Słynni rycerze Europy. Rycerze Chrystusa

'Cóż tego, że śpiewam pięknie?
Do śpiewu trzeba radości,
Gdy mnie serce od żałości
O mało się nie rozpęknie.
Nad wczorajszą biedą wzdycham,
Dziś też dola nader licha,
Gdy o jutrze przemyśliwam,
Słusznie łzami się zalewam (...)
Cóż ! Za późnom się narodził (...)
Giraut Riquier (1230-1292) (s.385).
Ten wiersz zamieszczony w Epilogu książki, jest w rzeczywistości żalem, nad upadkiem światem, którego ... nigdy nie było. Użyte bowiem przez Autora przykłady biografii rycerskich (może poza
Gotfrydem de Boullion i Jaksą z Miechowa) stanowią wyraziste zaprzeczenie literackiego etosu, którzy rozpromienili po Europie swymi talentami prowansalscy trubadurzy. Ideał 'rycerza Chrystusowego' opiewany w pieśniach, po tysiąckroć powtarzany w scenografii dworów od południowej Francji oraz Italii, po mglistą Brytanię i chłodne wybrzeża Normandii i Niemiec, nie był tym, który znajdowano wśród zastępów walczących z Saracenami, katarami, czy pogańskimi i chrześcijańskimi mieszkańcami Północnej Europy. Ów doskonały w swej wymowie teoretycznej ideał, miał się po prawdzie nijak do realiów Średniowiecza, w których został stworzony i w których z takim powodzeniem funkcjonował. Parafrazując słowa Autora można rzec, iż prawdę rycerstwie od powszechnie głoszonej legendy o niej dzielą dokładnie ... 4.002 dziesięciozgłoskowce składające się na słynną 'Pieśń o Rolandzie' (por. str.39). Ani bowiem Roland, ani Cyd, ani Renald de Chatillon, Szymon IV de Montfort, czy Ludwik von Liebenzell na miano takiego ideału żadną miarą nie zasługują. Wikińsko-normańscy wojowie (Harald Hardrada, Magnus Haroldson, Robert Guiscard)to osobny rozdział w całej historii rycerstwa, gdyż ich wierność suzerenowi, poświęcenie, szaleńcza odwaga i pogarda dla śmierci wynikają z innych podwalin ideowo-geograficznych. trochę samotnym w tym gronie pozostaje Jaksa z Miechowa, którego Autor utożsamia z władca zachodniopomorskich Stodoran - Jaksą z Kopanicy. Zabieg ryzykowny i chyba nie trafiony, gdyż nawet z tekstu książki ta 'jedność postaci' budzi poważne wątpliwości. Wydaje się wręcz fizycznie niemożliwą do spełnienia. Jaksa Miechowita mógł być w Palestynie choćby dwukrotnie ! jest to jak najbardziej realne ! Ale w oparciu, o same tylko argumenty przedstawione w książce nie mógł być małopolskim możnowładcą i jednocześnie wodzem słowiańskiego plemienia z okolic dzisiejszego Berlina (Brenna). Poza tym Autor - nie wiedzieć czemu - potępia okrucieństwa Krzyżaków na Litwinach, czy Polakach, a jednocześnie (niezbyt przekonująco) stara się je usprawiedliwić w przypadku krzyżowców Szymona z Monfort, czy tych, którzy potrafili tak bezlitośnie walczyć z Saracenami w Palestynie. Choć Autor omawia również lata 1200-1250, nie znajdziemy w jego relacji cienia przemyślenia na temat rzezi w Beziers, zdobyciu i złupieniu chrześcijańskiego Konstantynopol, czy tragedii katarskich obrońców Montsegur. Właśnie ów brak reakcji na te wydarzenia, mocno osłabia prawdziwość wizerunku jaki prezentuje nam D. Piwowarczyk dla okresu XII-XIII w. Ksiązka wszakże ma i swoje zalety, nie jest to prosty zapis biograficzny kilku wybranych postaci. Zaprezentowanych bohaterów poznajemy poniekąd "przy okazji", gdyż na pierwszy plan wysuwa się za każdym razem szeroka panorama dziejów, sceny politycznej, na której przyszło działać opisywanej postaci. Tu, Autor daje się poznać jako dogłębny znawca tematu, potrafiący do tego interesująco przedstawić fragment historii, w którą jest 'wpisana', każda z przedstawionych w książce postaci. Inną rzeczą wartą podkreślenia są polonica, które włącza Autor do kolejnych biografii. To bardzo dobrze, szczególnie, że autorzy zachodni - w tej dziedzinie - wciąż preferują kierunek systematycznie usuwający z historii ogólnoeuropejskiej - Europę Centralną i Wschodnia, nawet jeśli należy ona do łacińskiego kręgu kulturowego - jak choćby Polska. Książka napisana z rozmachem i wielką dbałością o detale i nawet przy swoich niedostatkach naprawdę warta zainteresowania i przeczytania.