Piekiełko nad Wisłą

a 1939 roku do obozów koncentracyjnych wywieziono ponad 180 wykładowców krakowskich uczelni. Wprawdzie po interwencjach międzynarodowych (w tym Benito Mussoliniego) naukowcy zostali po kilku miesiącach zwolnieni, jednak ich część nie przeżyła uwięzienia. Natomiast hitlerowcy mieli niebawem ponownie podjąć temat, tym razem z o wiele bardziej tragicznym skutkiem. Uczciwie trzeba przyznać, że pomimo Sonderaktion Krakau początkowo zapanowało pewne uspokojenie sytuacji. Ludność polska miała znacznie lepsze warunki do życia, niż na obszarach wcielonych bezpośrednio do Rzeszy, a terror przejawiał się głównie w akcjach odwetowych. Za taką należy uznać zbrodnię w Wawrze, gdzie za zabicie przez miejscowych kryminalistów dwóch niemieckich żołnierzy rozstrzelano 111 mężczyzn z okolicznych domów. Wiele wskazuje na to, że jeszcze wtedy hitlerowcy nie planowali zorganizowanego ludobójstwa. Wiosną 1940 roku okupanci zrzucili jednak maski i przystąpili do planowego wyniszczania polskich elit. W ramach tak zwanej akcji AB (Außerordentliche Befriedungsaktion) pomiędzy majem i wrześniem wymordowano około 3,5 tysiąca przedstawicieli polskiej inteligencji. Wśród rozstrzelanych znalazł się były marszałek Sejmu Maciej Rataj, jeden z liderów PPS Mieczysław Niedziałkowski, a także znakomity biegacz i medalista olimpijski, Janusz Kusociński. Przy okazji rozstrzelano także około 3 tysięcy więźniów politycznych przetrzymywanych dotychczas w obozach koncentracyjnych. Masowa zbrodnia miała złamać ducha oporu w narodzie polskim i pozbawić go przywódców. ,,[...] dla nas wszystkich narodowych socjalistów - tłumaczył Frank na jednej z odpraw - nakazem chwili jest podjęcie zobowiązania, że dołożymy wszelkich starań, by w narodzie polskim nie wykrystalizował się już żaden opór. Nie ulega wątpliwości, że jesteśmy w stanie wykonać to zadanie, że jest to nawet naszym obowiązkiem ze względu na konieczność osłaniania Rzeszy od Wschodu"[4]. Hans Frank (w środku) w Krakowie, fot. NAC Hitler ostatecznie zrezygnował z planów powołania szczątkowego, wasalnego państwa polskiego i polecił przystąpić do bezwzględnej eksploatacji podbitych terenów. Generalne Gubernatorstwo miało się stać obszarem o statusie kolonialnym, zaspokajającym potrzeby Rzeszy w zakresie produkcji rolnej i niewykwalifikowanej siły roboczej. Planowano, że będzie stanowiło bufor pomiędzy Niemcami a ZSRS, co w kontekście planowanej przez führera wojny z Sowietami miało szczególne znaczenie. Realizacja hitlerowskich planów musiała jednak zostać odłożona w czasie. Żywioł niemiecki w Generalnym Gubernatorstwie był zbyt słaby i nie było możliwości natychmiastowej germanizacji tego obszaru. W efekcie, chociaż powołano Generalną Dyrekcję Kolei Wschodniej, to z braku niemieckich pracowników zatrudniono w niej ponad 200 tysięcy Polaków[5]. Podobnie było w siłach porządkowych, dlatego w grudniu 1939 roku powstała Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa (od koloru mundurów zwana granatową policją), do której pod groźbą kary śmierci powołano przedwojennych funkcjonariuszy. Szeregi uzupełniano byłymi policjantami przesiedlonymi z ziem włączonych do Rzeszy, a przez formację przewinęło się łącznie ponad 16 tysięcy osób. Samorządy działały pod ścisłym nadzorem, ale jednak działały, okupanci byli bowiem zbyt słabi liczebnie, by wszystkim zarządzać bezpośrednio. Na ziemiach włączonych do Rzeszy wprowadzono ustawy norymberskie przeciwko ludności żydowskiej, a znaczną jej część przesiedlono do Generalnego Gubernatorstwa. Żydów zaczęto koncentrować na terenie wyznaczonych dzielnic w miastach, a pierwsze getto powstało już w październiku 1939 roku w Piotrkowie Trybunalskim. Największe zorganizowano w Warszawie, gdzie jesienią 1940 roku na obszarze obejmującym niewiele ponad 300 hektarów stłoczono około 400 tysięcy osób. Przy okazji warto zaznaczyć, że niemieckie pojęcie ,,Żyda" było dość obszerne i obejmowało także katolików, których co najmniej troje dziadków należało do żydowskiej gminy wyznaniowej. Tak samo traktowano osoby pozostające w związkach małżeńskich z Żydami. Pytania bez odpowiedzi Jedną z większych tajemnic kampanii wrześniowej było zachowanie polskich władz wobec sowieckiej inwazji z 17 września 1939 roku. Wprawdzie informacja o ataku Armii Czerwonej była ogromnym zaskoczeniem i pojawiły się głosy, że to już nie wojna, tylko katastrofa na niespotykaną skalę, ale rozkaz wydany przez marszałka Śmigłego-Rydza wielu uznało za absurdalny: Treść dostępna w pełnej wersji eBooka. Przypisy 1 K. Mańkowska, Moja misja wojenna, Warszawa 2003, s. 65. 2 M. Foedrowitz, Polscy Quislingowie, ,,Wprost", 41/1991. 3 C. Malaparte, Kaputt, s. 149-150. 4 Za: D. Schenk, Hans Frank. Biografia generalnego gubernatora, Kraków 2009, s. 181. 5 Okupacja 1939-1945,