Intelektualna historia III RP. Rozmowy z lat 1990-2012

owała w całości odnośnego fragmentu deklaracji. I nieprzypadkowo. Starano się bowiem stworzyć takie wrażenie, że Jelcyn wycofał swoje zastrzeżenie przeciwko wstąpieniu Polski do NATO. Tymczasem, po pierwsze, nikt Jelcyna nie pytał ani o zgodę, ani o zastrzeżenia. Wałęsa przedstawił zamiary Polski. Jelcyn przyjął je ze zrozumieniem. Ustalono ostatecznie - po całonocnej pracy nad tekstem deklaracji - taką roztropną, subtelną formułę, że prezydenci zgodzili się co do tego, że w perspektywie zamiary Polski, by wstąpić do NATO w ramach ogólnoeuropejskiej integracji nie byłyby sprzeczne z interesami innych państw, w tym Rosji. To najroztropniejsza formuła. Ani nie wyraża zgody, ani zastrzeżeń. W Moskwie panuje jednak taki pogląd, taka wątpliwość raczej: na ile realne jest to wasze przyspieszone dążenie do wejścia do NATO? Uważamy, że trochę przesadzacie z tą szybkością. Przecież wstąpienie takiego kraju jak Polska, przy całym dla niej szacunku, do tak gigantycznej struktury wojskowej jak NATO, to bardzo trudny proces. Wymagałoby przestawienia całego przemysłu zbrojeniowego, zmiany sprzętu, podniesienia ogólnego poziomu przemysłowego państwa bliżej średniej NATO itd. Tak więc, kiedy po wizycie Jelcyna podniosły się w Polsce takie głosy - przyjmujcie nas do NATO od zaraz - uważaliśmy to za uproszczenie. Dokładnego tekstu listu Jelcyna do przywódców zachodnich nie znamy, więc trudno wypowiadać się na temat jego treści. Ogólna intencja jest jednak prawdopodobnie taka, że bezpieczeństwa dla krajów Europy Wschodniej lepiej szukać nie w samym NATO, ale pod wspólnym parasolem KBWE. Pod nim wytworzy się może z czasem wojskowo-polityczny system bezpieczeństwa, system, w którym znajdziemy się wszyscy razem - i Polska, i Rosja, i inne kraje. KBWE daje najlepsze ramy dla budowy nowego systemu bezpieczeństwa. NATO jest nadal wojskowym klubem dla wybranych, opiera się na starych zasadach, wciąż nie wykazał dostatecznej transformacji do nowych celów, nowej rzeczywistości. Byłem przy rozmowie Kozyriewa ze Skubiszewskim28 w Warszawie. Kozyriew przedstawił to tak: ,,Wyobraźmy sobie, panie ministrze, że wszystkie kraje od Bałtyku do Morza Czarnego, do Ukrainy, przyjęte zostają do NATO, a Rosja nie. Co wtedy? Mamy stworzyć wojskowy blok byłych republik związkowych?". To nie jest dobry pomysł. W spekulacjach wokół listu Jelcyna do przywódców Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Francji pojawiła się sugestia, że wasz prezydent zaproponował wspólne gwarancje bezpieczeństwa dla Europy Środkowo-Wschodniej ze strony tych krajów i Rosji. Skąd, Pańskim zdaniem, pojawić mogłoby się w takim układzie niebezpieczeństwo, przed którym zabezpieczać miałyby takie gwarancje - skoro jego gwarantami byliby wszyscy potężni sąsiedzi krajów Europy Środkowo-Wschodniej? Czy chodzi o obronę tych krajów przed nimi samymi? Teoretycznie układ, o którym Pan mówi, jest całkiem możliwy. Istotnie mógłby on przybrać charakter gwarancji Rosji, Stanów Zjednoczonych i innych krajów-adresatów listu Jelcyna. Po co takie gwarancje? Otóż wielu analityków uważa, że Europa Wschodnia jest niebezpiecznym regionem z jednego przede wszystkim powodu - możliwych konfliktów etnicznych. Ale w Polsce nie ma przecież tego W Polsce nie ma, ale tuż obok choćby jest ogromna mniejszość rosyjska na Ukrainie, mniejszość tu, mniejszość tam. To jest kocioł, kocioł narodowości - cała Europa Wschodnia. Francuzi wysunęli ideę zorganizowania międzynarodowej konferencji, która sformułowałaby gwarancje dla tego, aby konflikty etniczne w Europie Wschodniej, takie jak w Jugosławii, nie rozprzestrzeniły się poza ten obszar. Jak Rosja dojdzie do ładu wewnętrznego, skończy z tym chaosem, którego jesteśmy dzisiaj świadkami, to przecież nadal pozostawać będzie mocarstwem. Dlaczegóż więc nie miałaby porozumieć się z krajami NATO co do wspólnych działań w tym rejonie? Dlaczego nie? To jest możliwe. W polityce wszystko jest moż Jest jeszcze jedna koncepcja, wysuwana - przynajmniej do niedawna - przez naszego prezydenta: koncepcja utworzenia NATO-bis, z udziałem Rosji. Co Pan sądzi na jej temat? Prezydent Wałęsa osobiście rozwijał ten pomysł wielokrotnie w rozmowach z naszymi politykami. Jednak, szczerze mówiąc, nie zrozumieliśmy do końca jego koncepcji - tych dwóch kręgów NATO: zachodniego i wschodniego. Wracając do naszej zasadniczej pozycji, powtórzę, iż nie czas teraz na umacnianie czy rozszerzanie wojskowych bloków. Trzeba je raczej rozcieńczać, że tak powiem. Rozcieńczać, zastępować strukturami politycznymi. Jeżeli będzie NATO-prim, NATO-bis, to co dalej na wschód - utworzymy wojskowy blok krajów byłego ZSRR, NATO-trzy? Nie ma jasności, jaki byłby cel takiej polityki. Wszyscy dążymy do ogólnoeuropejskiej integracji. To nasz cel od początku istnienia KBWE.