Ebook Stosowanie substancji psychoaktywnych przez młodzież szkół śląskich - zasięg, skutki i przeciwdziałanie mobi,epub

i/lub postaci z mediów; wysoki poziom lęku, brak równowagi emocjonalnej, nasilony egocentryzm, mała odporność psychiczna, stany depresyjne, zachowania autodestrukcyjne, zaniżone poczucie sensu życia. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że niektóre ze wspomnianych wyżej predyspozycji, zwłaszcza poszukiwanie nowości, wrażeń, ryzyka, są przynajmniej po części warunkowane czynnikami dziedzicznymi. Stwierdzono bowiem, że jeden z genów - kodujący receptor neuroprzekaźnika dopaminy gen DRD4, a konkretnie jego dłuższe allele - jest związany z tego typu zachowaniami. Zauważono także powiązanie tego genu z nadużywaniem narkotyków (w tym opiatów) oraz uzależnieniem od heroiny (Plomin i in., 2001). 2) Środowiskowe, które mogą być związane z: - ogólną sytuacją s p o ł e c z n o-e k o n o m i c z n ą - sprzyjające normy społeczne przyzwalające na stosowanie określonej grupy środków w danej kulturze, tradycji, religii; stopień przestrzegania norm prawnych w danej społeczności; wzorce tworzone przez osoby dorosłe; dezorganizacja środowiska lokalnego, brak atrakcyjnych sposobów spędzania wolnego czasu; reklama; dostępność środków i ich cena; - r o d z i n ą - status społeczno-ekonomiczny rodziny (wbrew powszechnym oczekiwaniom - według danych CBOS - po narkotyki sięgają najczęściej dzieci rodziców z wykształceniem średnim i pomaturalnym, dobrze sytuowanych), używanie środków uzależniających przez rodziców i rodzeństwo (modelowanie), przyzwolenie ze strony rodziców, złe relacje z rodzicami, nieprawidłowe postawy rodzicielskie (brak zainteresowania, odrzucenie, nadmierne wymagania, zbyt duży liberalizm), czynniki biogenetyczne; - s z k o ł ą - poczucie izolacji, trudności w nauce, konflikty z nauczycielami; - g r u p ą r ó w i e ś n i c z ą - stosowanie substancji psychoaktywnych przez rówieśników, potrzeba akceptacji i przynależności do grupy, presja ze strony innych, konflikty, kontakt z nieformalnymi grupami o charakterze antyspołecznym. Znamienne jest to, że w narkomanię rzadko popadają ludzie dorośli, najczęściej są to dzieci i młodzież. Co zatem sprawia, że narkotyki są dla nich tak atrakcyjne? Psychologowie, jako na szczególnie istotne, wskazują przede wszystkim trzy spośród wyżej wymienionych motywów (Pasek, 1998). Pierwszym z nich jest poszukiwanie nowych, przyjemnych wrażeń - nastolatek pragnie zaspokoić swoją ciekawość i zdobywać ekscytujące doświadczenia. W tej sytuacji narkotyk staje się ,,łatwą przyjemnością", pozwalającą poprawić samopoczucie i odczuwać dreszczyk emocji bez specjalnego wysiłku i czekania na gratyfikację. Drugą przyczyną jest chęć uwolnienia się od stresu, napięć i problemów. Młodzi ludzie często nie potrafią radzić sobie w trudnych sytuacjach, nie wiedzą też, jak wypełnić swój wolny czas. Narkotyk staje się więc drogą ,,na skróty", ponieważ pozwala na chwilę się rozluźnić, oderwać od rzeczywistości, stłumić uczucia, bez aktywnego uczestnictwa w rozwiązywaniu problemu. I wreszcie trzecią przyczyną jest chęć uzyskania akceptacji w grupie. Nastolatek chce się czuć silny, pasować do lansowanego wzorca człowieka podziwianego, wyluzowanego, nieprzejmującego się problemami, korzystającego z natychmiastowych rozwiązań. Jednocześnie, oglądając filmy lub reklamy, nabiera przekonania, że wszyscy, tylko nie on, są piękni, wspaniali, mają życie pełne przygód, a w trudnej sytuacji znajdują błyskawiczne rozwiązanie. Kiedy więc czuje się niepewnie, nie wie, co zrobić, obawia się oceny czy odrzucenia - bierze narkotyk. W ten sposób narkotyk staje się dla nastolatka środkiem, który łatwo i szybko ,,zaspokaja" jego potrzeby. Jak pisze Marzena Pasek (1998, s. 5): kiedy boli głowa -- bierze tabletkę, kiedy jest zmęczony -- pije ,,napój energetyzujący" lub łyka ,,cudowne witaminy", kiedy ktoś proponuje -- nie odmawia. Kryteria diagnostyczne i fazy rozwoju uzależnienia Należy pamiętać, że uzależnienie nie pojawia się od razu po pierwszym kontakcie ze środkiem uzależniającym, choć jego rozwój jest oczywiście związany z pewnymi predyspozycjami osobniczymi (opisanymi poniżej). Uzależnienie to trwający krócej lub dłużej proces, który zwykle obejmuje cztery charakterystyczne fazy (Pasek, 1998; 2000): 1) Eksperymenty -- kluczową kwestią na tym etapie jest ciekawość. Kontakt z narkotykiem następuje najczęściej w czasie wakacji, na imprezie, w grupie, w której nastolatek chce być akceptowany -- nie planuje jeszcze kolejnego ,,brania". Część osób po zaspokojeniu pierwszej ciekawości nigdy nie próbuje już tego typu eksperymentów; są jednak tacy, którzy uczą się w ten sposób zmieniać swoje samopoczucie i u nich pojawia się pokusa, żeby kolejny raz skorzystać z okazji; 2) Używanie towarzyskie -- w tej fazie człowiek zaczyna kojarzyć swój dobry nastrój z narkotykiem.