Żołnierz Rzymski

o Chr., gdy liczba legionów spadła do zaledwie dwudziestu pięciu11: Granica na Renie 8 Germania Dolna: I, V Alaudae, XX Valeria, XXI Germania Górna: II Augusta, XIII Gemina, XIV Gemina, XVI Hiszpania 3 IV Macedonica, VI Victrix, X Gemina Afryka 2 III Augusta, IX Hispana Egipt 2 III Cyrenaica, XXII Deiotariana Syria 4 III Gallica, VI Ferrata, X Fretensis, XII Fulminata Panonia 2 VIII Augusta, XV Apollinaris Mezja 2 IV Scythica, V Macedonica Dalmacja 2 VII Claudia, XI Następna wielka zmiana, w tej materii została wymuszona przez podbój Brytanii. Początkowo służyły tam cztery legiony, lecz później ich liczbę zredukowano do trzech. Nawet ta mniejsza liczba oznaczała, że Brytania dysponowała jednym z największych garnizonów wojskowych w Cesarstwie, który był tym bardziej nieproporcjonalnie duży, jeśli uwzględnić wielkość populacji Brytanii, rejonu Renu i prowincji naddunajskich. Ordre de bataille pod koniec panowania Antoninusa Piusa znajduje się na dwóch kolumnach w Rzymie, które w oczywisty sposób dotyczą tego samego okresu. Do nich, na końcu listy, dodano legiony utworzone przez Marka Aureliusza i Septymiusza Sewera12. Brytania 3 II Augusta, VI Victrix, XX Victrix Germanie Górna 2 VIII Augusta, XXII Primigenia Germania Dolna 2 I Minervia, XXX Ulpia Panonia Górna 3 I Adiutrix, X Gemina, XIV Gemina Panonia Dolna 1 II Adiutrix Mezja Górna 2 IV Flavia, VII Claudia Mezja Dolna 3 I Italica, V Macedonica, XI Claudia Dacja 1 XIII Gemina Kapadocja 2 XII Fulminata, XV Apollinaris Syria 3 III Gallica, IV Scythica, XVI Flavia Judea 2 VI Ferrata, X Fretensis Arabia 1 III Cyrenaica Egipt 1 II Traiana Afryka 1 III Augusta Hiszpania 1 VII Gemina Dodane później: Noricum 1 II Italica Recja 1 III Italica Mezopotamia 2 I Parthica, II Parthica Italia 1 III Parthica Widocznym jest fakt, że ponad sto lat później trzy legiony, III Augusta, III Gallica i V Macedonica nadal stacjonowały w tych samych prowincjach. Jednak tylko III Augusta zachował tę samą pisownię13. Trzecim wielkim elementem sił zbrojnych były auxilia, oddziały pomocnicze. Formacja ta miała początek w późno republikańskiej praktyce, polegającej na kompensowaniu tradycyjnego rzymskiego niedomagania w kawalerii i oddziałach lekkozbrojnych, poprzez rekrutację specjalistycznych wojsk tego rodzaju poza Italią. Liczba takich jednostek znacznie wzrosła w czasie wojen domowych i z tej, dość heterogenicznej, zbieraniny wojsk Oktawian stworzył ważną część jego armii stałej. Ujednolicanie ich mijałoby się z jego celem, a co za tym idzie pozostały one jednostkami różnego rodzaju i przeznaczenia. Jednakże rzymskie dążenie do uporządkowania i standaryzacji wszystkiego, w miarę upływu czasu, prowadziło do zminimalizowania różnic. Podstawowy podział obejmował alae i cohortes. Alae, czyli kawaleria, były jednostkami elitarnymi i cieszyły się wyższym statusem i płacą. W większości organizowano je w regimenty liczące 500 ludzi (alae quingenariae), lecz pewna niewielka ich część była dwukrotnie silniejsza, licząc 1000 jeźdźców (alae miliariae) . Kohorty tak samo dzieliły się na jednostki złożone z 500 oraz 1000 ludzi i tu również większość stanowiły te mniejsze. Niektóre kohorty obu tych rodzajów częściowo dysponowały wierzchowcami i wówczas zwano je equitatae. Konni w tych jednostkach byli nie tyle kawalerią, co dosiadającą koni piechotą14. Całkowita liczebność wojsk pomocniczych prawdopodobnie była jedynie nieco, o ile w ogóle, mniejsza niż legionistów. Pierwotnie żołnierze wojsk pomocniczych byli rekrutowani spośród peregrini15, zaś ich weterani, przynajmniej od czasów Klaudiusza, w chwili zwolnienia ze służby otrzymywali obywatelstwo rzymskie. Jednakże już w czasach Augusta zaczęto praktykować zaciąg obywateli do auxiliów, początkowo do jednostek specjalnych, takich jak różnorodne cohortes civium Romanorum, a ostatecznie do wszystkich16. W dłuższej perspektywie spowodowało to stopniową eliminację najbardziej oczywistej różnicy między legionami i auxiliami. Jednakże w systemach wojskowych zawsze jest miejsce dla jednostek nieregularnych, a armia rzymska nie była tu wyjątkiem. Za czasów Trajana i Hadriana proces przekształcania jednostek pomocniczych w wojska regularne posunął się tak daleko, że uznano za konieczne odtworzenie oddziałów tego rodzaju, jakimi na początku było auxilia. Powołano jednostki z mniej zromanizowanych prowincji, które wniosły do armii swojego ducha niemal zatraconego w wyniku standaryzacji wojsk pomocniczych, jakkolwiek wiele by ona wniosła do ich espirit de corps. Nowe jednostki nazywano po prostu numeri (oddziały) i pozwalano walczyć na ich rodzimy sposób, ich własnym orężem i używać własnego języka. Wiele spośród numeri służących w Germanii pochodziło z nowo podbitych rejonów Brytanii17.