Ludy i języki starożytnej Anatolii

ie imiona takie nosili Protohetyci (zob. rozdział ). Omawiane imiona są charakterystyczne dla tekstów kappadockich, rzadko natomiast występują w środowisku hetyckim. Możliwe, że imiona typu Kalkali(a), Murmura, Zurzur(u) są formami skróconymi poprzednich. Warto zauważyć, że podobnie są zbudowane liczne nazwy geograficzne Anatolii znane z czasów hetyckich, ale z genetycznego punktu widzenia z pewnością starsze. Dobrze poświadczone są podobne imiona - przeważnie hetyckie i luwijskie, ale i późniejsze - z podwojoną pierwszą sylabą, por. Kakaria, Kukuni, Pupuli, Wawala, Zuzuli, ale zasadę ich budowy trudno wyjaśnić. Na uwagę zasługują imiona z podwojoną drugą sylabą, charakterystyczne dla tekstów kappadockich, jak Anunu, Aruru, Kunana, Kururu, Kuzizi, Manana. Prawdopodobnie należały one do jakiegoś nieanatolijskiego substratu etnicznego (por. rozdział ). Imiona dwusylabowe mogły być rozszerzone o samogłoskę -a, por. Hapia (od Happi), Hulia (od Huli), Kaduwa, lid. Kadoas (od Kadu) Kikia (od Kikki), Nanija (od Nani), Tati(j)a (od Tati). Imiona tego rodzaju występowały bardzo często w Azji Mniejszej, przy czym ich budowa była uwarunkowana przynależnością do określonego języka. Mogły tu należeć także imiona teoforyczne (zob. niżej), por. Ilali-a (od imienia bóstwa Ilali). Ze względów formalnych można by tu zaliczyć również huryckie zdrobnienia od imion teoforycznych (zob. niżej), na przykład Akija jest zdrobnieniem od Aki(b)-Teszub, Talmija - od Talmi-Teszub, Tulpija - od Tulpi-Teszub itp. Omawiana klasa nazw osobowych obejmuje też imiona oparte na rozmaitych rzeczownikach i przymiotnikach pospolitych; ich identyfikacja jest łatwa, jeżeli formę podstawową można znaleźć w słownikach. Dodajmy jeszcze, że tworząc je chętnie czerpano z różnych działów leksyki4, na przykład w zachodniej części Anatolii jest poświadczone imię Targasnawa, derywat od hetyckiego targašna- ,,osioł"; nosił je jeden z tamtejszych królów5. Niekiedy imię proste jest powtórzeniem nazwy geograficznej. Imię takie nadawał ojciec, jeżeli nazwa geograficzna oznaczała w istocie bóstwo, które miałoby się opiekować dzieckiem. Wiadomo, że różne formy krajobrazu, na przyklad góry, skały i rzeki, uważano za bóstwa. W istocie mamy tu więc do czynienia z imieniem teoforycznym; por. Ammuna (od nazwy góry Ammuna), Marassanta (od nazwy rzeki M.), Sakdunu(w)a (od nazwy góry S.), Taha(j)a (od nazwy góry T.), Tuthalija (od nazwy góry T.) czy Zulija (od nazwy rzeki Z.). O imionach teoforycznych złożonych będzie mowa w dalszej części tego rozdziału. Derywaty. Obok imion prostych dobrze poświadczone są derywaty, czyli wyrazy podstawowe rozszerzone o rozmaite, czasem niejasne formanty. Wśród imion należących do (indoeuropejskich) języków anatolijskich najczęściej powtarzają się sufiksy -alla/i, -ant, -att >-et, -i(ja), -ili, -mi, -n(a), -nu, -zzi, -d/ti, -du. Sufiks -ni pełni różne funkcje, tworzy zdrobnienia, a -ri pewnych imion z pierwszego tysiąclecia powstał przypuszczalnie z -d/ti wskutek rotacyzmu, jaki zachodził w obrębie języka luwijskiego. W imionach żeńskich pojawia się zagadkowy sufiks -wija, przypuszczalnie pochodzenia luwijskiego. Pewne formanty w imionach używanych w pierwszym tysiącleciu nie poddają się analizie. Interesującą kategorię derywatów stanowią etnika, czyli imiona pochodzące od nazw geograficznych, utworzone z pomocą odpowiednich sufiksów lub elementów leksykalnych, które należą do określonych językó protohetyckim popularne były etnika zakończone na -el/-il, por. epitety Arinnil i Hattusil, które oznaczają odpowiednio ludzi z miast Arinna i Hattusa, a Zippalantiel czyli ,,Zippalantyjczyk" to protohetyckie imię boga burzy z tego miasta. Ogólnie biorąc, element -el/-il mógł tworzyć formy oznaczające przynależność (por. rozdział ). W wyniku tematyzacji przeszedł on do języka hetyckiego w postaci -ili-, w tej samej funkcji: dodany do nazwy geograficznej, tworzy etnikon, por. imiona Hanikkuili (,,ten z Ankuwy"), Hattusili (,,ten z Hattusa"), Himuili (,,ten z Himmuwy") i Nerikkaili (,,ten z Nerik"). Sufiks ten jest poświadczony już w imionach kappadockich, por. na przykład formę Tahasaili. Jego żeńskim odpowiednikiem w protohetyckim jest -et/-it, por. epitet boski Kaksazet (od nazwy miasta Kaksat). Nawiasem mówiąc, w odniesieniu do protohetyckiego używany tu termin ,,sufiks" oznaczający element morfologiczny nie jest na miejscu, ponieważ język ten nie rozróżniał form męskich i żeńskich; chodzi zatem raczej o element leksykalny, w przypadku -et/-it odpowiadający znaczeniem hetyckiemu -šar (zob. niżej). Także ten element odnajdujemy w hetyckim w postaci stematyzowanej jako -iti, por. imię bogini Ariniti (od nazwy miasta Arinna) czy też Kasduwariti (od nazwy miasta Kasduwara). Również ten sufiks mógł tworzyć przymiotniki i rzeczowniki.