Rzeka zimna

Matka i dziecko, istoty najbliższe sobie, połączone więzią nierozerwalną? A może związek pomiędzy nimi nie jest dany na zawsze i jak o każdy inny trzeba o niego dbać, inaczej przemija, pozostawiając po sobie niezabliźnione rany? Córka i matka, tak podobne d siebie i tak różne, a pomiędzy nimi mur niedopowiedzeń, wzajemnego niezrozumienia i pretensji. Obie uciekły od siebie, ale czy tak naprawdę tego chciały czy tylko było tak łatwiej, wygodniej albo wprost przeciwnie oddalenie nie dało spokoju jedynie pogłębiło osamotnienie i żal? To co bolało w dzieciństwie jest odczuwalne w życiu dorosłym, błędne koło wyrzutów i przykrych wspomnień, pojawiających się w najmniej oczekiwanych momentach i burzących wypracowaną egzystencję. Niespodziewana, chociaż podświadomie spodziewana wiadomość, skłania Tamarę do odwiedzania matki, dawno niewidzianej, a teraz zaginionej. Jak znana pisarka, mieszkająca w małym miasteczku mogła nagle zniknąć? Dom wygląda tak jakby jego właścicielka wyszła na chwilę - otwarty laptop, szklanka z herbatą stoi bok niego, telefon także leży na stole, a gospodyni była przekonana, że pracodawczyni wyjechała do córki, w tle polska zima - ta prawdziwa z zaspami śnieżnymi i mrozem. Co tak naprawdę wydarzyło się kilka tygodni wcześniej i gdzie jest teraz Małgorzata Zawistowska? Dlaczego przeprowadziła się z Poznania na prowincję? Z każdym kolejnym pytaniem klimat suspensu coraz bardziej się zaznacza, a historia, która początkowo wydawała się nie mieć nic wspólnego z sensacją zaskakuje niespodziewanie swoim rozwojem, ale to nie wszystko, bo ciągle ważna jest też przeszłość, wciąż obecna w życiu córki, a może nie tylko jej?

To co pamiętamy, a to co faktycznie miało miejsce nie zawsze jest równoważne, nawet gdy okazuje się prawdą nie jest wyznacznikiem teraźniejszości. Tamara jest zdziwiona życiem matki, tak różnym od tego gdy sama była dzieckiem, co oznacza ta zmiana? Egzystencja jaką wiodła matka Tamary jest dla jej córki zagadką, a tajemnic przybywa - kto w nocy krążył wokół domu Zawistowskiej, bo, że nie miejscowy duch myśliwego to pewne, jakie jeszcze niespodzianki pojawią się, oprócz upiora, dziwnych znajomych oraz odkryciem autorki romansów w miejscowym archiwum? Poznawanie kogoś od nowa bez jego udziału nie jest łatwe, zaskoczenie jest stałym elementem, ponieważ to do czego było się przyzwyczajonym stało się nagle nieaktualne. Spokojne, prowincjonalne miasteczko odsłania swoją mroczniejszą stronę, gdzie układy i pieniądze są podstawą, a niektórzy są więcej niż zdeterminowani by utrzymać w sekrecie istniejące status quo. Powoli ten mało przyjazny świat odkrywa również Tamara, nieświadomie podążając śladami swojej matki, czy będzie przygotowana na wynik swojego dochodzenia i spojrzeniem na własne życie nie z perspektywy rozżalonego dziecka, ale dorosłego człowieka?

"Rzeka zimna" nie zaczyna się jak klasyczny kryminał, a jedną z głównych bohaterek poznaje czytelnik z perspektywy innych postaci. Wątek sensacyjny jest równie ważny co obyczajowy, fabuła jednocześnie skupia się na osobie zaginionej i jej córce, przeszłość i teraźniejszość splatają się odsłaniając emocje i pragnienia. Z jednej strony czytający odkrywają historię niełatwego związku matki i córki, z drugiej kryminalną opowieść, w której nie wiadomo do końca kto jest sprawcą, a podejrzani kryją się w cieniu. Nie jest łatwo równocześnie przedstawić dwa odlegle od siebie wątki tak by stanowiły logiczną całość i równocześnie spleść je tak by zazębiały się, a ich atmosfera wzajemnie do siebie pasowała. Nie można także zapominać o doskonale oddanym drugim planie jakim jest prowincjonalne miasteczko oraz jego mieszkańcy. Fabuła ma zmienny rytm, raz przyśpiesza, raz zwalnia, ale dla tej książki właśnie takie tempo jest odpowiednie, dzięki niemu nuda nie grozi, za to zaskoczenie staje się stałym elementem.

Mówi się, że jabłko pada niedaleko od jabłoni, jedni się z tym zgadzają, inni nie, staramy się nie popełniać błędów rodziców tak usilnie, że czasem tracimy z oczu własne życie, teraźniejszość i przyszłość, by roztrząsać przeszłość, której nie może nic zmienić, za to ona może wpłynąć na nas. Może gdyby słowa miast zapisywać wypowiedziane zostały na głos historia inaczej by się potoczyła, może ... ale tego co się wydarzyło nie zmieni się, jednak zawsze pozostaje szansa na to by to co nadchodzi było inne od tego co było ...

Małe, senne, prowincjonalne miasteczka często wydają się przyjezdnym oazą spokoju i idealnym miejscem, gdzie można odpocząć od wielkomiejskiego zgiełku, nabrać energii i sił, uciszyć skołatane nerwy. Nie dajcie się jednak zwieść pozorom. Tu wszyscy się znają i wiedzą o sobie wszystko kilka pokoleń wstecz, z lubością pielęgnują wstydliwe sekrety sąsiadów nieudolnie próbując ukryć własne; tu hierarchia społeczna jest efektem skomplikowanej sieci wzajemnych układów i powiązań usankcjonowanych długoletnią tradycją, zaś uwikłana w nią miejscowa społeczność pieczołowicie dba o utrzymanie wygodnego status quo, akceptowaniu go bez zbędnych pytań - nawet, jeśli zachowanie go staje się dwuznaczne moralnie lub ociera się o granice prawa...
Sieć tych układów stanowi nieprzekraczalną, a zarazem niewidzialną barierę dla przybysza z zewnątrz, dla miejscowych zaś jest równie oczywista i naturalna jak powietrze, którym oddychają.
Co się stanie, kiedy ta bariera zostanie gwałtownie naruszona, jaką lawinę zdarzeń to spowoduje, jakie konsekwencje wywoła?

Młoda kobieta, Tamara Rastignac, przyjeżdża z Paryża do Grzmotów, niewielkiego miasteczka na Pomorzu, zaniepokojona długotrwałym brakiem wiadomości od matki, znanej pisarki Małgorzaty Zawistowskiej.
Choć między nimi nie układało się najlepiej i praktycznie nigdy nie potrafiły znaleźć wspólnego języka, Tamara czuje się w obowiązku wyjaśnić tę sprawę. Na prośbę przyjaciółki i współpracownicy matki, Weroniki Hajduk, nie zważając na protesty męża, bezzwłocznie udaje się do Polski.
Na miejscu okazuje się, że dom matki stoi pusty, a żaden z sąsiadów nie widział jej od dłuższego czasu. Wygląda na to, że popularna pisarka zniknęła bez śladu. Tamara próbuje szukać matki na własną rękę rozpytując o nią ludzi mieszkających w miasteczku; tym sposobem poznaje wylewną, acz sympatyczną gosposię matki, Agatę oraz jej nastoletnią córkę Darię, która sprawia wrażenie, jakby skrywała jakąś tajemnicę. Dociera także do miejscowego archiwisty Bogusza, którego najwyraźniej łączyło z Zawistowską coś więcej, niż zwykła przyjaźń oraz do ekscentrycznego polonisty wydalonego ze szkoły w atmosferze skandalu. Próbując rozwikłać zagadkę zniknięcia matki, Tamara coraz bardziej zagłębia się w jej życie i ze zdumieniem odkrywa, że ledwo ją znała - wizerunek, jaki pisarka wypracowała sobie wśród miejscowych diametralnie różni się od tego zapamiętanego z dzieciństwa. Tamara nieopatrznie wplątuje się w wydarzenia, których natury co prawda nie rozumie, ale które w dziwny sposób wiążą się z działalnością jej matki w Grzmotach. Atmosfera wokół niej coraz bardziej się zagęszcza, a niepokojące incydenty uświadamiają jej, że również ona jest w miasteczku niemile widziana...

"Rzeka zimna" to udane i intrygujące połączenie powieści obyczajowej z trzymającym w nieustannym napięciu kryminałem. Przyznam, że niewiele jest rzeczy wywołujących u mnie równie zimny dreszcz, jak pozornie senne miasteczko pełne rzekomo przyjaznych i życzliwych ludzi oraz kwestii budzących silniejsze emocje, niż krzywda dziecka. Autorce w rewelacyjny sposób udało się harmonijnie połączyć te dwa wątki w fantastycznej, wielowymiarowej powieści. Jej głównym atutem jest niebywale wiarygodny, autentyczny obraz prowincji, doskonale uchwycona typowo polska, małomiasteczkowa mentalność i światopogląd, specyficzna moralność oraz charakter jej mieszkańców. Autorce udało się uniknąć pokusy stereotypowego spojrzenia oraz podkoloryzowania rzeczywistości - fabuła dzięki temu zyskała na autentyczności. Galeria postaci jest bardzo barwna i zróżnicowana, zaś bohaterowie cudownie niejednoznaczni, o skomplikowanych, złożonych charakterach, nadzwyczaj wiarygodni i prawdziwi - zwłaszcza w kwestii relatywizmu moralnego. Bez względu na to, czy są to postaci pierwszoplanowe, czy te z tła - wszystkie są jednakowo dopracowane, żywe, o wyrazistej osobowości. Są tu zarówno postaci tak charakterystyczne (choć nie stereotypowe!) dla polskiej prowincji, jak choćby Agata Pasternakowa - nieocenione źródło informacji wszelakiej, wścibska, a jednocześnie pełna ciepła kobieta; są tu także intelektualiści pokroju archiwisty Bogusza, przedstawiciele miejscowej elity w osobie rzutkiego burmistrza, lekarza Hermana czy jego tajemniczej żony; jest skłócona wewnętrznie pracownica opieki społecznej, pozornie ślamazarny policjant oraz rodzina Elizy Parsow, która nieszczęśliwym zbiegiem okoliczności znalazła się na marginesie społeczności. Złożoność ich charakterów, rozterki wewnętrzne, intrygujący indywidualizm to kolejny niepodważalny atut powieści.
Inną ważną jej zaletą jest wielopłaszczyznowość intrygi; początkowo koncentruje się ona wokół poszukiwań pisarki, relacji łączących matkę z córką, stopniowo jednak jej akcent przenosi się na stosunki panujące wewnątrz społeczności Grzmotów odsłaniając bagno układów i powiązań i prezentując na jego tle losy bohaterów. Następnie perspektywa jeszcze bardziej się poszerza i daje czytelnikowi szansę ujrzeć sprawę zniknięcia pisarki oraz specyfiki środowiska miasteczka z innego punktu widzenia, znacznie bardziej mrocznego i złowrogiego. Ta złowieszcza atmosfera przydaje intrydze grozy, a w czytelniku wywołuje dreszcz emocji. Nieustanna niepewność co do prawdziwej natury zagrożenia, wiszącego w powietrzu przeświadczenia o nieuchronności jego nadejścia, duszna i zgniła atmosfera miasteczka i jego sekretów, brak pewności, kto jest przyjacielem, a kto wrogiem - jednym słowem - misterna intryga i po mistrzowsku budowane napięcie to kolejny plus tej książki, który w połączeniu z nieprzewidywalną akcją i zaskakującym zakończeniem sprawia, że powieść czyta się do ostatka z zapartym tchem.

"Rzeka zimna" to wyjątkowo dobra powieść, w której odnajdą się zarówno amatorzy wątków sensacyjnych, jak i obyczajowych. Nie brak tu autentyzmu, głębi emocji, zróżnicowanych i skomplikowanych bohaterów oraz fabuły zaskakującej swoim bogactwem i wielowymiarowością.
Powieść porusza ponadto ważne problemy społeczne oraz międzyludzkie, które od zawsze budzą ogromne emocje i kontrowersje.
Ta książka, zadziwiająca literackim kunsztem autorki, to gwarancja doskonałej rozrywki, a zarazem głębszej refleksji - nad naturą stosunków międzyludzkich, istotą człowieczeństwa oraz nad esencją tego, co pozostaje głęboko ukryte w zakamarkach ludzkiej duszy.
Gorąco polecam!