Umwelt

Pomiędzy jawą a snem
Zgodnie z teorią Jakoba Johanna von Uexkülla, tajemniczo brzmiący ?umwelt?, to świat przypisany do konkretnego podmiotu, który może wywierać wpływ na nasze sny i podświadomość (i odwrotnie). Co więcej, ten świat ewoluuje, zyskując realny wpływ na nasze życie odciskając na nim piętno. Zastosowanie tej teorii może pomóc m.in. w zrozumieniu działania i sposobu funkcjonowania schizofreników, szczególnie w tych przypadkach, kiedy ten świat pochłonął ich już całkowicie, wpłynął na ich odbiór, postrzeganie rzeczywistości.
Z perspektywy osoby, u której ? przynajmniej na razie ? nie zdiagnozowano takich zaburzeń, nasuwają się pytania, o różnice pomiędzy tym światem z halucynacji, a tym realnym i konsekwencjach zacierania się granic pomiędzy nimi. Pytanie oczywiście nie pojawia się bez przyczyny, z podobnym problemem ma bowiem do czynienia młody lekarz, Tomasz Witkowski, cierpiący na halucynacje, które utrudniają mu codzienne funkcjonowanie i realizację obowiązków zawodowych. Co więcej te halucynacje są tym bardziej niepokojące, iż w tych swego rodzaju snach na jawie, widzi on szczegóły makabrycznych zbrodni, które ? dopiero będą miały miejsce. Rodzą się wątpliwości, czy to rzeczywiście urojenia czy może odzwierciedlenie dokonanych czynów? Z tym podejrzeniem zmaga się również sam Witkowski, uparcie usiłując dotrzeć do prawdy i przywrócić swojemu życiu normalny bieg.
Czy to jednak jest możliwe w przypadku zbrodni, które wstrząsają Sosnowcem? Z pewnością będzie to trudne szczególnie, że śledztwo policji utknęło w martwym punkcie, zaś morderstwo młodej nauczycielki, Olgi Adamczuk, wciąż pozostaje niewyjaśnione. Na miejscu zbrodni, w Parku Sieleckim, nie udało się zabezpieczyć żadnych śladów, nie istnieje też żaden inny trop pozwalających zidentyfikować sprawcę bądź też przynajmniej odkryć motyw zbrodni. Na dodatek przy ciele ofiary, w kieszeni płaszcza, śledczy znajdują zagadkowy podpis sprawcy ? motyla, rusałkę pokrzywnika. Podobnego odkrycia, choć motyla odmiennego gatunku, dokonują prowadzący śledztwo kilka dni później, kiedy to dochodzi do kolejnego morderstwa. Tym razem ofiarą pada znany psycholog, Piotr Gawliński, który zostaje zamordowany wraz z żoną we własnym domu. Ofiarom poderżnięto gardła, lecz poza motylem, brak jest jakiejkolwiek wskazówki, brak jest nawet szans na sporządzenie wiarygodnego portretu psychologicznego mordercy.
Śledztwo prowadzi komisarz Adam Berger, który sam zmaga się z ogromnym ciężarem ? w wypadku samochodowym, który spowodował, zginęła jego żona. Teraz jednak musi wykazać się pełnym zaangażowaniem w prowadzone śledztwo, bowiem sprawa zrobiła się medialna. Tymczasem policja nie ma nawet punktu zaczepienia który pozwalałby im posunąć się ze śledztwem choć odrobinę do przodu, zawężając przynajmniej krąg podejrzanych.
Jak zakończy się ta historia? Przekonamy się dzięki lekturze niezwykle zajmującego thrillera psychologicznego pt. ?Umwelt?. Opublikowana nakładem Wydawnictwa AKURAT powieść, to spektakularny debiut Przemysława Żarskiego, który ? choć nie jest pozbawiony wad ? z pewnością zapisze się w świadomości czytelników. Intrygująca fabuła, doskonałe nakreślenie tła wydarzeń oraz miasta w którym się one rozgrywają i jego topografii, pozwala nam przenieść się do Sosnowca i podążać wraz z komisarzem śladem zbrodni. I mimo iż zabrakło nieco pogłębionej charakterystyki samego Bergera, to iście psychodeliczne wizje Witkowskiego zostały przedstawione z mistrzowską wirtuozerią. Plastyczne słowa, niezwykły klimat urojeń, a nawet zmiana czcionki ? wszystko to sprawia że z łatwością wchodzimy w umysł chorego człowieka zatapiając się w jego halucynacjach. Czy pozwoli to nam jednak odpowiedzieć na pytanie odnośnie tożsamości mordercy? Przekonajmy się ...

"Całą drogę towarzyszyło mu niepokojące uczucie. Wydawało mu się, że słyszy kroki, czuje mrowienie na ciele, jakby ktoś oplótł go siecią i wlókł za sobą niczym trofeum. Ktoś nierzeczywisty - utkany z wyobrażeń i strachu."

Koncepcja na fabułę dobra, pomysł na profil mordercy też na plus, jednak zabrakło przekonującego ich przedstawienia. Nie przywiązałam się do żadnego z bohaterów, miałam odczucie, że wymykają się z rąk, w jednym miejscu przyciągali uwagę, zaczynałam bliżej się im przypatrywać, ale za chwilę ginęli bez emocji w nurcie opowieści. Ta nierówność znalazła odzwierciedlenie także w formie prowadzenia akcji, niby coś się dzieje, pojawiają się zaskakujące elementy, a jednak napięcie nie wzrasta. Wszystko utrzymuje się na uśrednionym poziomie, a to za mało, aby mocno zaangażować czytelnika, pobudzić jego wyobraźnię, nakłonić do wciągającego relaksu w detektywistycznym klimacie. I jeszcze niepotrzebne wulgaryzmy, które z założenia miały najprawdopodobniej podkreślić męski aspekt kryminału czy ciemne strony zawodu policjanta, lecz zwyczajnie raziły, tym bardziej, że zdarzały się ich kumulacje.

Książki nie skreślam, nie odradzam sięgnięcia po nią, trzeba ją potraktować jako lekką przygodę czytelniczą, a wówczas ciekawie zapełnia wieczór czytelniczy. Podobało mi się przedstawienie scenariusza zdarzeń z dwóch perspektyw, głównego toru, w którym prym wiodą policjanci, oraz wstawek będących fragmentami zapisków osoby z zaburzeniami psychicznymi, w moim odczuciu, będących najlepszymi częściami przybliżanej historii. Zamysł ten sprawdził się, podkręcił intrygę, wzbogacił opowieść. Doceniam również to, że główny bohater, komisarz Adam Berger, choć dotknięty tragedią rodzinną, to jednak sportretowany został jako zwyczajny mężczyzna, bez depresyjnych objawów, nadprzyrodzonych mocy, niezwykłej inteligencji czy wyjątkowej intuicji. Przydzielony do sprawy śmierci w sosnowieckim parku młodej nauczycielki, krok po kroku, próbuje dociec prawdy, poznać motywy i tożsamość mordercy. A presja czasu rośnie, zabójca czuje się coraz pewniej, napawa się własną siłą i bezkarnością. Czy pozostawione przy ofiarach motyle okażą się kluczem do rozwiązania kryminalnej zagadki?