Magnes (twarda)

?Magnes? to kolejna monumentalna powieść Larsa Christensena. Tym razem wybitny pisarz podejmuje temat miłości, skomplikowanych relacji międzyludzkich oraz sztuki i jej związków ze światem biznesu. Być czy mieć? - to pytanie, które przewija się przez cały utwór. Akcja zaczyna się w latach siedemdziesiątych minionego stulecia, w Oslo. Jokum i Synne poznają się na studiach i szybko stają się nierozłączną parą. Jest to dziwne, gdyż mentalnie różnią się jak ogień i woda. Albo jak dwa bieguny magnesu. Mają jednak wspólne zainteresowania ? to sztuka, która nie tylko zbliża ich do siebie, ale i sprawia, że z czasem decydują się na wyprowadzkę do San Francisco. To nowe miejsce zamieszkania staje się też nowym etapem w ich życiu. Jokum zaczyna odnosić sukcesy jako fotograf, zaś Synne, historyczka sztuki, postanawia zrezygnować z własnych ambicji zawodowych, by zająć się karierą ukochanego. Czy kieruje nią miłość, oddanie, czy raczej interesowność, a nawet wyrachowanie? I czy rzeczywiście bohaterka się poświęca, czy sama kreuje się na menadżerkę? Te i inne pytania towarzyszą czytelnikowi na wielu stronach. Mimo iż powieść liczy ich ponad tysiąc, całość pochłania się z niesłabnącym zainteresowaniem. Można połknąć tę książkę jednym tchem, można też jednak delektować się nią, dozując sobie lekturę. Ja wybrałam tę drugą formę i nie żałuję, gdyż bardzo zżyłam się z postaciami i ich światem, każdorazowo powracając do ich codziennych problemów z emocjonalnym zaangażowaniem. Lars Christensen na przykładzie pary bohaterów pokazuje pełen sprzeczności świat wielkiej sztuki. Stawia ich przed trudnymi wyborami, które od dawna towarzyszą artystom. Czy być wiernym swoim młodzieńczym ideałom kosztem sławy i pełnej kiesy? Czy dostosować się do gustów i oczekiwań mecenasów, krytyków, odbiorców oraz potencjalnych nabywców? A może tylko zrezygnować z wybranych założeń? I jeśli tak się stanie, to czy jest to już zdrada samego siebie, czy jeszcze nie? Pytania o sztukę łączą się tu ściśle z kolejami losów Jokuma i Synne. Ich życie śledzimy przez kilka dziesięcioleci z perspektywy tajemniczego narratora, który od czasu do czasu ujawnia swoją obecność, dając do zrozumienia, że znał bohaterów. Kim jest ów tajemniczy opowiadacz? Czy to postać fikcyjna, czy po części porte-parole autora? To kolejne pytania, które długo nurtują czytelnika i urozmaicają fabułę. Całość napisana jest w barwny, ujmujący sposób. Narracja ma w sobie jakąś magiczną siłę, która przyciąga uwagę niczym tytułowy magnes (na marginesie dodam, że interpretacja tytułu to kolejne wyzwanie, jakie stawia przed odbiorcą autor). Kunsztowny literacki styl przeplata się tu z dynamicznymi dialogami, które prowadzone są nieraz potocznym językiem. Razem tworzy to niesamowitą mieszankę, od której trudno się oderwać. ?Magnes? jest powieścią zapadającą w pamięć. Nie można przejść obok niej obojętnie, podobnie jak w przypadku innych książek autora. Polecam przede wszystkim tym, którzy cenią niebanalne, refleksyjne historie i szukają w literaturze czegoś więcej niż tylko wartka akcja. BEATA IGIELSKA

Oslo, 1976 rok. Na kampusie Sogn poznaje się dwoje studentów-Jokum i Synne. On studiuje literaturoznawstwo i planuje zostać pisarzem, a ona studiuje historię sztuki. Jokum jest przekonany, że rzadko coś mu wychodzi. Bardzo chce napisać coś oryginalnego, wyjątkowego albo osobistego, ale nie wie za bardzo jak. Jego problemem jest też nadmierny wzrost przez, który garbi się i chowa jakby miał coś do ukrycia, a chciałby prezentować się ładnie, zwyczajnie, być gdzieś pośrodku tłumu. W obszarze pogardzanym przez wielu ludzi on widzi jasne i piękne miejsce, w którym nie musiałby się wyróżniać, wysuwać, wystawać. Często czuje się samotny, pogrąża się wśród własnych myśli podczas, gdy inni studenci piją piwo w pubie, spotykają się z dziewczynami lub imprezują. Piękna i chłodna Synne, która mieszka w pokoju obok wydaje się początkowo Jokumowi nieosiągalna, niedoganialna, ale stopniowo przełamują lody i stają się parą. Synne zafascynowana amatorskimi fotografiami Jokuma wiszącymi na ścianie w jego pokoju namawia go, by zajął się fotografią na poważnie. Wyjeżdżają do San Francisco, gdzie Jokum odnosi sukcesy jako fotografik, a Synne jest jego menedżerem i jednocześnie pisze doktorat. Wydaje się, że są szczęśliwi, ale czy na pewno? Czy zdołają uratować swoją miłość?

Lars Saabye Christensen jest jednym z najbardziej cenionych współczesnych pisarzy norweskich i nie spodziewałam się, że napisze prostą historię o miłości, gdyż to nie byłoby w jego stylu. Opowieść o dwojgu ludzi, którzy poznali się na studiach i pokochali została wzbogacona o rozważania na temat literatury, sztuki, muzyki, upływającego czasu i życia, a do tego okraszona humorem i surrealizmem. Jokum Jokumsen snuje rozważania na temat Procesu Kafki, Wielkiego Gatsbyego Fitzgeralda, Obcego Camusa, Wyzwolonego człowieka Lagerkvista. W rzeźbie Giacomettiego Idący człowiek odnajduje siebie-oderwanego od podstawy, od swego pierwiastka, uciekiniera z muzeum, który jest uosobieniem samotności, ale też piękna. Synne stara się odnajdywać słowa i określenia, które mogłyby oddać jej przeżycia, ale czy istnieje język , który w pełni odda to, co myśli człowiek, to co widzi i czego doświadcza? Dziewczyna zmierza do tego, by jej życie było sztuką i po części manipuluje Jokumem. Niepodważalnym bohaterem powieści obok Jokuma i Synne jest czas. Czas to najcenniejsza rzecz, jaką mogą ci ukraść. Twój czas. Najpierw zabierają ci czas, potem wspomnienia, i zostajesz jak pusta skorupa. Czas objawia się pod postacią wspomnień, które lśnią albo przypominają o tym, o czym chciałoby się jak najszybciej zapomnieć. Czas upływa nieubłaganie... A czymże jest czas, jeśli nie samym życiem?

Lars Saabye Christensen w Magnesie bardzo dobrze oddaje aurę Oslo lat 70. i San Francisco lat 80. Swoją opowieść rozpoczyna od historii miłosnej, ale stopniowo przekształca ją w krytykę systemu społecznego oraz łączy codzienne losy bohaterów z przeżywanymi przez nich dramatami. Dziwaczni bohaterowie, bogactwo myśli, uciekający czas to kolejne charakterystyczne filary tej powieści. Ponad tysiąc stron książki, ale nie żałuję czasu poświęconego na jej przeczytanie, bo od dawna chciałam poznać prozę i specyficzny styl autora.