Ebook Blizny historii. Geografia granic politycznych współczesnego świata mobi,epub

�y Książę. Nareszcie odkryłem pożyteczne zajęcie! Antoine de Saint Exupéry, Mały Książę, tłum. Jan Szwykowski Prezentacja problematyki granic politycznych jako obiektu badań geograficznych wymaga sprecyzowania zakresu znaczeniowego kilku klasycznych pojęć: ,,geografia", ,,granica polityczna", ,,państwo", wreszcie ,,geografia granic politycznych". Gdyby przedmiot zainteresowań geografii można było ograniczyć do wyjaśnienia jakie usłyszał Mały Książę nie byłoby ogromnej literatury na temat definicji, metod, zakresu badań czy struktury tej nauki. Śledząc zawarte w niej rozważania można zgodzić się z opinią Eugeniusza Romera (1969), że ,,żadna nauka nie dała powodu do tylu rozległych i wszechstronnych dociekań na temat zadań i celów badania jak geografia". Zdaniem autora tych słów owe ,,rozległe dociekania" nie przyniosły pozytywnego rezultatu, skoro ,,na całej linii panuje w sprawie metody, istoty i celów geografii najzupełniejszy zamęt". Nie podejmując próby rozwikłania tego problemu, konieczne wydaje się przybliżenie zakresu znaczeniowego geografii czytelnikowi oczekującemu przynajmniej względnej jasności w tej kwestii. Wyjaśnienie terminu ,,geografia" na podstawie jego etymologii (gr. geographia - opis ziemi) może mieć już tylko znaczenie historyczne, gdy w przeszłości głównym jej zadaniem były opisy nowo poznawanych obszarów. Przykładem tak rozumianej geografii może być tajny rozkaz admiralicji jaki otrzymał James Cook w roku 1769: ,,Jeżeli odkryje pan kontynent, zwróci pan całą swą uwagę na to, aby zbadać na możliwie wielkiej przestrzeni jego wybrzeża. Winien pan następnie sporządzić Zbada pan właściwości lą żyjące tam ptaki i zwierzę Tak samo zbada pan obyczaje tubylców oraz ustali w przybliżeniu ich liczebność" (Herrmann P. 1901). Nawet bardzo skrótowe przedstawienie ewolucji poglądów na temat definicji geografii zaburzyłoby strukturę niniejszego opracowania. Wynika to między innymi z dziejów tej nauki. Twórcą pierwszej pracy, która nosiła nazwę ,,geografia" (Geographica) był Eratostenes (275-194 ). Okres nowożytnych dziejów geografii rozpoczyna wydane w 1650 roku dzieło Bernharda Vareniusa Geographia generalis. W kolejnych stuleciach geografia z nauki opisowej, chorologicznej, zajmującej się przestrzennym rozmieszczeniem fauny i flory, stawała się nauką wyjaśniającą, badającą cechy, specyfikę oraz zmiany środowiska przyrodniczego i jego relację ze społeczeństwem. Próbę zwięzłego i komunikatywnego zdefiniowania geografii podjęto na XVIII Kongresie Międzynarodowej Unii Geograficznej w Rio de Janeiro w roku 1956. Określono ją jako naukę o związkach między człowiekiem a Ziemią (man-land relationships). Do wypracowanej tam definicji nawiązują hasła definiujące geografię w większości współczesnych encyklopedii, jak np. ta zamieszczona w Nowej encyklopedii powszechnej PWN (1998): ,,Geografia - nauka badająca powłokę Ziemi, jej przestrzenne zróżnicowanie pod względem przyrodniczym i społeczno-gospodarczym, oraz związki, które zachodzą między środowiskiem przyrodniczym a działalnością społeczeństw". Pełna akceptacja cytowanej definicji utrudnia jednak postępująca specjalizacja i różnorodność zainteresowań geografów. Stąd pojawiające się określenie ,,nauki geograficzne" (Leszczycki S. 1962). O różnorodności geografii świadczy zestaw haseł w Słowniku pojęć geograficznych (Pietkiewicz S., Żmuda S. 1973). Hasło ,,geografia" uzupełnia tu siedemnaście definicji różnych dziedzin tej nauki. W wydanym w roku 2008 dziele Historia geografii polskiej (Jackowski A., Liszewski S., Richling A. - pod red.) przedstawiono szesnaście zagadnień określonych jako ,,główne kierunki badań geograficznych". Różnicującą się strukturę nauk geograficznych dostrzegł i trafnie ocenił już w roku 1919 Wacław Nałkowski: ,,I choćby jak najwięcej gałęzi geografii wydzieliło się z niej ... to przez to geografia nie zniknie, nie stanie się pustą formą, z której uleciały treści". Istotny jest fakt, że wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym relacje pomiędzy środowiskiem przyrodniczym a człowiekiem przybierają nowe formy (Hägerstrand T. 1979), oraz jak zauważa Bolesław Dumanowski (1981) ,,wraz ze wzrostem złożoności wykorzystania środowiska wzrasta również złożoność wzajemnych relacji". Na istotną cechę współczesnej geografii zwraca uwagę Andrzej Richling (2005) wskazując, że ,,występuje nasilające się zjawisko przenikania się dyscyplin geograficznych i nauk niezaliczanych do geografii". I jeszcze jedna opinia cytowanego już geografa zrekapitulowana przez Dobiesława Jędrzejczyka (1999): ,,W ujęciu Nałkowskiego geografia miała być nauką syntetyczną, wiążącą ze sobą zjawiska z różnych wydawałoby się nieraz bardzo odległych przestrzeni bytu w jedną harmonijną całość. Dz