Jak działa pamięć (twarda)

ątkowy sposób zajmuje się mózgami zmarłych dawców i zachowuje je na przyszłość, tak aby mogły zostać wykorzystane do badań nad wszelkimi możliwymi problemami, od alzheimera do fizjologicznego starzenia się. Ale żaden z tych mózgów nie wzbudził aż takiego zainteresowania naukowców jak mózg Henryego. Zespół z The Brain Observatory sfotografował każdy z 2401 fragmentów mózgu Molaisona, po czym utrwalił je w formalinie i w postaci gigabajtów danych. Cały seans trwał 53 godziny, a Jacopo nie położył się spać, dopóki nie upewnił się, że wszystkie fragmenty tego wyjątkowego mózgu są bezpieczne. Dzięki temu współcześni naukowcy mogą zobaczyć, jak wygląda narząd, przy którym majstrował chirurg Scoville, i próbować znaleźć odpowiedź na pytanie, jakie części mózgu wokół wyciętego hipokampu przyczyniły się do tego, że Henry - ku zaskoczeniu wszystkich - czasem coś sobie przypominał. W maju 2016 roku w wieku siedemdziesięciu dziewięciu lat zmarła Suzanne Corkin, jej mózgiem również zaopiekowali się badacze. Nie zawierał żadnych niezwykłych blizn pooperacyjnych, za to znajdowało się w nim ponad czterdzieści lat wspomnień o absolutnie wyjątkowym człowieku, który przyczynił się do rozwoju nauki. Henry pozostawił po sobie zupełnie nową dziedzinę badań. Teraz naukowcy mieli całkowitą pewność, że hipokamp ma związek z pamięcią. W ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat coraz więcej uwagi poświęca się mapowaniu wspomnień aż do poziomu komórkowego. ,,Wierzę, że jeszcze za mojego życia poznamy tajemnicę pamięci", mówi jedna z czołowych badaczek pamięci na świecie, Eleanor Maguire, profesor University College London. Do głównych obiektów jej zainteresowań naukowych należy hipokamp. Maguire jest w stanie ,,zobaczyć" w nim wspomnienia. Umówiła się z osobami biorącymi udział w eksperymencie, że skupią się na konkretnym wspomnieniu, a ona, dzięki badaniu rezonansem magnetycznym, była w stanie prześledzić, jaka część hipokampu jest w danej chwili aktywna. Kiedy badani przywoływali w myślach inne, ściśle określone wspomnienia, ukazywał się odmienny wzór aktywności hipokampu. ,,To, czego doświadczamy, znika w głębi mózgu i zostaje rozproszone na powierzchni kory mózgowej, ale dzięki hipokampowi możemy do tego wrócić. Kiedy doznanie mija, rozpada się na mniejsze cząstki, które budzimy do życia, przywołując dane wspomnienie", wyjaśnia Maguire. ,,Hipokamp odgrywa kluczową rolę w rekonstrukcji doznania, dzięki czemu możemy przeżywać je na nowo w myślach". Badania nad pamięcią do pewnego stopnia przypominają mozolne układanie puzzli. Pamięci nie można zobaczyć, nie da się wyjąć wspomnienia z głowy i przyjrzeć mu się pod mikroskopem. Dlatego tyle czasu minęło, zanim z pojęcia filozoficznego i tematu literackiego pamięć stała się przedmiotem badań naukowych. Psychologia jest względnie nową dziedziną nauki. Ale kiedy badacze pamięci zaczęli zajmować się ludzkimi wspomnieniami, dali nam wgląd w fantastyczny świat wewnętrzny. Pracowali dzień i noc, badając listy słów, bezsensownych figur i rzędy liczb, inscenizując napady na bank, historie życia i bawiąc się w teatr lalkowy. Wszystko po to, by wydobyć prawdę o pamięci z głębin mózgów ludzi, którzy zgodzili się zostać ich królikami doświadczalnymi. Niektórzy na pewno stwierdzą, że mierzenie czegoś tak abstrakcyjnego i istotnego wyłącznie dla właściciela danego wspomnienia jest zupełnie pozbawione sensu. Bo niby jak sprowadzić żywe opisy wspomnień zawarte w siedmiotomowym dziele Marcela Prousta W poszukiwaniu straconego czasu do rzędów liczb i naukowych wykresów? Rejestrować wyjątkowe ludzkie wspomnienia i zamieniać je w wiedzę naukową - czy to nie paradoksalne? To jakby zanurzyć konika morskiego w szkiełku z formaliną, wierząc, że w ten sposób uda się zachować jego piękno i istotę na zawsze, czyż nie? Istnieje jednak wiele mocnych argumentów przemawiających za takimi badaniami. Uczynienie pamięci czymś konkretnym jest wstępem do tego, by móc porównywać pamięć osób zdrowych i chorych. Takie pomiary mogą pomóc ludziom cierpiącym na problemy z pamięcią. Poza tym mogą przyczynić się do zrozumienia, jak funkcjonuje nasz mózg na ogólniejszym poziomie, a to z kolei może pomóc rozwiązać największe medyczne zagadki naszych czasów, jak choroba Alzheimera, epilepsja i depresja. Sto pięćdziesiąt lat mierzenia wspomnień nie rozwiązało wszystkich zagadek. Bynajmniej. Spory wciąż przetaczają się w tę i we w tę przez pola bitewne pamięci. Jedni twierdzą, że w ekstremalnych warunkach pamięć zachowa się zupełnie inaczej niż zwykle, czego dowodem ma być na przykład wyparcie czy rozdwojenie osobowości. Inni utrzymują, że pamięć zawsze działa tak samo, a w wyjątkowych okolicznościach zyskuje maksymalną obj