?Wichry Kołymy? - Logika zbrodni , siła miłości i wola przetrwania
? (...) Za kilka lat świat łagrów zatrze za sobą ostatnie ślady (...).To świat sklecony z łat i łachmanów, pozabijany zardzewiałymi gwoździami, powiązany parcianym sznurem, ściągnięty byle jakim drutem (...)Żeby zatrzeć ślad zbrodni, nic tu nie trzeba rozkuwać, rozbierać, wysadzać w powietrze. Połowa archipelagu Gułag już zatonęła w bagnach i błocie. Połowę łagrów na Syberii zarósł las, a drogi do nich rozmyły wiosenne wody. W miastach, na miejscu wielu łagrów stoją już nowe dzielnice, fabryki, stadiony sportowe (...) . Tak opisał pozostałości po łagrowym świecie ,pozostający pod wrażeniem reporterskiej podróży do Kołymy, Ryszard Kapuściński, w dziele pt. ?Imperium? (...) Pamiętaj ? powtarzał mistrz reportażu - ty tam byłeś, widziałeś, dotknąłeś i to jest twój najważniejszy argument. Tego nikt ci nie odbierze (...)? A jeżeli nie mamy możliwości tam być, widzieć i dotknąć?
Europejska koprodukcja filmu ?Wichry Kołymy?, z udziałem przedstawicieli polskiego kina, powstała na podstawie pamiętników Eugenii Ginzburg, uniwersyteckiej nauczycielki niesłusznie skazanej na kilkanaście lat gułagu, pozwala widzowi dotknąć ogromu zbrodni i cierpienia będącego udziałem ludzi, którym reżim stalinowski ? w imię ?sprawiedliwości dziejowej? i ?dla ich dobra? - odbierał godność człowieczeństwa, wiarę w Boga i drugiego człowieka , w moc nadrzędnych wartości: piękna, dobra i prawdy i miłości. Tym samym wpisuje się w działania nie pozwalające zatrzeć śladów zbrodni.
? Wichry Kołymy?, to przejmująca historia opowiedziana z perspektywy jednostek, które oprócz cierpień, jakich doznawały w łagrowym świecie na równi z opozycjonistami reżimu, doświadczyły rozpadu wewnętrznego świata wartości, którego podstawą było przekonanie o słuszności rewolucyjnego przewrotu dziejowego. Główna bohaterka - świadoma, wykształcona komunistka - na podstawie fałszywego oskarżenia
o udział w trockistowskiej grupie terrorystycznej zostaje uwięziona, torturowana, a następnie skazana na 10 lat zsyłki, która przedłuża się do 18 lat. ? A więc będę żyła?? ? z niedowierzaniem stwierdza - przygotowana na śmierć z rąk towarzyszy walczących ?słuszną? ? do niedawna także w jej mniemaniu - sprawę. I podejmuje walkę o życie , walkę o przetrwanie w imię miłości do męża i dzieci, z którymi los zgotowany ludziom przez ludzi ją rozłączył. Wydaje się, że wiadomość o głodowej śmierci syna pozbawi ją na zawsze odporności i siły przetrwania. Przejmująca , mistrzowsko zagrana przez Emily Watson scena zakopywania cukierka ? ostatniego symbolu rodzinnego szczęścia, a zarazem poczucia winy wobec syna, któremu bohaterka odmówiła, być może ostatniej przyjemności doznania beztroskiego dzieciństwa ? uświadamia widzowi jak kruche jest ludzkie życie i jak ważne są słowa , gesty i czyny w relacjach z ukochanym człowiekiem. Nigdy nie wiemy, czy konkretne spotkanie nie jest spotkaniem ostatnim?
Bohaterka opowieści podnosi się z upadku pod krzyżem swojego losu raz jeszcze dzięki miłości, którą obdarzył ją mężczyzna. Z nim życie obeszło się także okrutnie. Razem mają szanse się wspierać i przetrwać, mimo , że i ta namiastka możliwości zaspokojenia jednej z największych ludzkich potrzeb zostaje im odebrana.
Drugoplanowa postać - Lena ? wspaniale zagrana rola Agaty Buzek - żarliwa komunistka - nie chce uwierzyć, że jej zsyłka do obozu to efekt działań totalitarnej władzy. Bardzo długo jest naiwną i łatwowierną dziewczyną. Gdy w końcu zdaje sobie sprawę, w jakiej rzeczywistości żyła, popełnia samobójstwo.
"Próbować zrozumieć system, to tak jakby grać w szachy z orangutanem", mówi w jednej z kluczowych scen filmu inna drugoplanowa postać. Marleen Gorris znakomicie ukazała mechanizmy absurdu, którymi kierowały się organy administracyjne za rządów Stalina. Wystarczyło pomówienie lub znajomość z kimś, kto został pomówiony o działalność antyreżimową, by zniszczyć osobowość człowieka , sprowadzić go do fizjologicznego bytu, który można łatwo złamać, pozbawić prawa do istnienia. Historia Eugenii Ginzburg jest jednym z niewielu dokumentów bezsensownych, okrutnych zbrodni, jak i ludzkiej woli przetrwania. Wiedza o koszmarze łagrów jest ciągle nikła, a w Rosji nadal można spotkać ludzi, którzy uznają Stalina za bohatera narodowego oraz ludzi, którym nieobce jest myślenie Warłama Szalamowa - autora ? Opowiadań Kołymskich? ? przytaczane w ?Imperium? Ryszarda Kapuscinskiego. ? (...) Łagry należą do porządku natury, a nie porządku ludzkiego. Czy człowiek może buntować się przeciw temu, że nastały wielkie mrozy, albo, że przyszła straszna powódź? Jeżeli przyszła powódź, a ktoś zacznie wygrażać rzece, to powiedzą, ze jest obłąkany, że uciekł z domu wariatów. Jeżeli przyszła powódź, to trzeba wejść na najwyższe drzewo i czekać cierpliwie, aż woda opadnie (..) Jeżeli człowiek trafił do łagru, nie powinien buntować się, bo za to go rozstrzelają, tylko tak żyć, żeby przetrwać. Może woda w rzece kiedyś opadnie, może z łagru kiedyś wypuszczą. Nic więcej zrobić się nie da i nawet nie trzeba?
Czy można zgodzić się z taką logiką, usprawiedliwieniem ogromu zła? Ekranizacja ?Wichry Kołymy? ukazuje proces głębokiej przemiany osobowości głównej bohaterki ? od pełnej wiary w sprawiedliwość, zbuntowanej przeciwko bezsensownym i okrutnym metodom niszczenia człowieczeństwa, pewnej siebie kobiety - do złamanego bólem utraty wszystkiego, co kocha strzępu ludzkiej egzystencji - gotowego zrezygnować z życia, które straciło sens. Logika zła zadziałała. Wydaje się, że nic więcej nie da się zrobić. Można jedynie umrzeć. I oto zjawia się drugi człowiek, a z nim nadzieja. Drugi człowiek nie zawsze jest pozbawionym skrupułów oprawcą i katem. I nawet wtedy, kiedy boi się, że go rozstrzelają, pomaga odzyskać wolę walki o to, co jest tylko raz nam dane ? życie.
Jestem przekonana, że warto, a nawet trzeba dodać film ? Wichry Kołymy? do zbiorów kina domowego i polecić wszystkim, którzy nie mieli możliwości tam być, widzieć i dotknąć problemu, a tym bardziej osobiście doświadczyć działania strażników ?porządku ludzkiego? ? wytworu logiki stalinowskich zbrodni.
atyz
