Systemy rządów, dylematy konstytucyjnej regulacji i praktycznej funkcjonalności

Opis produktu:

Słowo wstępne
Tematyka systemów rządów stanowi stały przedmiot zainteresowania zarówno prawa konstytucyjnego, jak i ustrojoznawsrwa oraz wszelkiego typu analiz systemów rządów, będących z kolei istotnym obszarem coraz bardziej dziś popularnych badań politologicznych. I nie może być inaczej, skoro system rządów stanowi bezsprzecznie jeden z najważniejszych elementów funkcjonowania całego ustroju konstytucyjnego państwa oraz systemu politycznego, którego ramy wyznacza ustawa zasadnicza.
System rządów, który co do zasady kształtują stosunki legislatywy z egzekutywą, nie jest przy tym strukturą constans, co z pewnością podnosi tylko atrakcyjność różnorakich eksploracji naukowych, których celem jest wszechstronna ocena funkcjonowania systemu rządów. System rządów może być bowiem oceniany przez pryzmat samych tylko regulacji konstytucyjnych (czy szerzej prawnych), jak i przez pryzmat jego rzeczywistych mechanizmów działania, które w bardzo wielu przypadkach modyfikują założonymi a la lettre modelami czy wzorcami. W tym pierwszym przypadku, czyli systemu rządów ujętym w regulacji prawnej (konstytucyjnej) system rządów będzie pewnym konstruktem powtarzającym, mniej lub bardziej dokładnie, założenia teoretyczne, które definiują i determinują każdy z systemów rządów. Z kolei w tym drugim przypadku, czyli w analizie rzeczywistych mechanizmów funkcjonowania systemu rządów, a zatem regulacji konstytucyjnych zaaplikowanych w praktyce, a przez to poddanych pewnym korektom, zmianom bądź innowacjom, system rządów będzie realnym systemem stosunków na linii władza ustawodawcza - władza wykonawcza, który to system może, czasami nawet bardzo, odbiegać od stricte prawnych, a przez to i abstrakcyjnych regulacji zawartych w ustawie zasadniczej. Stąd wszechstronna, pełna ocena systemu rządów musi uwzględniać owe dwa, najważniejsze poziomy każdego systemu rządów, czyli swoisty poziom formalnego systemu rządów oraz poziom faktycznego (realnego) systemu rządów. Dopiero bowiem takie, kompleksowe podejście pozwoli ocenić istniejący hic et nunc system rządów, dziś już bezdyskusyjnie traktowany czy wręcz definiowany przez pryzmat swoich obydwu wymiarów czy też aspektów, tj. prawnego (formalnego) oraz rzeczywistego (faktycznego). Dlatego rzeczywista, a przede wszystkim rzeczowa analiza systemów rządów powinna uwzględniać dylematy związane z ich konstytucyjną regulacją, które zawierają się, mówiąc najogólniej, w dopasowaniu regulacji konstytucyjnej do, z jednej strony, założeń teoretycznych (modelowych), z drugiej zaś, do konkretnych uwarunkowań politycznych, prawnych, społecznych czy nawet kulturowych, w ramach których konstytucyjnie ujęty system rządów będzie funkcjonował. System rządów, będący przecież zawsze pewnym modelem abstrakcyjnym, a przez to i hipotetycznym musi być praktycznie zweryfikowany w konkretnych, ściśle określonych, wyznaczonych i zdeterminowanych układem sytuacyjnym warunkach społeczno-politycznych, które dopiero ostatecznie przesądzają o każdorazowej postaci zaaplikowanego sytemu rządów, często go zmieniając, modyfikując i nadając swoiste piętno osobliwości czy też oryginalności. Dlatego właśnie kompleksowa analiza systemów rządów winna zajmować się zarówno systemem in book, jak i systemem in action, pokazując między nimi wszelkie możliwe związki, różnice i współzależności. Poza tym każda w pełnym tego słowa znaczeniu merytoryczna analiza systemów rządów powinna oceniać, a w każdym razie próbować oceniać, a przynajmniej zdiagnozować autentyczne (rzeczywiste) mechanizmy działania systemu rządów, czyli ukazać tzw. systm of government in activ, który to system nader często przybiera zupełnie odmienne, inne niż założone teoretycznie kształty. Oczywiście poza oceną obydwu wymiarów (aspektów) systemu rządów "w ogóle" należy również poddać naukowej weryfikacji poszczególne substraty systemu rządów, tj. rząd, parlament i głowę państwa oraz wszelkiego typu, mniej lub bardziej formalne, a oprócz tego także i faktyczne, zależności jakie pomiędzy nimi występują. Analizie należy tu poddać w szczególności relacje pomiędzy parlamentem a rządem, parlamentem a głową państwa i wreszcie - last but not kast - głową państwa a rządem (gabinetem). W konsekwencji wszystkie analizy oraz innego rodzaju ujęcia badawcze systemów rządów mogę być prowadzone zarówno w skali makro, a zatem w skali całego systemu rządów, systemu rządów tout court, jak i w skali mikro, poddającej diagnozie funkcjonowanie poszczególnych części składowych systemu i ich wszelkiego typu wzajemnych interakcji.
Uwzględniając to wszystko prezentowana praca zawiera zbiór artykułów (opracowań), które z bardzo różnych punktów widzenia analizują tytułową problematykę. Część z zamieszczonych w zbiorze tekstów koncentruje się na kwestiach ogólnych, teoretycznych bądź empirycznych, część zaś przedmiotem swojego zainteresowania czyni wybrane tylko elementy składające się na system rządów. Cześć wreszcie z prezentowanych opracowań naukowej refleksji poddaje szersze tło, w jakim system rządów jest osadzony. Nie ulega bowiem wątpliwości, że naprawdę efektywna ocena jakiegokolwiek systemu rządów nie może abstrahować od szerszego kontekstu w jakim system ten funkcjonuje. Jeśli bowiem mówimy o ewentualnych rozbieżnościach pomiędzy systemem in book a systemem in action to jasną jest rzeczą, że rozbieżności te są nie tylko i nie przede wszystkim skutkiem składników sensu stricto systemu rządów, ale także swoistego otoczenia tego systemu (aksjologicznego, organizacyjnego, funkcjonalnego, społecznego) które zawsze interferuje na definicyjne elementy systemu rządów, tj. rząd, parlament i głowę państwa.
Prezentowane opracowanie jest dziełem zbiorowym, stąd też każdy z zamieszczonych w książce tekstów stanowi samodzielny pogląd Autora, co oczywiście w żadnym razie nie zwalnia redaktorów z odpowiedzialności za całość zgromadzonych w tomie opracowań. Korzystając z okazji redaktorzy tomu pragną
podziękować całemu zespołowi autorskiemu za udział w przedsięwzięciu, które - jak można sądzić - oprócz walorów naukowych przyniesie również wymiar czysto pragmatyczny, w postaci integracji środowiska polskich konstytucjonalistów i ustrójoznawców. Kolektyw autorski obejmuje bowiem reprezentantów kilku ośrodków naukowych (Gdańska, Katowic, Krakowa, Rzeszowa, Warszawy i Wrocławia) co z pewnością jest ważnym, choć tylko akcesoryjnym walorem pracy. Każdy z ośrodków prezentuje bowiem własne metody badawcze, własne, często oryginalne spojrzenie, co summa summarum poszerza perspektywę oglądu systemów rządów zarówno jeśli chodzi o dylematy ich konstytucyjnej regulacji, jak i praktycznej funkcjonalności.