Ebook Podstawy semiotyki dla kulturoznawców mobi,epub,pdf

wolniony z łańcuchów i zaciągnięty do wyjścia z jaskini, a tam po raz pierwszy widzi prawdziwe źródło światła - nie ogień, lecz słońce. Zostaje oślepiony i nie widzi rzeczy najbardziej oczywistych, materialnych. Stopniowo jego oczy przystosowują się do widzenia w świetle, zaczyna rozróżniać najpierw cienie, następnie rzeczy w świetle słońca, aż wreszcie będzie mógł spojrzeć w słońce. Zrozumie wtedy, że świat jaskini i życie w nim było złudzeniem. Ale na tym nie kończy się jego zadanie. Ma teraz przedstawić prawdziwy świat, oświetlony słońcem, więźniom na dole, dla których świat prawdziwy to świat cieni. Sokrates przedstawia za pomocą metafory jaskini drogę duszy, która przez kontemplację wspina się w rozwoju od świata zmysłów do świata umysłu i odkrywa źródło prawdy: ideę dobra. Idee są abstrakcyjne. Uczymy się nimi posługiwać przede wszystkim na lekcjach matematyki. Platoński idealizm przysłużył się do stworzenia zmatematyzowanej nauki, a później do rewolucji technicznej, obok korzyści każdy idealizm ma jednak również wady. Powtórzmy: tęsknota za idealnym znakiem może być niebezpieczna i prowadzić na manowce. Gdyby nie istnieli ludzie odwracający głowę w stronę światła, świat byłby jedną wielką symulacją - takim widzi go u schyłku XX wieku Baudrillard. Ale przekazanie wiedzy o abstrahowaniu znaków tym, którzy mają głowy przykute łańcuchami i nie potrafią odwrócić ich w stronę słońca, może przynosić opłakane skutki. Zwłaszcza że tkwimy jako społeczeństwo mediów masowych w czwartej fazie simulacrum: przerabiania znaków-odpadków, a nie znaków istotnych dla zrozumienia świata. Anty-znaki czy znaki-odpadki oddalają nas od rzeczywistości, choć tworzą złudzenie uczestnictwa w świecie podanym konsumowaniu w antyrzeczywistości. Wszędzie przerabia się dziś odpadki, sny zaś, fantazmaty, historyczny, magiczny i legendarny świat wyobraźni dzieci i dorosłych jest odpadkiem, pierwszym wielkim zanieczyszczeniem środowiska cywilizacji hiperrealnej19. Już moment, gdy jakieś przedstawienie, czyli rzeczywistość skonstruowana ze znaków, się uobecnia - se presente przez tekst, zrywa z mitycznym Baudrillardowskim odwzorowaniem zarówno pierwszego stopnia, czyli z porządkiem sacrum, jak i czwartego stopnia (simulacrum). Sacrum to znak idealny, simulacrum to anty-znak, każda praca nad tekstem oddala więc nas i od pierwszego, i od drugiego ekstremum. Poziom sacrum to bezpośredni związek znaku z rzeczywistością, a ostatni, czwarty poziom to simulacrum, gdy znak sam generuje rzeczywistość, podstawiając się za nią (presentation - substitution) jako autoreferencyjny, zredukowany najczęściej do ekonomicznej20 maszyny wytwarzającej jakiś ,,sens". Ten czwarty poziom dotyczy serwowanych nam towarów, przy czym towarem jest również informacja, wiedza, a zatem są nimi znaki. Jest to podstawienie pod rzeczywistość nadsensu znaku, hiperrzeczywistości symulacji. Między tymi granicznymi sytuacjami, zwanymi także etapami reprezentacji: sacrum i simulacrum, występuje jeszcze poziom drugi - często twórcze przesłanianie rzeczywistości przez znaki, i poziom trzeci - maskowanie przez znaki braku związku między nimi a rzeczywistością21. Znaki jako znaki wymagają oderwania od rzeczywistości, od idealnego pierwszego poziomu jej uobecniania. Filozofowie od wieków zgłaszali roszczenie do opisu uobecnienia się rzeczywistości, próbowali udowodnić możliwość pierwszego stopnia przedstawienia. Platońskie idee są dobrym przykładem, można je bowiem widzieć bezpośrednio, bez pośrednictwa znaków. W pojęciach filozoficznych miała dokonywać się anihilacja idei i kopii, tak jak w ikonie - doskonałym obrazie, który przedstawiał nie tyle świętego, ile reprezentował samą świętość22. Anty-znakiem wydaje się dziś sam nadmiar znaków, dlatego semiotyka najpierw porządkuje nadmiar. Dopiero semiotycy w pełni ukazali filozoficzny wymiar znaku jako oparcia dla przedstawienia - nie dla rzeczywistości, ale dla jej zapośredniczenia. Przedstawienie dotyczy raczej znakowego modelu rzeczywistości, a nie samej rzeczywistości w całym nadmiarze potencjalnego znaczenia, w które jest uwikłana. Nadmiar znaczenia nie tworzy jeszcze Baudrillardowskiej symulacji najwyższego, czwartego stopnia, to raczej coś najbardziej naturalnego dla znaku, co tworzy jego syntagmatyczny wymiar - obok paradygmatycznego, który dotyczy prawdopodobieństwa kulturowego. Semiotyka oczyszcza język z nadmiaru przypadkowych skojarzeń, demitologizuje go. Jedną z figur mitu jest według Barthesa tautologia: definiowanie przez brak definicji23. Tautologia wskazuje konkret w miejsce analizy, jednocześnie przestajemy oczekiwać jej wytłumaczenia, ale możemy mnożyć skojarzenia. Przez nadmiar - skrajnym przypadkiem takiej wskazówki jest tautologia, a