Ebook Szlifibruki i flaneurzy mobi,epub

stanie się groteskowa wizja infernalnego Petersburga. W pierwszej tradycji zmieści się witalistyczna, ekstatyczna poezja Skamandra; w drugiej - groteskowej, krytycznej - wszelkie modele poezji zaangażowanej społecznie i politycznie. Polscy pisarze XX stulecia zastaną już miejską przestrzeń literacko zmitologizowaną. Wiek XIX przyniesie narodzenie się mitów literackich wielkich miast: Paryża Balzaca i Hugo, Londynu Dickensa, Petersburga Gogola i Dostojewskiego, w Polsce - Warszawy z Lalki Bolesława Prusa. Ten poczet wielkich miejskich dzieł zamknie Dublin z Ulissesa Joycea. Właśnie XIX wiek umożliwił demokratyzację literatury, która stała się literaturą miejską, powstałą w mieście i skierowaną do mieszkańców miasta. Roger Caillois dostrzegł w literaturze początek nowego mitu - mit, tracąc moc nakazu moralnego, staje się literaturą i przedmiotem doznań wyłącznie estetycznych. Fantasmagoryczne wyobrażenie Paryża, wielkiego miasta, które silnie działa na wyobraźnię, rozpowszechnia się wśród czytelników i samych mieszkańców Paryża tak, że nie oddzielają oni, co jest w tej wizji prawdą, a co fałszem, może więc ona przeniknąć do ogólnej atmosfery myślowej. Caillois widzi w tym ,,cechy wyobrażenia mitycznego"4. Ulice miasta stają się tłem dla ,,powieści tajemnic"5 i ,,szkiców fizjologicznych"6. Okres modernizmu przyniósł literaturze figury flâneura i tłumu. Flâneur - zdystansowany obserwator szukający w tłumie schronienia przemierza miasto, które widzi jak fantasmagorię. To ktoś, kto daje się porwać rytmowi miejskiego życia, podążający za przelotnymi wrażeniami wiecznie głodny konsument estetyki szoku. Flâneur-artysta to ktoś, kto nie ma już mecenasa, ale zaczyna rozumieć prawa rodzącego się rynku, który wymaga ciągłego dopływu nowości. Dlatego ważna jest relacja między flâneurem a tłumem. Tłum w okresie modernizmu staje się obiektem fascynacji pisarzy. W tym czasie rodzi się socjologia jako nauka. Osiągnięcia nauk przyrodniczych wykorzystywane są do badania społeczeństw. Pod koniec wieku ogromną popularnością cieszy się Psychologia tłumu Gustawa Le Bona. Z obserwacji ulicznego tłumu Le Bon usiłuje wywieść daleko idące wnioski dotyczące cywilizacji, ,,tłumami" są dla niego wszelkie zbiorowości (np. sąd czy parlament). Psychologia tłumu, choć pełna uproszczeń, wyraża lęki u progu nowego stulecia, które okazało się wiekiem systemów totalitarnych. Książka ta okazała się groźną bronią w rękach demagogów chcących zdobyć władzę nad społeczeństwem. Psychologię tłumu wykorzystywała w XX wieku propaganda faszystowska i komunistyczna. Wkrótce ulica miała się stać nie tylko, jak w wieku XIX, areną rewolucji i terroru, ale także totalitarnego zniewolenia. Wcześniej lęk budziło miasto-potwór. Kiedy architektoniczna przestrzeń miejska została oswojona przez literaturę, okazuje się, że większym zagrożeniem dla wolności człowieka jest tłum, który zmienia się w ,,potwora". Historia Polski w XX wieku kształtowała się na ulicy. To historia złożona z ruchomych obrazów zapisanych na filmowych taśmach i rozgrywających się w przestrzeni miejskiej. To nieme obrazy z przedwojennych defilad odbieranych przez Piłsudskiego, to płonący Zamek Królewski w 1939 roku, wychudzone dzieci z warszawskiego getta, migawki z powstania warszawskiego, stalinowskie kroniki filmowe, na których wyrasta Nowa Huta, to plac Defilad w Warszawie w październiku 1956, Janek Wiśniewski niesiony na drzwiach Świętojańską przez chłopców z Grabówka, Jan Paweł II w czerwcu 1979 przemawiający do przeszło milionowego tłumu na krakowskich Błoniach, to euforia radości po usunięciu z cokołu pomnika Dzierżyńskiego. Ale to także historia sprywatyzowana, żywa jeszcze w rodzinnych opowieściach, historia codzienności. Ulica w takim kontekście to jednocześnie narodowa scena i jej zaplecze. Niniejsza praca opowiada o ewolucji tematu ulicy w polskiej literaturze po 1918 roku. Ulica jako przestrzeń najbliższa, doświadczana bezpośrednio stała się najpewniejszym gwarantem prawdy w literaturze. Przemiany cywilizacyjne sprawiły, że Polacy przekształcili się w sporej części ,,naród miejski" (co jest istotnym novum, bo większość społeczeństwa polskiego do XIX wieku mieszkała na wsi). Centrum życia narodu przeniosło się zatem ze szlacheckich majątków na róg Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich. W literaturze przestrzenie uporządkowane symbolicznie, umiejscowione w romantycznym pejzażu, stopniowo ustępowały przestrzeni ulicy, gdzie dokonuje się ciągłe przewartościowywanie symboli. W ciągu XX wieku ulica, kojarząca się dotąd z gorączkowym ruchem miejskiego życia, z chwilowością, ulotnością, niestałością, nieoczekiwanie stała się figurą pamięci, gwarantem ciągłości oraz zakorzenienia. Będę się starał pokazać, jak dokonał s