Więzienie i pokój (twarda)

To już ostatni tom Sagi moskiewskiej pióra Wasilija Aksionowa.

Więzienie i pokój to najbardziej zapadając a w pamięć część historii o rodzinie Gradowów.

Mimo, że jest pełna bólu i okrucieństwa, jest też wzorem literackiego warsztatu, tak wprawnego i bogatego, by móc z taką mocą pisać o najczarniejszych zakamarkach ludzkiej duszy.

Zmiany przetaczające się przez Związek Radziecki, wielka historia krzywiąca losy prostych ludzi, to barwne i interesujące tło dla kolejnego pokolenia rodziny Gradowów, któremu przychodzi się zmierzyć z życiem, rzeczywistością, historią i własnymi emocjami.

Więzienie i pokój to bodaj najokrutniejszy ze wszystkich tomów tej wielowątkowej i wspaniałej opowieści. To dowód na to, że człowiek jest jedynie maleńkim pionkiem w wielkiej maszynie dziejów. Świat pędzi do przodu, zmienia się i ewoluuje, a dobrze znani nam bohaterowie żyją, kochają, nienawidzą, zmieniają się, walczą o życie i miłość z całych swoich sił.

Choć to historia pełna smutku, brutalności i żalu, to ja-zachwycony sagą czytelnik ? czuję wielki żal, że to już koniec. Smutny, ale i piękny jednocześnie koniec pełnokrwistej, do bólu realnej opowieści, której bohaterowie zostaną w mojej pamięci na zawsze.

"Znajduję się w przyzwoitym miejscu, w samym środku przyzwoitego miasta, to znaczy Moskwy... w przyzwoitym kraju, którego nie opuściłem w takim przyzwoitym momencie historycznym."

W trzecim tomie na pierwszy plan wysuwają się losy członków rodziny Gradowów, a wydarzenia historyczne, sytuacja gospodarcza, nastroje polityczne i społeczne, stają się barwnym tłem powieści. Kolejne pokolenie radzące sobie w radzieckiej rzeczywistości, od końca lat czterdziestych do połowy pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Reforma pieniężna, zniesienie systemu kartkowego, nastawienie na sportowe osiągnięcia, obezwładniający strach przed Stalinem, a jednocześnie podziw dla męża silnego narodu i niezniszczalnej partii, rozbudowany system więziennictwa oraz negowanie wszystkiego co wiązało się z amerykańskim osiągnięciami i kapitalistycznym stylem życia. Socjalizm wkradający się dosłownie w każdy aspekt funkcjonowania państwa, nastawienie na jedynie słuszną ideologię, dominacja w agitacyjnej kulturze i supremacja rozbudowanej propagandy. I w tym wszystkim ludzkie losy, pogmatwane, pokręcone, nieskładne, otoczone brzmieniem niewiadomej i niebezpieczeństwa.

Fantastyczna znajomość realiów ówczesnych czasów, zrozumienie jasnej i ciemnej strony natury człowieka, doskonale uchwycona rosyjska mentalność, z jednej strony jej surowość, brutalność i bezwzględność, a z drugiej poetyckość, uczuciowość i wrażliwość. Obie strony nie wykluczają się wzajemnie, stanowią kontrastowy przekrój społeczeństwa, jego warstw i nacji. Powieść zapewnia wciągające zaczytanie, prowadzona w dynamicznych rytmach, z nieoczekiwanymi zwrotami akcji, uwzględnia zaskakujące decyzje trwale determinujące życie bohaterów. Wyraziste postaci, mocno przekonujące, mam wrażenie, że w ostatniej odsłonie trylogii jeszcze intensywniej. Znakomicie dozowana ironia i humor, wykorzystywane z wyczuciem, jak choćby przy opisie doskonałego narodu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Trylogię warto uwzględnić w planach czytelniczych, nie tylko znakomita lekcja historii, ale również intrygujące dzieje rodu Gradowów, mieszanka różnorodnych charakterów, postaw i czynów, a przy tym mistrzowski warsztat pisarski.