Ebook Stałość czy zmienność autorytetów epub

etów? Czy ludzie piastujący ważne funkcje państwowe, społeczne i inne mają autorytet? Jakie cechy budują, a jakie burzą autorytet człowieka? Celem podjętych badań i analiz były zatem poznanie i egzemplifikacja opinii dobranych kontrastowo grup społecznych na temat funkcjonowania autorytetu jako mechanizmu regulującego zachowania społeczne i środowiskowe. Metodologiczne problemy badań omówiono w rozdziale III. Ogółem przeprowadzono badania terenowe w 400-osobowej grupie respondentów wybranych spośród: 1. dorosłej populacji mieszkańców Częstochowy - 140 respondentów; 2. osób zajmujących opiniotwórcze i kierownicze stanowiska społeczno-zawodowe - 50 respondentów; 3. studentów Wyższej Szkoły Pedagogicznej i Politechniki Częstochowskiej - 210 respondentów. W założonym obszarze badawczym było niezbędne zdefiniowanie kluczowego pojęcia autorytetu, stanowiącego punkt odniesienia do oceny zaprezentowanych przez wybrane grupy respondentów opinii, sądów, przekonań i preferowanych systemów wartości. Powstawanie nowych nauk interdyscyplinarnych, a także adekwatnych do nich pojęć i paradygmatów utrudnia precyzyjne, a zarazem jasne sformułowanie ich zakresu. Na takie właśnie problemy trafiamy podczas analizy pojęcia autorytet (wzór osobowy), występującego w tytule niniejszego opracowania. Według Talcotta Parsonsa, ,,autorytet jest instytucjonalnie uznawanym prawem wpływania na działanie innych osób bez względu na ich osobisty stosunek do tego wpływu. Wywiera go osoba sprawująca urząd lub zajmująca inny społecznie określony status, np. rodzice, lekarz, prorok"3. Autorytet zatem został umieszczony w normatywnym porządku rzeczywistości społecznej. Parsons z jednej strony w systemie normatywnym przypisał autorytet do roli, z drugiej zaś w systemie faktycznym określa on położenie jednostki w ogólnej hierarchii wartości, co oczywiście może być związane z pełnioną przez nią rolą, ale nie musi. Autorytet jest formą wpływu, a ponieważ każde działanie zawiera w sobie możliwość wpływania na zachowanie innych, autorytet jest koniecznym składnikiem stosunków międzyludzkich. Parsons twierdzi, że gdy ów wpływ ,,przybierze formę zinstytucjonalizowanego oczekiwania związanego z rolą, staje się podstawą autorytetu", autorytet jest bowiem instytucjonalnie uznanym prawem wpływania na działanie innych osób4. Wybitny polski socjolog Jan Szczepański uznaje, że autorytet jest koniecznym warunkiem każdego przywództwa. Natomiast według Romualda Hollyego, autorytet może mieć związek wyłącznie z określonym rodzajem przywództwa. Autor wyróżnił dwa jego rodzaje: 1. przywództwo nieformalne - należy do osoby, która dzięki cechom osobowości zajmuje w grupie centralną pozycję pod względem sympatii, prestiżu itp.; 2. przywództwo formalne - można je ,,otrzymać" z zewnątrz, niezależnie od cech osobowości postrzeganych przez członków grupy. W ustaleniach terminologicznych Holly przyjął, że autorytet jest przejawem przywództwa nieformalnego5. Relacje między autorytetem a przywództwem można określić następująco: autorytet może, ale nie musi być atrybutem przywódcy. Osoba zajmująca w grupie centralną pozycję może więc cieszyć się autorytetem, natomiast osoba uznana za autorytet nie musi być przywódcą. W procesie wychowania za pożądaną należy uznać sytuację, w której nauczyciel jako formalny przywódca uczniów jest dla nich jednocześnie autorytetem. Interesujące nas pojęcie z punktu widzenia pedagogiki trafnie definiuje J. Pieter: ,,autorytet to zespół wielu różnorodnych właściwości nauczyciela, dzięki którym uczeń bez wyraźnych nakazów i strachu przed karą ulega wychowawczemu wpływowi nauczyciela, a w szczególności chętnie uczy się stosować do jego wymagań"6. W słowniku łacińsko-polskim podano trzy znaczenia słowa auctoritas: 1. poręczenie, poręka, uwierzytelnienie; 2. wzór, przykład, powaga, znaczenie, wpływ, godność; 3. rola, uchwała, orzeczenie, wola^. W źródłach naukowych przyjmuje się najczęściej drugie z wymienionych znaczeń. Przywołując różnorodne definicje i interpretacje pojęcia autorytetu, można stwierdzić, że mamy do czynienia z wielością przekonań, perspektyw badawczych, aspektów rozważań i języków - wielością, która nie ułatwia bynajmniej dokonywania porównań. Trudności dodatkowo potęguje fakt, że termin ten wydaje się należeć do równie nieuchwytnych i nieostrych, jak: wolność, sprawiedliwość, równość, dobroć, zło i wiele innych, wprawdzie doskonale wyczuwalnych intuicyjnie, ale przecież nierozumianych jednoznacznie i nieustalonych precyzyjnie. Jednocześnie w większości teorii nauk społecznych, bez względu na różnorodne stanowiska autorów, autorytet uchodzi za jeden z najważniejszych czynników kształtowania wszelkich zbiorowości (koncepcje E. Durkheima, V. Paret