Ebook Turcja: obłęd i melancholia mobi,epub

czym jest ,,to" miej­sce? Być może to na­wet nie jest miej­sce. Zgod­nie bo­wiem z de­fi­ni­cją po­wta­rza­ną od za­ło­że­nia pań­stwa ,,to" jest mo­stem. ,,Po­mię­dzy Wscho­dem i Za­cho­dem", a tak­że mię­dzy ,,Azją i Eu­ro­pą" czy ,,Orien­tem i Okcy­den­tem". Owo ,,po­mię­dzy" wy­wo­łu­je po­czu­cie nie­zde­cy­do­wa­nia u nie­mal każ­de­go, kto stąd po­cho­dzi. Bo sko­ro tak, to z któ­rej stro­ny mo­stu naj­le­piej opi­sy­wać sam most? Zda­niem Re­pu­bli­ki za­ło­żo­nej w 1923 roku od­po­wiedź jest oczy­wi­ Od za­ło­że­nia Re­pu­bli­ki każ­de po­ko­le­nie stu­dio­wa­ło w szkol­nych ław­kach tę samą mapę. We­dług niej Tur­cja była naj­więk­szym kra­jem na świe­cie i co oczy­wi­ste, znaj­do­wa­ła się w sa­mym jego cen­trum. Sta­ła ni­czym ko­los po­środ­ku uro­czy­stych ha­seł ojca za­ło­ży­cie­la, Ata­tür­ka: ,,Tur­ku, bądź dum­ny, pra­cuj i ufaj"; oraz: ,,Szczę­śli­wym jest czło­wiek, któ­ry może zwać się Tur­kiem!". Róż­no­barw­na Eu­ro­pa uno­si­ła się w gó­rze. W ob­rę­bie wid­mo­wych kra­jów le­ża­ły mia­sta o uro­kli­wych na­zwach i rze­ki o błę­kit­nych wo­dach. Tam we­dług na­szych przod­ków znaj­do­wa­ło się El­do­ra­do, wzór do na­śla­do­wa­nia. W dole był Wschód, za­wsze sza­ro­zie­lo­ny. Po­dob­nie jak ZSRR, przy­po­mi­nał pu­sty­nię lub coś po­krew­ne­go, chro­pa­wą, mgli­stą pust­kę. W tej in­kar­na­cji mapa mó­wi­ła: ,,Nie patrz ani w dół, ani na pra­wo, patrz w górę. Nad tobą jest ży­cie: barw­ne i peł­ne świe­żo­ści. Po­ni­żej nie ma nic prócz >>brud­nych Ara­bów<< i wiel­błą­dów. Nie war­to się tym in­te­re­so­wać. Wyjdź z domu i bie­gnij na Za­chód tak szyb­ko, jak cię nogi po­nio­są". Twór­cy mapy uznali, że kraj łą­czą­cy Azję i Eu­ro­pę, jego rząd i uro­dzo­ne w nim dzie­ci na­le­ży de­fi­nio­wać po­przez za­chod­nią stro­nę mo­stu. Re­pu­bli­ka pre­zen­to­wa­ła tę ,,po­śred­nią eg­zy­sten­cję" jako toż­sa­mość, z któ­rej moż­na być nie­pod­wa­żal­nie dum­nym, dum­nym tak bar­dzo, że moż­na by po­my­śleć, iż tyl­ko my po­wstrzy­mu­je­my Wschód i Za­chód - cały świat! - przed roz­pa­dem. Nie­bio­som dzię­ki za Tur­cję! Nasz los to dro­ga ku Za­cho­do­wi, wiecz­ny stan przej­ścio­wy. Lu­dzie na mo­ście mieli jed­nak dwa po­waż­ne pro­ble­my zwią­za­ne z wła­sną toż­sa­mo­ścią i de­fi­ni­cją tego miej­sca. Przede wszyst­kim nie­waż­ne, jak upar­cie płynęli na Za­chód, wschod­nia stro­na mo­stu za­wsze cią­gnę­ła ich do tyłu. Nie była to ich je­dy­na zgry­zo­ta: zgod­nie z roz­ka­za­mi ojca za­ło­ży­cie­la musieli do­rów­nać lu­dziom Za­cho­du. W tym celu re­ali­zowali więc okre­ślo­ny plan, by na­stęp­nie ów sta­tus prze­kro­czyć. W sław­nej prze­mo­wie z oka­zji dzie­się­cio­le­cia Re­pu­bli­ki Ata­türk na­ka­zał Tur­kom ,,wznieść się po­nad po­ziom cy­wi­li­za­cji zdo­byw­ców"*. To za­da­nie obar­czy­ło lu­dzi jesz­cze więk­szym cię­ża­rem. Wie­dzieli, że są ,,po­ni­żej", a za­ra­zem zu­chwa­le pragnęli do­rów­nać ,,gó­rze". Tym, co ścią­ga­ło ich w dół, było po­czu­cie nie­waż­no­ści, siła od­dzia­ły­wa­nia ,,wschod­niej du­szy" - du­szy tra­wio­nej przez pust­kę, u któ­rej źró­deł zna­la­zły się dwie wiel­kie siły: świa­do­mość by­cia ni­kim i pra­gnie­nie wspa­nia­ło­ści. Było tak, jak­by na Tur­cję spa­dła klą­twa, nie­po­zwa­la­ją­ca zna­leźć lu­stra, któ­re uka­za­ło­by jej praw­dzi­we ob­li­cze, bez wy­ol­brzy­mia­nia i po­mniej­sza­nia. *Cho­dzi o mowę z 29 paź­dzier­ni­ka 1933 roku (wszyst­kie przy­pi­sy po­cho­dzą od tłu­ma­cza i re­dak­tor­ki). I jak­by tego było mało, ko­lej­ny du­alizm wple­cio­ny w los tej kra­iny dez­orien­tu­je miesz­kań­ców mo­stu. Na ma­lut­kim skraw­ku zie­mi, po­zo­sta­łym po utra­cie ca­łe­go im­pe­rium, na­wet ci, któ­rzy głę­bo­ko do­świadczyli tra­ge­dii woj­ny, po­strzegali pro­kla­ma­cję Tur­cji jako ,,wiel­kie zwy­cię­stwo". Osma­no­wie i tak byli tyl­ko cię­ża­rem! Mło­da Tur­cja ja­wi­ła się jako stre­fa zero, nowy roz­dział. Dla lu­dzi, któ­rym woj­na ode­bra­ła wszyst­ko, taka mo­ty­wa­cja była na­tu­ral­ną ko­niecz­no­ścią, ale re­set hi­sto­rii kosz­to­wał. ,,Przed­tem" zo­sta­ło oba­lo­ne. By­li­śmy wnu­ka­mi ko­lo­sal­ne­go, na­gle po­zba­wio­ne­go ja­kiej­kol­wiek war­to­ści im­pe­rium. Ofi­cjal­na hi­sto­ria unie­waż­ni­ła