Ebook Mieć czy być? mobi,epub

cy a ideałem nieskrępowanego lenistwa trwającego przez resztę dnia i podczas okresu wakacji. Nieskończona taśma montażowa oraz biurokratyczna rutyna z jednej strony, a telewizja, samochód i seks z drugiej, czynią możliwym taki układ przeciwieństw. Wyłączna opętańcza praca, podobnie jak całkowite lenistwo, doprowadziłyby ludzi do szaleństwa. W ramach ich układu możemy żyć. Ponadto oba przeciwne nastawienia odpowiadają ekonomicznej konieczności - dwudziestowieczny kapitalizm opiera się zarówno na maksymalnej konsumpcji dóbr i usług, jak i na zrutynizowanej pracy zespołowej. Rozważania teoretyczne pokazują, że radykalny hedonizm nie może prowadzić do szczęścia, tłumaczą też, biorąc pod uwagę naturę ludzką, dlaczego jest to niemożliwe. Nawet jednak bez jakiejkolwiek teoretycznej analizy same dane obserwacyjne nadzwyczaj wyraźnie ujawniają, iż nasz rodzaj ,,poszukiwania szczęścia" nie daje w rezultacie pomyślnego życia. Stanowimy społeczeństwo ludzi notorycznie nieszczęśliwych: samotnych, lękliwych, przygnębionych, destrukcyjnych, uzależnionych, którzy zadowoleni są wtedy, kiedy uda im się zabić czas, uprzednio z takim trudem zaoszczędzony. Jesteśmy przedmiotem największego eksperymentu społecznego, jaki kiedykolwiek przeprowadzono, eksperymentu, którego celem jest odpowiedź na pytanie: czy przyjemność (jako afekt bierny, przeciwstawiony afektom aktywnym - szczęśliwości i radości) może stanowić zadowalającą odpowiedź na problem ludzkiej egzystencji. Po raz pierwszy w historii zaspokojenie dążenia do przyjemności stało się nie tylko przywilejem mniejszości, lecz możliwe jest dla przeszło połowy populacji. W przypadku krajów uprzemysłowionych wynik eksperymentu już okazał się negatywny. Druga przesłanka psychologiczna epoki industrialnej głosząca, że urzeczywistnienie indywidualnego egoizmu prowadzi do harmonii, pokoju i wzrostu powszechnego dobrobytu, okazuje się równie błędna zarówno w ramach namysłu teoretycznego, jak i na podstawie danych obserwacyjnych. Dlaczego jednak to założenie, odrzucane tylko przez jednego z klasycznych ekonomistów, mianowicie Davida Ricardo, miałoby być prawdziwe? Egoizm jest określeniem odnoszącym się nie tylko do mojego zachowania, ale również charakteru. Bycie egoistą oznacza, że pragnę wszystkiego dla siebie, że przyjemność osiągam, nie dzieląc się, lecz posiadając, że muszę stać się chciwy, przy założeniu bowiem, iż celem moim jest posiadanie, tym bardziej jestem, im więcej mam, oznacza dalej, iż muszę sytuować się na pozycji antagonistycznej względem wszystkich innych, względem moich klientów, których chcę oszukać, moich konkurentów, których chcę pokonać, moich pracowników, których pragnę wykorzystać. Satysfakcja jest niemożliwa, gdyż nie istnieje ani spełnienie, ani koniec pragnień, skazany jestem na zazdrość wobec tych, którzy mają więcej, i obawę przed tymi, którzy mają mniej. Jednocześnie jednak muszę tłumić wszystkie te uczucia, aby prezentować się (tak przed innymi, jak i sobą) jako uśmiechnięty, racjonalny, szczery i uprzejmy człowiek, jakim każdy stara się okazać. Pasja posiadania musi prowadzić do niekończącej się wojny między klasami. Pretensje komunistów do zakończenia walki klasowej przez likwidację klas są całkowicie bezprzedmiotowe, albowiem ich system oparty jest na zasadzie nieograniczonej konsumpcji, przyjmowanej za cel życia. Dopóki każdy chce mieć więcej, muszą istnieć jakieś formacje społeczne czy klasy i tym samym walka klas, a w terminach globalnych patrząc - wojny pomiędzy państwami. Chciwość i pokój wykluczają się wzajemnie. Radykalny hedonizm i nieograniczony egotyzm nie mogłyby ukonstytuować się jako zasady rządzące zachowaniami ekonomicznymi, gdyby nie drastyczna zmiana, jaka nastąpiła w XVIII wieku. Ekonomikę średniowieczną, podobnie jak systemy ekonomiczne wielu innych, rozwiniętych tudzież pierwotnych społeczeństw, określały zasady etyczne. Tym samym dla teologów scholastycznych takie kategorie ekonomiczne, jak cena czy własność prywatna, stanowiły elementy teologii moralnej. Bez wątpienia teologowie poszukiwali sformułowań, które pozwoliłyby przystosować ich kodeks moralny do aktualnych wymagań ekonomicznych (przykładem może być tutaj modyfikacja koncepcji ,,sprawiedliwej zapłaty" dokonana przez Tomasza z Akwinu), niemniej zachowania ekonomiczne pozostają zachowaniami ludzkimi i tym samym są przedmiotem wartościowań humanistycznej etyki. W wyniku szeregu przemian osiemnastowieczny kapitalizm radykalnie odmienił swą postać: zachowania ekonomiczne oddzielone zostały od etyki i wartości ludzkich. Faktycznie, maszyna ekonomiczna zdaje się być autonomicznym istnieniem, niezależnym od ludzkich potrzeb i wartości, systemem, który funkcjonuje sam przez się, według własnych praw. Cierpienia robotników, ró