Ebook Niech żyje rewolucja! mobi,epub,pdf

rzypisanie prostej etykiety ,,romantyzm-organicyzm" skutkowałoby raczej częstym niezrozumieniem. Mocnym argumentem za umieszczeniem Mengera w tej tradycji jest jednak jego metoda analizy instytucji społecznych. Poddaje on krytyce podejście oświeceniowe, racjonalistyczne9 jako czasem wartościowe, ale zbyt jednostronne, ponieważ wiele struktur społecznych wcale nie jest wynikiem świadomej zgody lub legislacji (Menger 1996, s. 157-158). Próby wtłoczenia nieintencjonalnych instytucji w taki racjonalistyczny schemat są dla Mengera tym bardziej niebezpieczne, że łączą się z postulatami reformy, która z konieczności nie może się powieść, ponieważ jest oparta na błędnym rozpoznaniu rzeczywistości (Menger 1996, s. 195-196). Łączy się z tym podkreślenie przez Mengera w Badaniach dużego szacunku do ,,owocnej aktywności w rozumieniu orientacji Burkea-Savignyego" (Menger 1996, s. 177) jako do sposobu badań tworów woli społecznej, uznając ich spontaniczną i nieintencjonalną genezę. Jak zauważa Menger, możliwe jest wyjaśnienie wyłonienia się instytucji takich jak pieniądz czy prawo jako ubocznych skutków interakcji ludzi mających zupełnie inne cele: odpowiednio efektywną wymianę towarów i zabezpieczenie przed despotyzmem władzy (Menger 1996, s. 154-155, 223-234). Menger występuje jednak w gruncie rzeczy jako mediator między tendencją racjonalistyczną a organicystyczną. To prawda, że w swoich pracach skupia się na tym drugim podejściu, ale można to wytłumaczyć tym, że przeważająca część instytucji gospodarczych jest właśnie przykładami spontanicznych porządków. Nie są to jednak przejawy ponadindywidualnego ducha czasów lub ducha narodu, lecz uboczne skutki realizacji partykularnych celów. Co ważniejsze, u Mengera znajdziemy wyraźne zastrzeżenia również wobec jednostronności podejścia organicystycznego. Przede wszystkim pozostaje on sceptyczny wobec uznawania spontanicznych instytucji za ucieleśnienia ,,wyższej mądrości" i dopuszcza możliwości ich racjonalnej korekty (Menger 1996, s. 233-234). Zastrzega również, że jego badania instytucji są zorientowane na opracowanie teorii, inaczej niż na przykład dla niemieckiego jurysty Carla von Savignyego i jego kontynuatorów z niemieckiej historycznej szkoły prawa, którzy dążyli jedynie do zrozumienia wewnętrznej logiki poszczególnych kodeksów prawnych, ale nie szukali żadnych generalizacji (Menger 1996, s. 175-176). Menger i arystotelizm W przeciwieństwie do przedstawionych tu źródeł inspiracji, teza o silnej obecności arystotelesowskich wątków w dorobku Mengera jest najszerzej obecna w literaturze przedmiotu. Sama teza ,,Menger był arystotelikiem" nie jest jednak wcale jednoznaczna. Można ją rozumieć na wiele sposobów, przykładowo: że Menger rozwijał naukę ekonomii na bazie poglądów ekonomicznych Arystotelesa10; że Menger wykorzystywał wypracowane przez Arystotelesa pojęcia i koncepcje filozoficzne; że istnieją zauważalne zbieżności stanowiska filozoficznego Mengera ze współczesnymi mu nurtami (neo)arystotelesowskimi; że Menger rozwijał naukę ekonomii według poglądów metodologicznych (schematu nauk i metody) głoszonych przez Arystotelesa; że u Mengera znajdziemy pewne ogólne wątki metodologiczne wyrastające z myśli Arystotelesa. Tezę (1) o podążaniu za Arystotelesem na gruncie samej ekonomii można obalić już po pobieżnej lekturze Zasad ekonomii. Grecki filozof został tam wymieniony zaledwie kilkukrotnie, wszędzie po prostu jako historycznie pierwszy zwolennik różnych, czasem chwalonych, czasem krytykowanych przez Mengera pojęć i rozróżnień, na przykład definicji dóbr, podziału dóbr na prawdziwe i wyobrażone czy też odróżnienia wartości użytkowej od wymiennej (Menger 2013, s. 55, 279, 291, 304, 316). Zdecydowanie częściej od niego są cytowani przez Mengera ekonomiści niemieccy, głównie Karl Heinrich Rau i Wilhelm Roscher, autorzy najpopularniejszych ówcześnie podręczników ekonomicznych. Jak wskazuje Streissler (2001), to właśnie ich cząstkowe wglądy o wartości i cenach Menger rozwinął w pełnoprawną teorię. Dużo przychylniej niż do Arystotelesa odnosi się Menger do poglądów Étiennea de Condillaca, filozofa i ekonomisty francuskiego, u którego silnie zaznaczone są elementy subiektywnego wartościowania (Hülsmann 2002, s. 79-80). Oczywiście ważnym, chociaż krytycznie ocenianym punktem odniesienia pozostaje dla Mengera szkoła klasyczna z Adamem Smithem na czele. Nie może to dziwić w kontekście znacznego postępu, jaki dokonał się w teorii wartości od czasów Arystotelesa do XIX wieku (Kauder 1953). Jeśli chodzi o tezę (2), czyli używanie arystotelesowskiego języka, jest to prawda, ale przyczyna tego jest bardzo prozaiczna. Rzeczywiście, w ówczesnych wiedeńskich gimnazjach kładziono duży nacisk na czytanie dzieł Arystotelesa w ramach nauki greki. Wiemy, ż