W krainie gryfa

ię drogę Wronowski. - Patrzcie, tam na dole tartak, a tam dalej ten komin to cegielnia, tu już są włości Lniskich. Niedługo potem przejechali po drewnianym moście nad bystrą tonią Raduni oraz zobaczyli bardzo ubogi, ale jakże piękny zakątek Kaszub. Jeszcze nie wiedzieli, że może być ich schronieniem i ojcowizną ich dzieci. Z ciekawością rozglądali się dookoła. Widzieli ziemię piaszczystą i kamienistą jak na Mazowszu. Między sosnowymi laskami, na wzgórkach z rudo-fioletowymi kleksami wrzosów, widać było niewielkie poletka chudego żytka i wąskie zagony po cherlawych ziemniakach. Gdzieniegdzie pracowali na roli pochyleni ludzie, pasły się kozy, rzadziej krowy. - Ta droga, którą przecinamy, to starodawny trakt prowadzący z Gdańska do Bytowa. Tędy nieraz maszerowały obce wojska. W prawo, ten kościółek z czerwonej cegły i te parę chat, to Kiełpino. A w lewo droga prowadzi do Goręczyna. Tam za dawnych czasów była kasztelania, ale jak Krzyżacy opanowali te ziemie, to wszystko zmienili - objaśniał. Z prawej strony mijali wysoki wzgórek słabo porośnięty anemiczną roślinnością. Z lewej ujrzeli dolinę zakończoną małym jeziorkiem. Tam trawy były bujniejsze. Nad jeziorkiem, na wzniesieniu stał mały drewniany domek. Choć stary i pewnie słaby, nie wtulił się w las, który rozciągał się tuż za nim. Trwał dumnie na wzgórku, jakby to był książęcy zamek, a nie pasterska chëcz[32]. Ten las ciągnął się dalej na północ, obejmując równe pole i gburskie[33] zabudowania zwane Lesznem, po czym skręcał na wschód, przecinając im drogę. Wędrowcy zbliżając się do niego, odnieśli wrażenie, jakby w tym miejscu cofnął się w walce z polem. Gdy jednak przyjrzeli się tym silnym rozłożystym świerkom, stojącym tam od dziesiątków lat, zrozumieli, że się pomylili. Ten pierwszy szereg najprzedniejszych rycerzy zielonej armii lasu nie cofnął się, trwał tam twardo jak lud przy nim mieszkający. To raczej skrzydła tej potężnej armii wysunęły się do przodu, obejmując prawą flanką Leszno, a lewą jakieś nieciekawe nieużytki zarośnięte krzakami. Nie poświęcili im uwagi. Wjeżdżając między drzewa, poczuli się tak, jakby wchodzili do ogromnej świątyni. Wokół pachniało jesienią, żywicą i licznymi, małymi jak cekiny, leśnymi błotkami. Po pół godzinie las skończył się. Zobaczyli kolejne pola, a za nimi zabudowania. To była stolica tego regionu i kres ich podróży - Kartuzy. PRZYPISY I. Listopadowy zryw 1 Komilton - towarzysz broni. 2 Forpoczta - straż przednia. 3 Bandet - szeroki pas skórzany. 4 Pandet - pasek zawieszany przez ramię podtrzymujący broń długą. 5 Furier - szef kompanii, zaopatrzeniowiec. 6 Szlachtuz - rzeźnia. 7 Finis Poloniae (łac.) - koniec Polski. 8 Feldfebel - niemiecki stopień wojskowy, odpowiednik polskiego sierżanta. 9 Ćwik - szczwany żołnierz. 10 Infamis - człowiek pozbawiony czci. 11 Kapcan - niedołęga. 12 Wacław Gąsiorowski, Bem, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1971. 13 Alwar - podręcznik gramatyki języka łacińskiego. 14 Odwach - wartownia garnizonowa. 15 Komendne wyrazy - zbiór komend w języku rosyjskim wydany w 1815 r. przez Konstantego Romanowa. 16 Delator - donosiciel. 17 Delikwent - przestępca. 18 Fryjor - spław zboża Wisłą do Gdańska. 19 Flis - żeglarz śródlądowy. 20 Fordan - cło rzeczne. 21 Fordewind - wiatr wiejący od strony rufy statku. 22 Jaty - stragany kupieckie. 23 Gid - podoficer odpowiedzialny za rozwożenie rozkazów. 24 Władysław Zajewski, Powstanie listopadowe 1830-1831, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1998. 25 Dzieje Polski. Kalendarium, pod red. Andrzeja Chwalby, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999. 26 Dubiel - głupiec. 27 Luneta - pojedyncza działobitnia, część reduty. 28 * To nie Ordon ją wysadził, jak napisał Adam Mickiewicz w Reducie Ordona, ale kapitan Leon Nowosielski, za co władze carskie kazały zburzyć do fundamentów jego dworek - Andrzej Zieliński, Sarmaci, katolicy, zwycięzcy. Kłamstwa, przemilczenia i półprawdy w historii Polski, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2015. 29 Władysław Zajewski, Powstanie listopadowe 1830-1831, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1998. 30 Ad rem (łac.) - do rzeczy. 31 Arenda - dzierżawa. 32 Chëcz (kasz.) - chata. 33 Gbur - właściciel dużego gospodarstwa. W krainie gryfa Wydanie pierwsze, ISBN: 978-83-8147-228-9 (C) Franciszek Szczęsny i Wydawnictwo Novae Res 2018 Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, reprodukcja lub odczyt jakiegokolwiek fragmentu tej książki w środkach masowego przekazu wymaga pisemnej zgody wydawnictwa Novae Res. REDAKCJA: Grzegorz Kamiński KOREKTA: Katarzyna Kusojć OKŁADKA: Paulina Radomska-Skierkowska KONWERSJA DO EPUB/MOBI: WYDAWNICTWO NOVAE RES ul. Świętojańska 9/4, 81-368 Gdynia tel.: 58 698 21 61, e-mail: Publikacja dostępna jest w księgarni internetowej