Często i zimą przyjeżdżał. A najdziwniejsze, może pan sobie wyobrazić, że w ogóle nie polował. I to nie były trofea jego myśliwskich sukcesów. Miał natomiast fuzję. Do czego była mu potrzebna, nie wiem. A jak trafić przez poroża do czyjejś duszy?
I nagle, trudno mi powiedzieć, co się stało, któregoś dnia przyjechał ciężarowym samochodem z dwoma robotnikami i zabrał te poroża, a domek wystawił do sprzedania. Niektórzy mówili, że jakiegoś dobrego kupca na te poroża znalazł, a inni, że wywiózł na śmieci. Ale prawda mogła być jeszcze inna, chociaż nie domyślam się.
Namawiałbym pana. Nie chce dużo. Jak za taki domek, to prawie pół ceny. Co by pan tu robił? No, a co ja robię? Jeszcze jakby pan przyjeżdżał raz czy dwa razy do roku, i to po sezonie. Mógłbym nawet więcej sadzić fasoli. A nie chciałoby nam się łuskać, moglibyśmy pójść na spacer do lasu. Moglibyśmy posłuchać muzyki, przywiozłem sporo płyt. Nie, w szachy nie gram. A chciałby pan zagrać? Jakoś się nie nauczyłem. Nie miałem cierpliwości do szachów. Za granicą grywałem czasem w brydża, tylko że do brydża trzeba by czterech. Na budowach, kiedy pracowałem, jeśli nie piło się wódki, zdarzało się, ale to rzadko, że grywaliśmy w karty. W tysiąca, w durnia, w sześćdziesiąt sześć, także w oczko czy w pokera.
A wcześniej w szkole w pudełka zapałek. Nigdy nie grał pan? Nawet pan nie słyszał o takiej grze? Prosta gra. Kładzie się pudełko zapałek, musi być tylko pełne, na brzegu stołu, na płask i żeby nie całą połową poza brzeg wystawało, bo spadnie. I podbija się, o, tym wskazującym palcem. W zależności jak upadnie na stół, tyle punktów się otrzymuje. Na sztorc, czyli na najkrótszy bok, gdzie zapałki się wyjmuje, najwięcej. Myśmy się umawiali na dziesięć punktów. Ale można się inaczej umówić. Na draskę jedną czy drugą stroną, wie pan, co to draska? Gdzie się zapałki pociera, pięć. Na płask, zero.
O, to nie była taka niewinna gra, jak pan myśli. Nie ma gier niewinnych. Wszystko zależy nie w co się gra, lecz o co. Niewinnie graliśmy, kiedy przychodził wychowawca. Wtedy i punktów nie zapisywaliśmy. Zbierał pudełka od zapałek i prawie każdego wieczora przychodził, czyśmy wypalili już zapałki z wczorajszego pudełka. Potem panu powiem, po co zbierał. Siedział nieraz i siedział. Tak że bywało, musieliśmy udawać, że niby do spania się szykujemy, inaczej by nie wyszedł. Ten odpinał guziki u koszuli, ten rozsznurowywał buty, ten rozścielał łóżko. A gdy wreszcie wyszedł, przekonany pewnie, że zaraz będziemy w łóżkach leżeć, sprawdziło się jeszcze na korytarzu, czy i z baraku wyszedł, wtedy dopiero zaczynaliśmy naprawdę grać.
Nie na pieniądze. Nie mieliśmy pieniędzy. Czasami mieli ci, co potrafili portfele z kieszeni wyciągać. Nie na papierosy. Paliliśmy wiśniowe liście, koniczynę, inne świństwa. Była to gra o to, żeby nie znaleźć się na końcu. Dziwi się pan, że tylko o to. To powiem panu, aż o to. Kto przegrywał, a niezależnie ilu nas grało, przegrywał tylko jeden, który zdobył najmniej punktów. I on stawał się wszystkich grających ofiarą. Mogliśmy z nim robić, co nam się podobało, i on musiał robić, cośmy mu kazali. Czyli gra szła nie o to, żeby wygrać, jak we wszystkich innych grach i co stanowi każdej gry zasadę. Gra szła o to, żeby, jak już powiedziałem, nie znaleźć się na końcu. A co znaczyło znaleźć się na końcu, to najlepszy dowód, że niektórzy od razu w płacz. Niektórzy próbowali uciekać, ale jak ucieknie, gdy tylu wygranych. Niektórzy próbowali przekupywać pozostałych różnymi obietnicami. Nie dało się jednak nikogo przekupić. Niektórzy sięgali nawet po noże. Ale i to nie na wiele się zdało. Gdy za dużo wygranych, ani płacz, ani nóż nie pomogą. Raz tylko jednemu udało się uciec. Ale też nigdy już do szkoły nie wrócił. Spodziewał się, że będzie na końcu, i nim się jeszcze gra skończyła, rzucił się do okna, okno było zamknięte, skoczył jakby do wody, głową wybijając szybę.
Muszę jednak powiedzieć, że wszystko odbywało się sprawiedliwie. Nawet punktów nie zapisywał nikt z grających. Wyznaczało się jednego z chłopaków, dostawał kartkę, ołówek i nikt mu nie mógł w tę kartkę zaglądnąć. Toteż może pan sobie wyobrazić, jakie panowało podniecenie, gdy się gra skończyła. Nie kto wygrał, tylko kto jest na końcu.
A raz któryś wypadł na końcu, przyjął to spokojnie, tylko że musi przedtem do latryny iść. Jeśli mu nie wierzymy, możemy z nim iść. Poszliśmy. Latryna znajdowała się w rogu placu, kawałek już za barakami. Nie wiem, czy pan wie, jak taka latryna wyglądała. Dół głęboki na człowieka, może głębszy. Nie pamiętam, żeby z niego kiedyś wybierali, to mógł być i głębszy. Szeroki, o, jak gdzieś od pana do ściany, a długi, że mogło kilkunastu naraz siąść. Dwa drążki wzdłuż, na niższym siadało się, o wyższy plecami opierało. Grube, na podpórkach, żeby się nie załamały. Dookoła latryny ogrodzenie z desek szczelne, wysokie. Na palcach stanąłem, wyciągnąłem rękę, to nie dostawałem do szczytu. Naturalnie, byłem sporo niższy wtedy. Gdzieś tak z pół metra ponad ogrodzeniem dach, żeby przewiew był. Z tym że kiedy deszcz padał, trudno było znaleźć na drążku miejsce, gdzie by nie przeciekało. A porządnie lało, to niechby, jak to mówi się, w biegu się człowiek załatwiał, i tak zmókł.
Ta sama latryna była jedynym miejscem, gdzie można było przyjść porozmawiać, ponarzekać, nazłorzeczyć, zwierzyć się jeden drugiemu, wyżalić, a nieraz i popłakać. Wszędzie indziej gdy się kilku zeszło, a niechby jeszcze mówili ściszonymi głosami, czy, broń Boże, szeptali, od razu donieśli. Szepty były najbardziej podejrzane. I zaraz wzywali.
– No, co za sekrety mycia? Tu nie wolno mieć sekretów. Sekret to egoistyczny przeżytek. A szkoła ma was nie tylko nauczyć zawodu, ale i wychować. Mówcie.