Lekcje

Ta książka jest moim pierwszym spotkaniem z prozą autora, spotkaniem bardzo udanym, po którym mam chęć poznać inne jego powieści. ?Lekcje? mają w sobie wielowątkowość w wydaniu, które lubię. Zaglądają w przeszłość, teraźniejszość i przyszłość bohatera, które nadają kształtu jego charakterowi, decyzjom, życiu. Intrygują wątkiem niewłaściwych relacji z nauczycielką gry na pianinie w dzieciństwie i tajemniczym zniknięciem jego żony, która zostawia męża i siedmiomiesięcznego syna. Jednak to w głównej mierze historia życia jednego bohatera z wszystkim, co ono mu przynosi w realiach, w jakich przyszło mu żyć.

Wraz z Rolandem Baines?em idziemy przez kolejne lata jego dzieciństwa, młodości, dorosłości, dojrzałości. Doświadczamy pierwszych erotycznych fantazji i trudów samotnego rodzicielstwa. Czujemy gorycz niespełnienia i zawiedzionych oczekiwań. Łatwo mu obwinić za swoje niepowodzenia dwie kobiety, które odcisnęły piętno na jego życiu. Ale też łatwo poddać się mu niczym liść na wietrze, najczęściej bezwolnie przyjmując to, co przyniesie.

Autor opowieść o losach bohatera splata z historią, tą lokalną i globalną, przywołując skutki wybuchu w Czarnobylu, wzniesienie muru berlińskiego, kryzys kubański, czy epidemię Covidu. Bo te realia mają niewątpliwie wpływ na jego poglądy polityczne, postrzeganie świata i samego siebie. Choć jego życie, podobnie jak nasze sprowadza się do poszukiwania odpowiedzi i próbie zrozumienia tego, kim jesteśmy, a składa się z lekcji, które nigdy się nie kończą. Lekcji miłości i samotności, erotycznych uniesień i odrzucenia, sukcesów i porażek. Czy to, co z nich wyniesiemy przygotuje nas na spokojne przyjęcie starości? Zaakceptowanie tego, czego zmienić się nie da? Wybaczenie sobie i innym? Pogodzenie się z wizją nieuniknionej śmierci?

Ta niespieszna, ale budząca olbrzymie emocje powieść stanowi ponad siedem dekad z życia zwykłego człowieka doświadczanego przez kryzysy osobiste, będącego częścią wielu wydarzeń kształtujących świat. Dużo w prozie autora elegancji, ale i oryginalności w braku chronologii wydarzeń, w które rzuca czytelnika. Teraźniejszość przetykana wspomnieniami buduje jednak prawdziwie realny obraz człowieka i jego emocji. Powieść niewątpliwie godna polecenia!

LEKCJE TRAUM I EMOCJI

Ian McEwan. No uwielbiam tego gościa, od kiedy przeczytałem swoją pierwszą książkę jego autorstwa (genialne ?Na plaży Chesil?). I kiedy tylko mogę, sięgam po kolejne powieści z jego nazwiskiem na okładce i, co tu dużo mówić, za każdym razem jestem tak samo usatysfakcjonowany. A ?Lekcje? nie są wyjątkiem, bo ta solidnych rozmiarów powieść to bardzo nastrojowe, emocjonalne dzieło z wyższej półki. Coś, co zostaje w pamięci, sercu, umyśle? Taka to właśnie powieść.

Wojna się skończyła. Europa jest podzielona. A jedenastoletni Roland znajduje się w szkole z internatem, daleko od domu, od bliskich, od wszystkiego co zna. Bezbronny, zagubiony, przyciąga uwagę nauczycielki gry na pianinie i jego życie się zmienia?
Mijają lata, Roland jest już dorosły, kiedy dochodzi do dwóch tragedii. Jedna jest wielka, światowa ? wybuch reaktora atomowego w Czarnobylu ? druga mała, prywatna, ale nie mniej ważna ? żona Rolanda znika, zostawiając go z dzieckiem i z pytaniami. Pytaniami, które poprowadzą go wgłęb rodzinnej historii i poszukiwań odpowiedzi, których może nigdy nie znaleźć?

Najczęściej, kiedy piszę o współczesnej literaturze, narzekam, że to, że tamto a przede wszystkim, że to jednak nie to samo, co klasyka. Bo kiedyś książek nie było tyle, nie były robione tak maszynowo i mechanicznie ? to była po prostu sztuka i nawet literatura stricte rozrywkowa miała do zaoferowania coś więcej, choćby pod względem stylu. No ale nie znaczy to, że obecnie mistrzów pióra brakuje. Weźmy Johna Irvinga, z jego nonszalanckim wysmakowaniem, weźmy Chucka Palahniuka, który czerpiąc mocno z prozy Amy Hempel czy Kurta Vonneguta zdołał im dorównać czy Cormacka McCarthy?ego z tą jego surową, acz jakże liryczną estetyka. I jeszcze paru wielkich pisarzy współczesnych mógłbym wymienić, bo przecież jest Richard Flanagan, jest Marlon James, no i jest wreszcie ten Ian McEwan właśnie, którego bez wahania stawiam na równi z nimi wszystkimi.

A za co go tak uwielbiam? Za pisarstwo, to jedno, ale i za przekuwanie tematów prostych, znanych, oczywistych, w coś świeżego, fascynującego i porywającego. I dokładnie wszystko to znajdziecie w ?Lekcjach?. Czym są ?Lekcje?? Ciężko to jednoznacznie określić ? właściwie przede wszystkim to opowieść o traumach. Ale jednocześnie opowieść obyczajowa i swoisty thriller. Historia, wojna, katastrofa w Czarnobylu, wszystko to jest tutaj jedynie tłem, które ma dodać kontekstu, być siłą napędową i jednocześnie elementem podbudowującym realizm całości. Nie żeby proza McEwana tego wymagała, sama w sobie bowiem jest na wskroś realistyczna i prawdziwa (nawet w tych opowieściach, które zaliczyć można do fantastyki), po prostu to jeszcze jeden dodatek, by w czymś to wszystko osadzić i odwołać się do naszych wyobrażeń / wspomnień / wiadomości.

Ale przede wszystkim McEwan gra na naszych uczuciach i emocjach. Miłość, starta, ambicje, obawy, strach ? powieść jest nimi przesiąknięta, a autor krok po kroku, rozdział po rozdziale stara się wniknąć jak najgłębiej, w samo sedno człowieka. I relacji, wszelkich relacji, w jakie człowiek wchodzi. A przede wszystkim tych wspomnianych traum. A że robi to w sposób fascynujący, porywający zarówno fabularnie, jak i literacko ? a literacko to rzecz stylistycznie prosta, ale piękna, a jednocześnie napisana z prawdziwym rozmachem ? warto sięgnąć. Pod każdym względem. Bo to książka, którą może i świetnie się czyta, ale przede wszystkim czuje i przeżywa i to chyba najlepsza możliwy komplement dla literackiego dzieła, jaki mogę wystawić.