Twój mózg w działaniu

przerwą na lunch, i staramy się skupić na pracy, ale co chwila łapiemy się na tym, że w świadomości pojawia się myśl o lunchu, która za każdym razem rozprasza nas na jakieś pół minuty. Blokowanie, czyli niedopuszczanie pewnych aktorów na scenę, wiąże się z dużym wysiłkiem, a przy tym pełni najistotniejszą rolę w skutecznym działaniu. Emily zaczyna myśleć o tym, jak sobie poradzi na nowym stanowisku, to ją dekoncentruje i w rezultacie niechcąco kasuje wiadomość głosową od szefa. Tych pięć działań: zrozumienie, podjęcie decyzji, przywołanie, zapamiętanie i blokowanie składa się na większość naszego świadomego myślenia. Korzystamy z tych działań w różnych kombinacjach, by planować czynności, rozwiązywać problemy, porozumiewać się i wykonywać inne zadania. Działania te bardzo mocno angażują korę przedczołową i wymagają znacznych zasobów energetycznych, dużo większych, niż się wydaje Emily. SCENA POTRZEBUJE DUŻO ŚWIATŁA Niedawno szedłem z żoną pod górę, na szczyt wzniesienia, gdzie znajduje się nasz miejscowy sklepik, żeby kupić - a jakże - mleko. Po drodze żona zadała mi pytanie, a ja, by na nie odpowiedzieć, musiałem się zatrzymać. Każdy wie, że marsz pod górę wymaga energii. Okazuje się, że świadome czynności umysłowe również wymagają energii, a ja nie miałem jej tyle, by robić jedno i drugie. Świadome czynności umysłowe wykorzystują będące wynikiem metabolizmu i rozprowadzane przez krew zasoby energetyczne znacznie szybciej niż automatyczne czynności mózgu, takie jak podtrzymywanie pracy serca lub płuc. Scena umysłu, aby funkcjonować, potrzebuje dużo energii. Mamy w jej przypadku do czynienia z taką sytuacją, jakby reflektory były umieszczone bardzo daleko od sceny, dlatego potrzeba ich bardzo wiele i wszystkie muszą świecić z maksymalną mocą, by można było zobaczyć aktorów. Co gorsza, ilość energii do oświetlenia sceny, jaką mamy do dyspozycji, nie jest nieograniczona i wyczerpuje się w miarę jej wykorzystywania. To jest tak, jakby reflektory czerpały prąd z baterii wymagających ciągłego doładowywania. Pierwsze dowody kliniczne na te ograniczenia mózgu pochodzą z roku 1898. Wówczas amerykańska fizjolog Welsh zmierzyła zdolność ludzi do równoczesnego wysiłku fizycznego i myślenia. Kazała uczestnikom badania wykonywać zadanie umysłowe, a równocześnie z największą siłą oddziaływać na dynamometr, czyli przyrząd do pomiaru siły. Wyniki badania pokazały, że niemal wszystkie zadania umysłowe pociągały za sobą zmniejszenie siły fizycznej, w wielu przypadkach aż o pięćdziesiąt procent. Wykonywanie na scenie umysłu pochłaniających energię zadań, takich jak na przykład planowanie spotkań, może wyczerpać cię już po godzinie. Dla porównania kierowca tira może go prowadzić przez cały dzień i całą noc, a jedynym ograniczeniem jest w jego wypadku potrzeba snu. Kierowanie tirem nie wymaga nadmiernego wykorzystywania kory przedczołowej (chyba że jest się niedoświadczonym kierowcą, prowadzi się ciężarówkę, której się jeszcze nie zna, lub pokonuje się nieznaną drogę). W prowadzeniu samochodu ważniejszą rolę odgrywa inna część mózgu - jądra podstawne. Są to cztery struktury anatomiczne odpowiedzialne za czynności rutynowe, niewymagające zbyt wiele uwagi i skupienia. Jądra podstawne są ewolucyjnie starszą częścią mózgu. Nie zużywają tak wiele energii i nic nie ogranicza ich działania, tak jak to jest w przypadku kory przedczołowej. Wystarczy powtórzyć jakąś czynność kilka razy, a już przejmują ją jądra podstawne. Podobnie jak inne regiony mózgu, działają one poniżej poziomu świadomości, co wyjaśnia, dlaczego Emily może prowadzić samochód i równocześnie myśleć o konferencji. Kora przedczołowa zużywa paliwo metaboliczne - glukozę i tlen - znacznie szybciej, niż to sobie uzmysławiamy. ,,Posiadamy ograniczony zapas energii umożliwiający taką aktywność, jak podejmowanie decyzji i kontrola impulsów - wyjaśnia profesor Roy Baumeister z Florida University - i kiedy go zużyjemy, nie mamy już wystarczającej energii na kolejną aktywność". Gdy podejmiemy jedną trudną decyzję, podjęcie następnej staje się trudniejsze. Można temu zaradzić, pijąc napój z glukozą. Baumeister przetestował tę hipotezę, podając badanym lemoniadę posłodzoną glukozą, a grupie kontrolnej substytutem cukru, i potwierdził wpływ glukozy na poprawę efektywności działania badanych. Spostrzeżenie Baumeistera jest znaczącym odkryciem dotyczącym mechanizmu funkcjonowania mózgu. Nasza zdolność zarządzania wszystkim, co dzieje się na scenie, jest ograniczona, ponieważ scena potrzebuje dużo paliwa. Potrzebuje dużo energii, która wyczerpuje się w miarę jej używania. To wyjaśnia wiele codziennych sytuacji, takich jak na przykład ta, że łatwo o rozproszenie uwagi