Pan Tadeusz

Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.

Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy
I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy
Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!
Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem,
Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono.
Tymczasem przenoś moją duszę utęsknioną
Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,
Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych;
Tak się zaczyna wspaniała książka Adama Mickiewicza pt.: „Pan Tadeusz”.
Tytułowy bohater powraca do Soplicowa, gdzie spędził dzieciństwo. Stęskniony i szczęśliwy Tadeusz udaje się do pokoju, w którym mieszkał dziesięć lat temu. Szybko orientuje się, że w pomieszczeniu obecnie gospodarzy kobieta. Wygląda przez okno i zauważa młodą, piękną dziewczynę. Niewiasta wbiega do pokoju, Tadeusz nie zdążył się jej dokładnie przyjrzeć, bowiem zawstydzona uciekła, gdy tylko go zauważyła.Mężczyzna wita się z Wojskim, który opowiada mu o znamienitych gościach Sędziego i konflikcie pana domu z Hrabią. Przyczyną sporu jest zamek. Po przywitaniu Tadeusza, wszyscy udają się do zamku, gdzie, mimo że Sędzia nie wydał takiego polecenia, woźny Protazy przeniósł wieczerzę. Przestrzegając staropolskiego zwyczaju, każdy zasiada na miejscu, które, ze względu na wiek i pełnione stanowisko, jest mu przypisane. Uwagę Tadeusza przykuwa puste krzesło. Do komnaty wbiega spóźniona kobieta. Bohater, mimo pewnych wątpliwości, rozpoznaje w Telimenie niewiastę, którą podziwiał w ogrodzie. Zaczynają rozmowę. Na drugim końcu stołu wybucha spór między Asesorem i Rejentem o psy – Sokoła i Kusego. Dyskusję kończy postanowienie wyruszenia następnego dnia na polowanie, w celu rozstrzygnięcia konfliktu.
Rano wyruszają na łowy. Spóźniony Hrabia, chce dogonić myśliwych, lecz przystaje przy zamku i podziwia spowite porannym blaskiem mury. Zauważa go Gerwazy – klucznik domu Horeszków. Wyjaśnia Hrabiemu, dlaczego ten nie powinien dążyć do zgody z Soplicami. Opowiada dzieje Stolnika. Mężczyzna chętnie gościł w swoim domu Jacka Soplicę. Gdy jednak młokos zwrócił uwagę na córkę Stolnika, dano mu do zrozumienia, że zostanie ona żoną Wojewody. Urażony Jacek wykorzystał sytuację i, kiedy zamek atakowali Moskale, zastrzelił ojca ukochanej. Wówczas Gerwazy poprzysiągł zemstę.Hrabia udaje się na śniadanie do Soplicowa. Po drodze dostrzega w ogrodzie piękną postać kobiecą. Jego rozmyślania przerywa ksiądz. Podczas śniadania w Soplicowie Telimena, początkowo zajęta tylko kokieteryjną rozmową z Tadeuszem, opowiada o swej przygodzie w Petersburgu. Wojski poluje na muchy, między Asesorem i Rejentem ponownie dochodzi do zwady. Telimena proponuje wyjście do lasu na grzybobranie. Hrabia znów dostrzega piękną „nimfę”, jednak, po krótkiej wymianie zdań, traci złudzenia, co do jej boskiego pochodzenia. Wszyscy uważnie szukają grzybów, jedynie Telimena udaje się do swej „świątyni dumania”. Do odpoczywającej podchodzi Sędzia i podejmuje kwestię przyszłości Tadeusza i Zosi, których to małżeństwo byłoby spełnieniem woli Jacka – ojca młodzieńca. Kobietę, będącą jedyną opiekunką dziewczyny, plany te złoszczą. Do Telimeny podchodzi również Tadeusz i, rysujący ją od pewnego czasu, Hrabia. Dyskusję, dotyczącą piękna przyrody, przerywa dzwon, którego dźwięk oznajmia, że nastała pora posiłku. W trakcie biesiady przychodzi gajowy z informacją o niedźwiedziu, który wyszedł z matecznika. Wszyscy przygotowują się do polowania. Następnego dnia zaspanego Tadeusza budzi piękna niewiasta (Zosia). Młodzieniec stara się dogonić myśliwych. W karczmie ksiądz Robak prowadzi polityczne rozmowy ze szlachtą i dyplomatycznie przygotowuje grunt pod powstanie. W lesie trwa obława. Rozjuszona bestia atakuje Tadeusza i Hrabiego, którzy zapewne zginęliby, gdyby nie celny strzał mnicha. Asesor i Rejent uzurpują sobie prawo do chwały z powodu zabicia niedźwiedzia, jednak Gerwazy rozstrzyga ich spór i wyjawia, kto wystrzelił śmiertelny pocisk. Wojskiego koncert na rogu jest sygnałem dla wszystkich, że łowy zakończyły się pomyślnie. Bohater opowiada, w drodze powrotnej, historię konfliktu Domejki z Dowejką. Wracających mężczyzn oczekuje Telimena, która postanowiła związać swoją przyszłość z Tadeuszem, a Zosię wydać za mąż za Hrabiego. Myśliwi zostają przywitani przez bohaterkę oraz piękną, młodziutką niewiastę. Tadeusz uświadamia sobie swoją pomyłkę – kobietą, która wzbudziła jego zachwyt, była Zosia. Między Telimeną a młodzieńcem dochodzi do zwady. Podczas przypadkowego spotkania w lesie, bohaterowie godzą się. W trakcie kolacji, która znów odbywa się w zamku, klucznik Horeszków nakręca zegary, co staje się bezpośrednią przyczyną awantury. Do konfliktu dołącza się Hrabia, w którym budzi się duma. Oznajmia Sędziemu, że nie odda w jego ręce majątku, który jest własnością Horeszków. Gerwazy proponuje zorganizowanie najazdu na Soplicowo.
Urażony postawą Hrabiego Sędzia pisze pozew. Do jego pokoju przychodzi ksiądz, który próbuje przekonać gospodarza, by wycofał się ze swych roszczeń. Nadciąga bowiem wojsko, z którym można wiązać nadzieje na odzyskanie wolności. Według Robaka, Sędzia powinien przejąć dowództwo i zorganizować powstanie, które pomoże armii Napoleona w zwycięstwie. Gerwazy, zgodnie z planem, udaje się do Dobrzyna, gdzie haniebnie wykorzystuje panujące agresywne nastroje szlachty (podburzanej już od dłuższego czasu, przez księdza Robaka, do słusznej walki powstańczej) i przekonuje ją do ataku na Soplicowo. Goście Sędziego rozmawiają na temat złego znaku – komety, która widnieje na rozgwieżdżonym niebie. Telimena poznaje uczucia Tadeusza względem Zosi. Dochodzi do kolejnej kłótni między nią a tytułowym bohaterem, w wyniku której mężczyzna chce popełnić samobójstwo. Młodzieniec zostaje schwytany przez Hrabiego, który jest przywódcą zajazdu. Mieszkańcy dworku stają się więźniami. Zwycięzcy upijają się i tracą czujność. Niespodziewanie żołnierze rosyjscy aresztują szlachtę. Dzięki chytremu planowi księdza Robaka, udaje się uwolnić schwytanych. Wszyscy jednoczą swoje siły przeciwko Rosjanom. Mimo wygranej Polaków, niektórzy walczący muszą zbiec, by uratować współbraci. Ranny ksiądz Robak, który w czasie walki ocalił Hrabiego i Gerwazego, wyznaje, że jest Jackiem Soplicą. Otrzymuje przebaczenie od Klucznika. Rok 1812. W domu Sędziego goszczą generałowie. Panuje radość, bowiem nastał czas zgody. Odbywają się zaręczyny trzech par, w tym Zosi i Tadeusza, którzy pragną uwłaszczyć chłopów. Wszyscy podziwiają koncert Jankiela, który z przejęciem gra poloneza.

Goście Sędziego rozmawiają na temat złego znaku – komety, która widnieje na rozgwieżdżonym niebie. Telimena poznaje uczucia Tadeusza względem Zosi. Dochodzi do kolejnej kłótni między nią a tytułowym bohaterem, w wyniku której mężczyzna chce popełnić samobójstwo. Młodzieniec zostaje schwytany przez Hrabiego, który jest przywódcą zajazdu. Mieszkańcy dworku stają się więźniami. Zwycięzcy upijają się i tracą czujność. Niespodziewanie żołnierze rosyjscy aresztują szlachtę. Dzięki chytremu planowi księdza Robaka, udaje się uwolnić schwytanych. Wszyscy jednoczą swoje siły przeciwko Rosjanom. Mimo wygranej Polaków, niektórzy walczący muszą zbiec, by uratować współbraci. Ranny ksiądz Robak, który w czasie walki ocalił Hrabiego i Gerwazego, wyznaje, że jest Jackiem Soplicą. Otrzymuje przebaczenie od Klucznika. Rok 1812. W domu Sędziego goszczą generałowie. Panuje radość, bowiem nastał czas zgody. Odbywają się zaręczyny trzech par, w tym Zosi i Tadeusza, którzy pragną uwłaszczyć chłopów. Wszyscy podziwiają koncert Jankiela, który z przejęciem gra poloneza.

"Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem" to pełny tytuł utworu Mickiewicza. Jego akcję autor osadził na przestrzeni lat 1811 - 1812 na Litwie a dokładniej, w głównej mierze, w Soplicowie. Za tło wydarzeń posłużyła mu natomiast ówczesna sytuacja w Polsce czyli między innymi wojny, rozbiory Polski czy też głośne sprzeciwy szlachty odnoszące się do uchwalenia Konstytucji 3 maja. Na kanwie tych wydarzeń poznajemy wielu różnych, aczkolwiek fikcyjnych bohaterów reprezentujących ówczesną polską szlachtę.

Tytułowym, choć nie głównym, bohaterem jest młody Tadeusz, który wraca do Soplicowa po ukończeniu szkoły. Dworek tętni życiem. Sędzia gości w nim bowiem szlachtę, która zjechała na proces o zamek toczący się pomiędzy Soplicami a Horeszkami. Odbywają się wystawne uczty i polowania gdyż szlachta przyzwyczajona do nich nawet pod zaborem nie potrafiła zrezygnować z tradycji i przywilejów. Do tradycji takich zaliczyć można też nadawanie sobie przezwisk i pseudonimów jak chociażby uczynili to Gerwazy, który lubił nazywać się Klucznikiem a Protazy Woźnym. Inną rzeczą, do której przywykła szlachta jest toczenie sporów między sobą o rzeczy płytkie i oczywiste jak dla przykładu Rejent z Asesorem, którzy wciąż spierają się o to, który z nich strzela celniej i ma lepszą broń. Sędzia Soplica i Hrabia Horeszko poszli w swych kłótniach dalej aż do sądu gdzie sprzeczali się o zamek i ten spór właśnie przywiódł do Soplicowa skłócone rody. Tak oto w skrócie wyglądało życie ówczesnej szlachty pochłoniętej swoimi sprawami, skorej do zabaw, celebrującej rytuały.

W Soplicowie mieszkała też ciotka Tadeusza Telimena, która pod swoją opieką miała młodą Zosię, w której z kolei od pierwszego wejrzenia zakochał się Tadeusz. Jest też i tajemnicza postać księdza Robaka, ojca Tadeusza, który ujawnia swoją tożsamość dopiero na łożu śmierci. On właśnie jest głównym bohaterem całego eposu. Jacek Soplica, bo tak brzmi jego prawdziwe imię, w jednej z ksiąg, właśnie tuż przed śmiercią, opowiada smutną historię swojego życia. Wspomina jak odmówiono mu poślubienia ukochanej Ewy i ślub z kobietą, której nigdy nie kochał. Z tego związku rodzi się Tadeusz. Niestety jego matka szybko umiera. Jacek wówczas postanawia zemścić się na Stolniku, który nie pozwolił ożenić mu się z Ewą i zabija go. Jako zdrajca musi uciekać z kraju. Wtedy właśnie dokonuje się w nim przemiana. Zostaje emisariuszem i przyjmuje imię Robak. Po latach postanawia wrócić do Soplicowa. Widząc rozterki miłosne syna potajemnie pomaga mu w zbliżeniu się do Zosi. Przychodzi też czas na rehabilitację złych występków. Aby odkupić swe winy jako wielki patriota prowadzi szlachtę do buntu planując po cichu powstanie przeciwko zaborcy.

Utwór ten nie tylko przybliża czytelnikowi życie szlachty XIX wieku. Na kartach książki znajdziemy też liczne malownicze opisy miejsc, przyrody, starych polskich obyczajów, strojów, romansów, naszej historii i polskości. Znajdziemy też wiele pokrzepiających słów tak potrzebnych Polakom w sytuacji w jakiej znalazła się wówczas Polska. Pod zaborem, pozbawieni tożsamości narodowej rodacy potrzebowali nadziei i tę właśnie starał się przynieść im poeta.

Oczywiście nie jest to książka, którą czyta się lekko. Staropolski styl oraz język autora nie zachęcają do lektury szczególnie gdy sięgamy po nią we wczesnej młodości, jeszcze w szkole. Myślę jednak, że i wówczas po przeczytaniu kilkunastu stron gdy do niego przywykniemy zaczynamy czerpać z tejże książki przyjemność. Fabuła jest ciekawa, wielowątkowa a tekst bardzo melodyjny. Różnorodni bohaterowie dodatkowo go urozmaicają i dodają niepowtarzalnego charakteru.

Wydanie książki jakie oferuje czytelnikom wydawnictwo Greg wzbogacone jest dodatkowo o opracowanie i streszczenie z myślą o wszystkich uczniach. Ta część pomoże im w pracy nad tekstem i utrwaleniu treści. Lektura jest solidnie wydana, szyta nićmi a przy tym niedroga co z pewnością jest zachętą do tego aby wzbogacić biblioteczkę o tak fantastyczny tytuł. Do takiej lektury warto bowiem również powracać po latach, co szczerze polecam ;)

"Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem" opowiada o historii jednego z zajazdów wykonywanych w dawnych czasach w historii Litwy. Zajazdem nazywało się zbrojne egzekwowanie wyroków sądowych przez rodziny szlacheckie. Głównym wątkiem epopei narodowej są dzieje Jacka Soplicy, który w czasach młodości zabił Stolnika z rodu Horeszków, ponieważ ten nie chciał, aby potomek Sopliców poślubił córkę Stolnika. Akcja "Pana Tadeusza" obejmuje sześć dni i ukazuje polską tradycję i piękno przyrody, za którą autor dzieła bardzo tęsknił podczas jego pisania. Mickiewicz opisuje piękne polskie lasy, grzybobranie, polowanie, spór szlachciców o stary zamek, tradycyjne wesele i wiele więcej. Bohaterowie mają również nadzieję na przybycie z pomocą wojsk Napoleońskich.