Miasta śmierci

ych aspektów pro­blemu[21]. Zamiast zareagować na fakty, gdy tylko pojawiły się pierwsze oznaki prześladowania nazistowskiego, oznaki tego, co szybko się rozwinęło, ludzie, używając wielu pretekstów, negowali wszystko, aby w ten sposób poczuć się bezpiecznymi: Negacja jest pierwszą, najbardziej prymitywną, najbardziej nie­przydatną, najbardziej nieskuteczną ze wszelkich form obrony psychologicznej stosowanej przez człowieka. Gdy wydarzenie jest potencjalnie niszczycielskie, staje się najniebezpieczniejszą obroną, ponieważ zabra­nia podjęcia właściwej decyzji, która mogłaby obronić nas przed rzeczywistym niebezpieczeństwem. Tak więc negacja pozostawia jednostkę całkowicie bezsilną wobec niebezpieczeństwa, przed którym chciałaby się obronić[22]. Tak samo funkcjonowała przez dekady negacja faktu istnienia miast śmierci. To, co działo się na Białostocczyźnie w lecie 1941 r., w takich miejscowościach jak Jedwabne, Radziłów, Szczuczyn, Rajgród i dziesiątkach innych, było straszne, prawie niewyobrażalne. Jednakże tylko znając fakty, będziemy w stanie przeciwstawić się tej części naszej osobowości, która mogłaby być zainteresowana powrotem do działań, jakich podjęli się w tamtym czasie tamci ludzie, tamci Polacy. Jako bezpośredni wykonawcy albo bardziej lub mniej zainteresowani widzowie, biorący udział w jedynej takiej, przekraczającej rozumienie, ludzkiej tragedii. Gdy po zakończeniu wojny wielu Niemców oświadczyło, iż nigdy nie przypuszczali, iż istnieją obozy koncentracyjne (o których czytali codziennie w gazetach), [...] było to zwyczajne kłamstwo albo pragnienie tego, by o niczym nie wiedzieć, mimo że mogli łatwo poznać prawdę. Prawdę tę woleli (nieświadomie) ignorować[23]. Książka ta powstała przede wszystkim po to, by uniemożliwić kontynuowania kłamstwa i ignorancji. Przypisy [1] Dekret z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego (DzU 1944, nr 4, poz. 16). [2] A. Kornbluth, Jest wielu Kainów pośród nas. Polski wymiar sprawiedliwości a Zagłada, 1944-1956, ,,Zagłada Żydów. Studia i Materiały" 2013, nr 9. [3] A. Skibińska, Dostał 10 lat, ale za co? Analiza motywacji sprawców zbrodni na Żydach na wsi kieleckiej w latach 1942-1944, [w:] Zarys krajobrazu. Wieś polska wobec Zagłady Żydów 1942-1945, red. B. Engelking, J. Grabowski, Warszawa 2011, s. 313-344. [4] A. Kornbluth, dz. cyt. [5] J. Poksiński, My sędziowie, nie od Z dziejów sądownictwa wojskowego PRL 1944-1956, Warszawa 1996, s. 11. [6] AAN, MS, 142, Normatywy podpisane przez kierownika Nadzoru Prokuratorskiego, s. 8-10, [w:] A. Kornbluth, dz. cyt. [7] A. Kornbluth, dz. cyt. [8] W. Grzymała, Wspomnienia rozpoczęte w dniu 17 kwietnia 1982, s. 23, 53, 61-62, 67, 76, 84, w zbiorach autora, [w:] A. Kornbluth, dz. cyt. [9] Tamże. [10] L. Chajn, Kiedy Lublin był Warszawą, Warszawa 1946, s. 209. [11] A. Kaczyński, Nie zabijaj. Naoczni świadkowie mówią o zagładzie Żydów w Jedwabnem i Radziłowie, ,,Rzeczpospolita", r. [12] Akta śledztwa S1/00/Zn w sprawie spalenia osób narodowości żydowskiej r. w Jedwabnem, prowadzący prokurator Radosław Ignatiew, OKŚZpNP, IPN Białystok. [13] Tamże. [14] Akta śledztwa S36/03/Zn w sprawie zbrodni popełnionych przez żandarmów niemieckich w Szczuczynie, prowadzący prokurator Jerzy Kamiński, OKŚZpNP, IPN Białystok. [15] Akta śledztwa S8/12/Zn w sprawie wzięcia udziału w zabójstwie dwudziestu kobiet narodowości żydowskiej, o nieustalonych personaliach, dokonanej w bliżej nieokreślonym czasie, w sierpniu 1941 r., w lesie w okolicy wsi Bzury, gm. Szczuczyn, obecnie w pow. grajewskim, woj. podlaskim, przez sprawców narodowości polskiej, prowadzący prokurator Radosław Ignatiew, OKŚZpNP, IPN Białystok. [16] Tamże. [17] Wokół Jedwabnego, red. P. Machcewicz, K. Persak, t. 1 Studia, t. 2 Dokumenty, Warszawa 2002. [18] Dekret z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze , dz. cyt. [19] S. Sontag, Widok cudzego cierpienia, przeł. S. Magala, Kraków 2010, s. 34. [20] B. Bettelheim, Przetrwać, Milan 1981, s. 91, [za:] A. Devoto, Psycholog społeczny wobec aparatu zbrodni hitlerowskich, materiały międzynarodowej sesji naukowej Hitlerowskie ludobójstwo w Polsce i Europie 1939-1945, Warszawa, 14-17 kwietnia 1983 r. [21] Tamże, s. 86. [22] Tamże. [23] Tamże s. 87. Nacjonalizm w międzywojennej Polsce - szkic z ideologii Jedwabne Nim jutro przyjdzie wojna W mieście pogromu Radziłów Sprawa D. Wąsosz Szczuczyn i okolice Szczuczyn Skaje Bzury Lipnik Danowo Dzięgiele Goniądz Rajgród Kolno Suchowola Brańsk Jasionówka Chaim Nachman Bialik W mieście pogromu (fragment) Wykaz materiałów archiwalnych i śledczych wykorzystanych w badaniach Bibliografia Źródła zdjęć Od redakcji