Wynegocjowana wolność.
W 2019 roku mija 30 lat od wydarzeń, które zmieniły oblicze nie tylko Polski, ale także całej Europy Środkowo-Wschodniej. Upadek bloku komunistycznego i przejście od totalitaryzmu do demokracji w bezkrwawy sposób nie byłoby możliwe gdyby nie Okrągły Stół. Publiczna debata na temat związanych z nim obrad trwa od lat budząc przy tym niemałe emocje, jak również dostarczając okazji do tworzenia społeczno-politycznych podziałów i wzajemnych oskarżeń (przy całkowitym niedocenieniu przez wielu osiągnięć tych, którzy 30 lat temu owe rozmowy toczyli). Wspomniana debata i skrajne oceny Okrągłego Stołu z pewnością będą mieć miejsce jeszcze przez długie lata, jednakże 30-lecie tamtych wydarzeń jest dobrą okazją do przypomnienia sobie ? choćby w formie niniejszej książki ? pewnych bezspornych faktów, które zmieniły oblicze zarówno Polski, jak i świata.
Jan Skórzyński pisząc ?Wynegocjowany koniec PRL? podjął się zadania arcytrudnego. Niezwykle ciężko jest bowiem pisać w sposób obiektywny o czymś, co od lat nie tylko poddawane jest pod wątpliwość jako wydarzenie pozytywne w najnowszej historii Polski, ale także o czymś, co jako wydarzenie polityczne od szeregu lat zawłaszczane jest na własne potrzeby przez siły, które z jednej strony gloryfikują Okrągły Stół, z drugiej zaś próbują czynić zeń XX-wieczną wersję haniebnej Targowicy. Jan Skórzyński próbuje w swojej książce skupiać się na faktach, odcinać się od całej bieżącej dyskusji dotyczącej Okrągłego Stołu i cel ten w dużej mierze udaje się autorowi książki osiągnąć. Publikacja to przede wszystkim fakty, opisy oficjalnych i zakulisowych negocjacji, do których dołożono sporo ciekawostek i opisów okoliczności niekoniecznie powszechnie znanych. Z tego wszystkiego wyłania się bardzo ciekawy i spójny obraz sytuacji polityczno-gospodarczej u progu lat 90-tych XX wieku, która to sytuacja ? przez swoją systemową niewydolność ? musiała zmienić się w coś innego i przybrać nowe oblicze. Czym miało być owo ?coś?? Jak miało to ?coś? wyglądać i co miało oznaczać dla przeciętnego Polaka? O tym właśnie debatowali decydenci zasiadający przy Okrągłym Stole.
Opisywanych przez Skórzyńskiego powszechnie znanych ustaleń Okrągłego Stołu opisywać może w tej krótkiej opinii nie będę, za to może ? na zachętę do przeczytania książki ;) ? przytoczę w tym miejscu kilka niekoniecznie znanych i pamiętanych ciekawostek. Jakich? Otóż na przykład nie wszyscy pamiętają, że do porozumienia między stroną rządową a opozycyjną mogło w ogóle nie dojść przez postawę i swoistą woltę na tle postulatów socjalnych w wykonaniu Alfreda Miodowicza i OPZZ. Skórzyński bardzo szczegółowo opisuje tę sytuację starając się przedstawić ją w możliwie najbardziej obiektywny sposób, podobnie jak ? w dużej mierze jako problem naczelny zapomniane ? główne rozdźwięki pomiędzy negocjującymi stronami, które dotyczyły przede wszystkim kwestii gospodarczych, a nie politycznych (co ciekawe, to właśnie w pierwszej kolejności sytuacja gospodarcza zmusiła komunistyczne władze do rozmów i wydawać się mogło, że będzie to sfera generująca najmniej problemów negocjacyjnych ? stało się całkowicie odwrotnie). Autor książki przytacza także ciekawe wystąpienia nie zawsze pamiętanych mówców, jak choćby Władysława Siły-Nowickiego, który upominał się m.in. o wyjaśnienie zbrodni katyńskiej oraz o udział w obradach nie biorących w nich udziału radykalnych odłamów ?Solidarności?. Tego rodzaju ciekawostek i pomniejszych epizodów dotyczących przebiegu obrad Skórzyński przytacza w książce całe mnóstwo.
Ciężko tej książki nie polecić. Nie miałem może w rękach zbyt wielu publikacji na temat Okrągłego Stołu, jednak wydaje mi się, że niniejsza lektura jest na tyle w całej rozciągłości tematu obiektywna, że warto się nią zainteresować. O obiektywizm bowiem w tym akurat temacie i co do tego właśnie okresu najnowszej historii Polski jest szalenie trudno. Warto docenić w związku z tym starania autora ? niezależnie i na całe szczęście w całkowitym odcięciu od często niegodnego kształtu debaty publicznej na wspomniany temat.
