Biesy (twarda)

�ogo. Nazajutrz misternie zawiązał halsztuk, ubrał się starannie i często podchodził do lustra. Skropił perfumami chustkę do nosa, bardzo leciutko, gdy jednak zobaczył przez okno Barbarę Pietrownę, natychmiast chustkę tę schował pod poduszkę i wziął inną. - Doskonale! - pochwaliła Barbara Pietrowna, dowie­dziawszy się o jego zgodzie. - Ujawnił pan przede wszyst­kim szlachetną stanowczość, ulegając jednocześnie głoso­wi rozwagi, który zazwyczaj jest panu obcy w sprawach prywatnych. Zresztą nie ma powodu do pośpiechu - do­dała, zobaczywszy węzeł jego białego halsztuka - na ra­zie niech pan milczy, i ja także. Wkrótce będą pańskie urodziny. Będę tu razem z nią. Przygotuje pan kolację, ale bez wina i bez zakąsek - zresztą ja sama się tym zaj­mę. Zaprosi pan kilku przyjaciół - zresztą razem doko­namy wyboru. W przeddzień pomówi pan z nią, jeżeli trzeba będzie; a na urodzinach oznajmimy, nie, nie oznaj­mimy, nie będą to żadne zaręczyny, tak tylko damy do zrozumienia, bez żadnego ceremoniału, a w parę tygodni potem ś bez żadnego hałasu. Moglibyście nawet wy­jechać razem, wprost od ołtarza, na przykład do Moskwy. Może bym i ja pojechała z Rzecz główna, niech pan na razie o niczym nie gada. Stiepan Trofimowicz był zdziwiony. Próbował opono­wać, że tak nie można, że musi przecież porozumieć się z narzeczoną, lecz Barbara Pietrowna wpadła na niego, rozdrażniona: - Nie ma żadnej potrzeby! Po pierwsze, może jeszcze nic z tego nie bę - Jak to ,,nie będzie"? - bełkotał, całkiem już oszo­łomiony. - A tak. Jeszcze myślę... A zresztą będzie tak, jakem mówiła, i niech pan będzie spokojny, sama z nią pomó­wię. A pan niech trzyma lepiej język za zębami. Wszystko, co należy, będzie powiedziane i zrobione i nie wolno panu się wtrącać. Po co? Z jakiego tytułu? Niech pan nie chodzi do niej i niech pan listów nie pisze. Ani słowa! Bardzo proszę. Ja także będę milczała. Stanowczo odmówiła mu dalszych wyjaśnień i wyszła w stanie widocznej irytacji. Prawdopodobnie uderzyła ją łatwość, z jaką Stiepan Trofimowicz dał się przekonać. Niestety! Nie rozumiał zupełnie swojej sytuacji i nie umiał rozważyć sprawy z innego punktu widzenia. Przeciwnie, obudziło się w nim coś nowego, jakiś ton zwycięski i lek­komyślny. Udawał zucha. - To dobre! - wołał, zatrzymując się przede mną i roz­kładając ręce. - Słyszał pan? Chce doprowadzić mnie do tego, aby mi się wreszcie odechciało. Przecież i ja mogę stracić cierpliwość i przestać chcieć. ,,Niech pan tu siedzi i nie chodzi tam!". Dobrze. Ale dlaczego właśnie ja koniecznie mam się żenić? Czy dlatego, że powstała w jej głowie ta śmieszna fantazja? Jestem człowiekiem poważnym i mogę odmówić posłuszeństwa dzikim fantaz­jom despotycznej kobiety! Mam obowiązki wobec syna i wobec własnej osoby! Składam z siebie ofiarę, ale czy ona to rozumie? Może dlatego się zgodziłem, że już wszystko mi jedno? Lecz gdy ona wytrąci mnie z równo­wagi, już nie będzie mi wszystko jedno. Obrażę się i od­mówię. Et enfin le Co powiedzą w klubie? Co Liputin? ,,Może jeszcze nic z tego nie będzie" - a to dobre! To już szczyt wszystkiego! Cóż to jest ostatecz­nie? Je suis un forçat, un Badinguet[49], un człowiek przy­party do muru!... A jednocześnie jakieś kapryśne zadowolenie z siebie, coś figlarnie lekkomyślnego wyzierało spoza tych żałos­nych okrzyków. Wieczorem piliśmy znowu. Przypisy [1] Z wiersza Biesy, napisanego w r. 1830. Przekład Juliana Wołoszynowskiego. Wiersz ten tłumaczony był również przez Juliana Tuwima. [2] Piotr Czaadajew (1793-1856) - ogłosił w 1836 List filozoficzny, w którym skrytykował ustrój społeczny w Rosji i odwoływał do pozytywnych wzorów cywilizacji Zachodu. Uważał, że Rosja niczego światu nie dała ani niczego się od świata nie nauczyła. Władze carskie uznały autora za niepoczytalnego. Prekursor ruchu okcydentalistów (zwolenników Zachodu) w Rosji. Timofiej Granowski (1813-1855) - wybitny historyk, okcydentalista, zwolennik reform. Aleksander Hercen (1812-1870) - filozof, od 1848 emigrant polityczny, wydawca czasopisma ,,Kołokoł". [3] W dekadzie poprzedzającej reformy 1861 roku szczególnie nasilona była opresja carskich władz ze względu na rodzące się ruchy rewolucyjne. [4] Z poematu Mikołaja Niekrasowa (1821-1878), Polowanie na niedźwiedzia z 1866 r. [5] Nestor Kukolnik (1809-1868) - popularny dramaturg i romansopisarz, uważany za wstecznika i piewcę samodzierżawia. [6] Aleksander Radiszczew (1749-1790) - pisarz, filozof. Po opublikowaniu swojej Podróży z Petersburga do Moskwy, krytykującej samodzierżawie i prawo pańszczyźniane, skazany na karę śmierci, którą Katarzyna II zamieniła na 10-letnie zesłanie. Prekursor myśli demokratycznej w Rosji. [7] Mowa o licznych dyskusjach w postępowych środowiska