Odyseja kosmiczna 2001

ok, polecam!

PopKulturowy Kociołek:

Powieść można podzielić na dwie różne części dziejące się w zupełnie innym okresie. Na początek autor przedstawia czytelnikowi początki życia i rozwój przodków ludzkości. W dalszych rozdziałach akcja przenosi się do XX wieku i prezentuje przemożną chęć eksploracji przez człowieka kosmosu. Podstawą całej historii i jądrem wielowątkowej fabuły jest tajemniczy monolit, który jest nie tylko świadkiem rozwoju człowieka, ale również bodźcem, dzięki któremu ludzkość ewoluowała.

Początek książki jest dosyć specyficzny i dla niektórych czytelników może być on troszkę nużący. Clarke przedstawia tu mniej rozpowszechnioną i przez to mniej znaną teorię ewolucji człowieka, która została zaprojektowana przez Friedricka Nietzschego. Zdaniem filozofa ?ludzkość? do rozwoju potrzebowała pewnego bodźca, który przyczynił się do skokowych zmian. Całość tej teorii została oczywiście przez Clarke?a odpowiednio uproszczona i spłaszczona.

Prawdziwa kosmiczna jazda bez trzymanki i powód, dla którego dzieło to otrzymało status kultowego, rozpoczyna się w rozdziałach dziejących się w bardziej współczesnych czasach. Kolejne strony książki to bowiem wielowątkowa i wielowymiarowa kosmologiczno-filozoficzna podróż człowieka w kierunku nieznanego. Tajemnicy, która fascynuje, przyciąga i jednocześnie staje się nadzieją na dalszy rozwój ludzkości.

Autor dba tutaj o naprawdę dużą technologiczno-naukową szczegółowość prezentowanych aspektów/faktów. Każdy z tych elementów nawet dzisiaj jest niezwykle realny i potrafi zachwycić. Najważniejsze jest jednak skupienie uwagi odbiorcy na szeregu istotnych egzystencjalnych pytań pokroju: kim jesteśmy? do czego dążymy? czego tak naprawdę chcemy? Nie ma co liczyć na odnalezienie tu jednoznacznych odpowiedzi na te zagadnienia. Scenariusz skonstruowano bowiem w taki sposób, że ilu czytelników tyle odpowiedzi na zadane pytania. Dzięki temu pozycja ta dla każdego może przybrać zupełnie inne indywidualne oblicze.

W czasach prehistorycznych człekokształtne małpy odkrywają tajemniczy monolit, wtedy nagle rozpoczyna się ich ewolucja. W dwudziestym wieku ten sam przedmiot znajdują ludzie. Ludzie, którzy zdołali już zainicjować podbój kosmosu na dużą skalę. Gdy następują badania monolitu, okazuje się, że wysyła on w kierunku pierścieni Saturna sygnał radiowy. I tak nadchodzi pora na niezwykłą podróż, z dość sekretnym celem?

Kiedy pada nazwisko Stanleya Kubricka, to najczęściej myślimy o jego kultowej ekranizacji ?Odysei Kosmicznej? właśnie, dzieła trudnego, złożonego, lecz z pewnością wiekopomnego, drobiazgowo dopracowanego. W sumie, czy ?ekranizacja? jest w ogóle dobrym słowem? Ciekawi fakt, iż scenariusz powstawał w tym czasie, co powieść, jako zespolenie dwóch genialnych umysłów. I tutaj pojawia się konflikt, od lat dzielący fanów szeroko pojętej kultury. Co ?starzeje się? lepiej? Film czy książka? Nie zamierzam odpowiadać na takie pytania, z konkretnego powodu ? obie opcje są równie znakomite, choć przeznaczone dla różnych odbiorców. Historie są bardzo podobne, zmieniają się szczegóły. Strasznie trudno je rozdzielić, owszem. Powieść jest mniej rozwlekła, wszystko napisano jaśniej, a jednocześnie rzucono na pewne kwestie więcej światła. Dlatego zostawmy Kubricka, uwagę poświęćmy tylko Clarke?owi.

Autor poruszył w swej książce mnóstwo tematów, które nie tracą na aktualności: niedobory żywności, przeludnienie, nadużywanie władzy, rozwój człowieka. Czy znajdujemy proste odpowiedzi, jak rozwiązać problemy? Nie, do właściwych wniosków dochodzimy sami, posiłkując się najwyżej wskazówkami. Wszechświat został opisany w sposób przepiękny, ale oszczędny w słowach, żadnego przerostu formy nad treścią, a z każdej strony bije umiłowanie do nauki. Idealne połączenie jej z mistyką, fantastyką, różnymi hipotezami. To zaskakujące, niesamowicie słusznie autor przewidział naszą przyszłość, zwłaszcza w kwestii technologii (jak wspaniały Stanisław Lem), chociaż kilka aspektów chyba też jego by dzisiaj zdziwiło. I tak dosyć wolnym tempem, acz budzącym wyłącznie zainteresowanie, dobiegamy do zakończenia, dosłownie wbijającego w fotel. Po ?Odyseję kosmiczną? warto sięgnąć nawet dla finału, jednego z najlepszych, na które w życiu trafiłam. I zerkając na inne recenzje widzę, że nie jestem osamotniona w tej opinii.

Przyznam, daleko mi do bycia wielką miłośniczką science-fiction, lecz Clarke trochę (albo bardzo, zobaczymy) zmienił moje upodobania. On i jego bohaterowie, charyzmatyczni, ambitni, próbujący walczyć z tym, co nieuniknione, przerażająco obce. Cóż, chciałabym móc przeczytać tę książkę znowu po raz pierwszy, unikatowe przeżycie. Na szczęście, czekają mnie kolejne tomy. Oto gwiezdne wojaże, poprzez przestrzeń i czas. Oby trwały długo, długo, a z drugiej strony, jak oderwać się od lektury?

TAJEMNICA OBELISKU

Chyba nie znajdzie się nikt, kto choćby nie słyszał o ?Odysei kosmicznej?. Legendarne dzieło Arthura C. Clarke?a, równie wielki kultowy status zyskało zarówno w wersji powieściowej, jak i filmowej. Powrót w kolejnym wznowieniu to jednak doskonała okazja by je albo poznać, jeśli jeszcze nie mieliście takiej okazji, albo odświeżyć. A w obu przypadkach jest to rzecz absolutnie tego warta.

Co łączy przełom XX i XXI wieku oraz czas zamierzchłej przeszłości? Wydaje się, że wiele, ale jest jeden szczególny łącznik: tajemniczy monolit, który odkrywają i ludzie pierwotni, i współcześni. Ci drudzy jednak, kiedy jednocześnie zauważają, że konstrukt wysyła sygnał radiowy, postanawiają wyruszyć w kosmos i zbadać sprawę. Ale prawdziwy cel misji znany jest nie załodze, a komputerowi HAL-9000, a to może doprowadzić do sporych problemów i komplikacji?

Z ?Odyseją kosmiczną? jest trochę jak z tym pytaniem, czy pierwsza była kura, czy może też jajko. O co chodzi? Losy tej opowieści sięgają wczesnych lat 60., kiedy to Stanley Kubrick zapragnął nakręcić film science fiction. Ostatecznie stanęło na tym, że dostał do pomocy przy projekcie pisarza Arthura C. Clarke?a. I to z jego opowiadań wybrał kilka tekstów, choćby ?Posterunek?, ?Napięcie?, czy ?Z kolebki ? na wieczne orbitowanie? i z tego obaj stworzyli scenariusz filmu ?2001: Odyseja kosmiczna?. Jednocześnie w trakcie pracy nad nim Clarke (i to z Kubrickiem, którego potem jednak nie wymieniono, jako współautora) zaczął pisać też powieść o tym samym tytule, nieznacznie różniącą się od filmu i wydaną wkrótce potem, ale jeszcze w tym samym roku.

Cokolwiek było pierwsze, jakkolwiek by do tego podchodzić, i tak wszystko zaczęło się od prozy Clarke?a i współpracy jego i Kubricka. I nie ma znaczenia czy bardziej skupimy się w tym kontekście na filmie, czy powieści, oba twory są rewelacyjne. A skupiając się już w tym momencie tylko na powieści, mamy tu do czynienia z dziełem dość oszczędnym. Nie znajdziecie tu bowiem gigantycznej ilości stron i literackiego rozpasania. Ale ?Odyseja? wcale tego nie wymaga. W tej prostocie zresztą tkwi jej siła, bo twórca ? czy jak wolicie twórcy ? równie wiele nam mówi, co i pozostawia naszej wyobraźni. Do tego zamiast serwować nam epicką, dynamiczną rozrywkę, skupia się na intrygującej zagadce, wizjach, które zapadają w pamięć i skłaniającej do myślenia treści. Chociaż to opowieść o kosmosie, bardzo istotna jej część skoncentrowana jest na postaciach i życiu, co nie tylko dodaje jej realizmu, ale i zbliża do czytelnika.

A czytelnik jest zachwycony. Bo rzecz urzeka, bo wciąga, bo fascynuje, bo nie obraża inteligencji, a wręcz stymuluje i umysł, i serce, a przy okazji jest po prostu znakomicie napisana. Nic dziwnego, że stała się tak wielką inspiracją dla przyszłych pokoleń twórców ? wspomnijmy tu chociażby ?Szninkla?, kultowy komiks fantasy, który ma z tą opowieścią wiele wspólnego ? a i autora tej pierwszej, jakże niezapomnianej i ponadczasowej opowieści (w końcu powstały przecież jeszcze trzy tomy kontynuacji). Pod każdym względem więc warto, bo to autentycznie wielkie dzieło. Jedno z najsłynniejszych, najbardziej rozpoznawalnych i jednocześnie najbardziej wartych poznania. A potem zostaje tylko niecierpliwie czekać na zapowiedziany już drugi tom.