak za sprawą mediów - by wspomnieć o szokującej, nagłej dymisji kardynała Angelo Becciu we wrześniu 2020 roku. `Kocham cię, ale nie mogłem postąpić inaczej` - miał mu powiedzieć papież w prywatnej rozmowie i namówić do podjęcia decyzji o rezygnacji. A przecież Becciu był jednym z najbliższych współpracowników Franciszka - zaledwie dwa lata wcześniej papież uczynił go kardynałem. Wcześniej pracował w dyplomacji. Odkąd w 2001 roku papież Jan Paweł II uczynił go arcybiskupem, robił karierę jako nuncjusz apostolski w Angoli, a następnie na Wyspach Świętego Tomasza i Książęcej oraz Kubie. W 2011 roku Benedykt XVI mianował go substytutem do spraw ogólnych w Sekretariacie Stanu Stolicy Apostolskiej. To najważniejsza instytucja Watykanu i serce Kościoła katolickiego. Amerykański jezuita Thomas Reese w książce Watykan od wewnątrz. Polityka i organizacja Kościoła katolickiego słusznie zwraca uwagę na skuteczność biurokracji watykańskiej. Pisząc o interesującej nas komórce Kurii Rzymskiej, zauważa, że `współczesny Sekretariat Stanu składa się z dwóch sekcji, jedna zajmuje się korespondencją papieską i dokumentami, a druga podtrzymywaniem stosunków dyplomatycznych ze światem`. Reese nie dodaje, że przez sekretariat stanu do niedawna przepływały główne strumienie watykańskich finansów. Franciszek zmienił to między innymi ze względu na przekręty finansowe, w których centrum znalazł się Angelo Becciu. Zaraz po tym, jak 20 maja 2018 roku Becciu został mianowany kardynałem, 26 maja 2018 roku Franciszek powierzył mu funkcję prefekta Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. I w tej watykańskiej agendzie finanse zawsze odgrywały istotną rolę. Wszak nie tylko cuda wynoszą kandydatów na ołtarze. Często starania o tytuł świętego wspierają ogromne `ofiary` w całkiem wymiernej walucie. Teraz zawiadywał nimi Becciu. Nie bez racji więc mówiono o nim, że to druga osoba po papieżu. I człowiek, któremu następca świętego Piotra ślepo ufa.



Ale ów następca musiał w końcu zmusić swojego protegowanego do dymisji. Obejmowała ona nie tylko rezygnację z funkcji prefekta Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych, lecz także z praw przysługujących kardynałom. Nic dziwnego: reputację Becciu obciążały finansowe malwersacje idące w setki milionów euro. U podstaw dymisji nie legła jednak wyłącznie głośna inwestycja Watykanu na londyńskim rynku nieruchomości, w której Watykan utopił miliony euro. Przede wszystkim przedziwne inwestycje prowadzone przez braci kardynała, które Becciu wspierał strumieniem niebotycznych przelewów z Watykanu.



Przypomnijmy, że w 2014 roku Stolica Apostolska za 200 milionów dolarów kupiła udziały w biurowcu w londyńskiej dzielnicy Chelsea. Każdy, kto zna Londyn, wie, że to jedna z najdroższych i prestiżowych lokalizacji. Okazało, że w trakcie przekształcania biurowca w luksusowy apartamentowiec doszło do korupcji. W październiku 2019 roku watykańscy śledczy dokonali przeszukań w kilku biurach w sekretariacie stanu oraz lokalu AIF, czyli watykańskiej instytucji odpowiedzialnej za pilnowanie przejrzystości finansowej. W konsekwencji kilku duchownych otrzymało zakaz opuszczania Stolicy Apostolskiej. Ale był to dopiero początek afery.



W toku trwającego kilka lat śledztwa badano nie tylko trefne inwestycje w nieruchomości (przy okazji mogło dochodzić do prania brudnych pieniędzy), lecz także przekręty dotyczące gospodarowania pieniędzmi ze świętopietrza. A raczej niegospodarności. Te doroczne ofiary Becciu inwestował w biznesy niemające żadnego związku z ich pierwotnym przeznaczeniem.



Becciu powierzył watykańskie pieniądze finansiście Enricowi Crasso, który z kolei kierował je do funduszy spekulacyjnych w rajach podatkowych. Mało tego, badania obejmują niejasne transakcje zawierane przez włoski Caritas ze spółką zarządzaną przez Mario Becciu, brata kardynała. Okazuje się m.in., że pewna firma produkująca piwo podpisała umowę na umieszczenie logo Caritas na swoich butelkach. Caritas w zamian miał otrzymywać 5 proc. z dochodów ze sprzedaży alkoholu. Według śledczych z Watykanu umowa jednak tylko z pozoru wygląda na korzystną (nie mówiąc o jej moralnej niejednoznaczności). Watykan chce również uzyskać więcej informacji na temat relacji jednej z diecezji ze spółką, której właścicielem jest inny brat Becciu, Tonino. Becciu co najmniej dwukrotnie żądał i uzyskał od Konferencji Episkopatu Włoch bezzwrotne pożyczki na rzecz podmiotu, którym zarządzał jego brat Tonino. Mówimy o kwocie 700 tysięcy euro.



Becciu dał wyraz swojej słabości do rodzeństwa już przed laty, jako nuncjusz w Angoli i na Kubie. W tym czasie inny jego brat, Franciszek, właściciel firmy z branży drzewnej, remontował wiele kościołów w tych krajach. Remonty oczywiście finansowano z funduszy misyjnych episkopatu Włoch.