Samorząd terytorialny w obronie narodowej Rzeczypospolitej Polskiej

Opis produktu:

Wprowadzenie
Problematyka pracy dotyczy podmiotowych, przedmiotowych, procesualnych i funkcjonalnych aspektów działalności organów administracji samorządowej oraz współdziałających z nimi organów administracji rządowej, zespolonej i niezespolonej w obronie narodowej RP.
Z tego względu, że administracja samorządowa przejęła odpowiedzialność za realizację części zadań publicznych w państwie (jako zadania własne) oraz realizuje zadania z zakresu administracji rządowej (na podstawie ustawy lub porozumienia), a także z uwagi na to, że po reformie ustrojowej nastąpiło zespolenie administracji. 1. rozpatrywanie problematyki zadań obronnych administracji samorządowej bez uwzględnienia związków z administracją rządową byłoby niemożliwe. Istotne są również relacje funkcjonalne i organizacyjne, jakie zachodzą między tymi dwiema formami administracji publicznej, w związku z realizacją zadań obronnych w czasie pokoju, kryzysu i wojny. Zastosowanie zatem holistycznego podejścia do przedmiotowej problematyki stanowiło podstawę zapewnienia pełnej identyfikacji opisywanego zjawiska.
Rozpatrywanie problematyki z punktu widzenia podmiotów obrony narodowej, jakimi są samorządy terytorialne, wiąże się z koniecznością postrzegania podmiotu samorządu, którym jest cała społeczność lokalna (gmina, powiat) lub regionalna (województwo). Znamienne przy tym jest to, iż terytorialne wspólnoty samorządowe zostały utworzone przez państwo w celu realizacji jego (państwa) zadań, a co za tym idzie względna samodzielność samorządu terytorialnego wynika z potrzeby realizacji potrzeb interesu lokalnego, przy wyraźnych ustawowych regulacjach sposobu stosowania środków nadzoru państwa nad nimi. Zastanowić się więc należy, czy interes lokalnej (regionalnej) społeczności jest zawsze zgodny z interesem państwa, czy istnieje wspólna płaszczyzna porozumienia, czy państwo ma możliwość powierzania samorządom zadań, które jakoby "z urzędu" przynależą władzy rządowej.
Podmiotowość samorządu terytorialnego, który jest organizacją społeczną, postrzeganą terytorialnie, nie może być rozpatrywana bez uwzględnienia sposobu, w jaki owa organizacja uosabia swoje działania w stosunku do jej członków oraz w stosunku do wyższych hierarchicznie form organizacji państwowej, a głównie ich władz - jednego z elementów konstytutywnych państwa. W rezultacie więc dalsze rozważania muszą się wiązać z organami władzy samorządowej, które w sposób bezpośredni realizują zadania wspólnoty samorządowej.
Przedmiotowe podejście do rozpatrywanej problematyki wiąże się z dostrzeganiem przedmiotu samorządu, którym jest zakres jego działalności w ramach realizacji zadań publicznych (interesu publicznego). Z tym się wiąże zasada sformułowana w art. 4 ust 3 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego stanowiąca, że: "Obowiązek wykonywania zdań publicznych powinien przede wszystkim spoczywać na organach (władzach) najbliższych obywatelom. Przekazywanie zadań innym organom musi odpowiadać zasięgowi i naturze tych zadań oraz wymogom efektywności i oszczędności" 2.
Interes publiczny, jak podaje W. Lamentowicz, to "[...] obszar wspólny między uzgodnionymi interesami prywatnymi obywateli a racją stanu państwa, która też jest efektem uzgodnień dokonanych w wolnej debacie" 3. Nie wszystko, co jest racją stanu, jest interesem publicznym, i odwrotnie.
W powszechnej świadomości istnieje przekonanie, że elementem racji stanu, jak i interesu publicznego jest bezpieczeństwo. Pojęcie bezpieczeństwa jest jednak tak pojemne, że przy braku odpowiedniego określenia (narodowe, powszechne, lokalne, personalne, ekonomiczne, militarne itd.) stajemy przed problemem określenia podmiotu i przedmiotu tego zjawiska. Zadajemy sobie pytanie o relacje zachodzące między bezpieczeństwem w ogóle a bezpieczeństwem poszczególnych jego podmiotów: narodu, społeczności lokalnych, jednostki. O to, czy bezpieczeństwo narodowe zawiera w sobie całość interesów z zakresu bezpieczeństwa grup społecznych (województwo, powiat, gmina) i poszczególnych obywateli? Jest bowiem duża część dziedziny bezpieczeństwa w ogóle, która nie należy do zbioru interesów bezpieczeństwa narodowego.
Bezpieczeństwo narodowe wpisuje się do grupy priorytetowych dziedzin działalności administracji publicznej. Prymat bezpieczeństwa w działalności organów administracji publicznej wypływa z podstawowej zasady dziedziny prawa administracyjnego - zasady realizacji dobra wspólnego. A dobro wspólne jest pojęciem integrującym wszystkich ludzi i wszystkie wartości, dla których ochrony stanowi się prawo. "Skonkretyzowane w ustawach wartości, wchodzące w zakres szeroko rozumianego bezpieczeństwa narodowego dotyczą m.in.: bezpieczeństwa zewnętrznego państwa; bezpieczeństwa wewnętrznego państwa; ochrony życia i zdrowia obywateli; gwarancji wolności myślenia i działania obywateli; ochrony i korzystania z zasobów środowiska; tworzenia społecznych, gospodarczych, naukowych i kulturowych warunków rozwoju. 4.
W realizacji misji i celów bezpieczeństwa narodowego uczestniczą więc wszystkie podmioty prawa państwowego, każdy w zależności od jego miejsca w hierarchii organizacji państwowej, statusu prawnego i formy ustrojowej działania. Zadania z zakresu bezpieczeństwa narodowego i interesujące nas zadania obronne będą również realizować samorządy przy przestrzeganiu jednej z zasad funkcjonowania państwa prawa, polegającej na tym, że samorządom można przekazać takie zadania rządowe, z którymi mogą sobie poradzić, bez szkody dla interesów państwa i wspólnoty samorządowej. Ponadto reguła pomocniczości zakłada takie rozłożenie zadań publicznych, aby państwo jako całość wykonywało tylko te zadania, które nie mogą być zrealizowane przez samych obywateli lub przez ich wspólnoty.
Postrzeganie bezpieczeństwa jako zjawiska dynamicznego, ulegającego ciągłym zmianom (dotyczy to zarówno zagrożeń, jak i organizacji radzenia sobie z nimi) sprawia, że przedmiot rozważań postrzegamy w ujęciu procesualnym. Przełomowe momenty, z którymi mamy do czynienia, wiążą się z rewolucyjną zmianą charakteru zagrożeń, pojawieniem się zagrożeń terrorystycznych, ze wzrostem przestępczości zorganizowanej, klęsk żywiołowych i awarii technicznych, zmianą uwarunkowań geopolitycznych, geoekonomicznych i geostrategicznych państwa polskiego, reformą systemu gospodarczego i administracyjnego państwa, a w konsekwencji ze zmianą organizacji bezpieczeństwa narodowego RP. Ostatnie kilkanaście lat w historii Polski to okres takich zmian, które spowodowały potrzebę nowego podejścia do organizacji państwa na rzecz realizacji misji, celów i zadań z zakresu bezpieczeństwa.
Pojawia się pytanie o to, w jaki sposób doprowadzić do integracji wielu względnie odrębnych systemów służących zapewnianiu bezpieczeństwa w rożnych dziedzinach szczegółowych? To wyzwanie organizacyjne wiąże się z koniecznością wyzyskania dobrodziejstwa już istniejących organizacji na rzecz bezpieczeństwa, a także z wprowadzeniem uniwersalnych zasad i procedur oraz względnie jednolitej organizacji na wypadek pojawienia się wielu zagrożeń w jednym czasie. Taki osobliwy stan rzeczy ma i będzie miał miejsce w związku ze wzrostem liczby zagrożeń o charakterze polityczno-militarnym - kryzysów polityczno-militarnych. W takich okolicznościach powinny zaistnieć wszystkie dotychczasowe systemy szczegółowe z zakresu bezpieczeństwa, lecz koniecznie skupione wokół jednego zamysłu i koncepcji działania organizacji, jaką jest obrona narodowa.
Mimo iż w praktyce mówi się częściej o systemie obronnym (obronności) państwa (SOP), zespół autorski stoi na stanowisku, że konieczne jest nowe spojrzenie na całą sferę organizacyjną i funkcjonalną działalności państwa, którą poprawniej byłoby określać obroną narodową. Za taką potrzebą przemawia dorobek teoretyczny w dziedzinie obrony narodowej, doświadczenia własne i przykłady innych państw, a przede wszystkim stan praktycznych rozwiązań w tej materii. Warto więc wspomnieć o tym, że sztywny gorset systemu obronnego państwa uniemożliwia właściwe podejście do sfery planowania obronnego (planowania operacyjnego i programowania obronnego) i całej sfery realizacyjnej w razie konieczności podjęcia stosownych działań.