Polki, które zmieniły wizerunek kobiety

�wiąca biegle kilkoma językami Irena Iłłakowiczowa, jedna z najpiękniejszych Polek międzywojnia, zasłużyła się w okupowanej przez Niemców Polsce jako znakomita agentka konspiracyjnego wywiadu. O mistyczce i stygmatyczce Wandzie Boniszewskiej może nie byłoby głośno, gdyby jej życie upłynęło za klasztorną bramą. Aresztowana w 1950 roku, trafiła do piekła sowieckich więzień i łagrów. Nie tylko nie dała się złamać, ale za jej sprawą dochodziło do spektakularnych nawróceń funkcjonariuszy nieludzkiego systemu. Wszystkie moje bohaterki były na swój sposób niezwykłe, wychodziły poza konwenanse i stereotypowe role społeczne przypisywane kobiecie. Profesor Krystynie Stasiewicz serdeczne podziękowania składam za kolejne wspólne wyprawy do świata staropolskiej kultury i fascynujące opowieści o niekoronowanej polskiej królowej Elżbiecie Sieniawskiej oraz zwieńczonej poetyckim laurem szlachciance Elżbiecie Drużbackiej. Profesorowi Dariuszowi Szpoperowi wdzięczna jestem za odkrycie bogactwa przemyśleń i skuteczności działań Konstancji Skirmuntt oraz za cierpliwe wyjaśnianie kwestii historyczno-polityczno-prawnych przy pisaniu. Niezwykłą historię Ireny Iłłakowiczowej poznałam na wykładzie Profesora Jana Żaryna. Od razu wiedziałam, że muszę o niej napisać, więc dzięki serdeczne za ten trop. Znajomość diarystyki Janiny Żółtowskiej i wejście w wątki wielkopolskie zawdzięczam w znacznej mierze Pani Marii Szalek ze Swarzędza i naszym długim telefonicznym rozmowom. Ciepło myślę o mojej ciotecznej prababce Antoninie Walickiej, która ułatwiła mi zadanie, gromadząc archiwum związane ze szkołą. Panu Wojciechowi Kaczmarkowi, którego Mama i Ciocia ukończyły jej gimnazjum, winnam podziękowanie za harcerskie zdjęcia i za wiele cennych informacji. Zgromadzeniu Sióstr od Aniołów serdeczne ,,Bóg zapłać" za niezwykłą dokumentację fotograficzną życia s. Wandy Boniszewskiej. Pani Izabeli Broszkowskiej bardzo dziękuję za rodzinne fotografie ilustrujące rozdział o Janinie Żółtowskiej. Państwo Małgorzata i Witold Iłłakowiczowie zechcą przyjąć moje wyrazy wdzięczności za zdjęcia do opowieści o Irenie Iłłakowiczowej. Pani Urszuli Lewandowskiej z wydawnictwa MUZA wdzięczna jestem za wielką jak zawsze życzliwość. Już nie pierwszy raz była dla mnie wsparciem. Znaczna część ilustracji w tej książce to jej zasługa. Pani Renacie Kuk dziękuję za sprawną i bezstresową współpracę przy szlifowaniu kolejnych rozdziałów. Zapraszam do opowieści o Polkach, które swoim życiem zaprzeczały stereotypom kobiecych ról, ale nie kobiecości. Joanna Puchalska Narcyza Żmichowska (fot. za: Ludzie żywi, Tadeusz Boy-Żeleński, Warszawa 1975) i Bibianna Moraczewska, pierwsze polskie feministki. Fot. Wikimedia Commons Spuszczasz się na obietnicę cara, a czyż on kiedy obietnicy dotrzymał, ja przynajmniej ze związanym łbem koło niego biegać nie myślę... Piszę ci to otwarcie, nie cyframi, bom to gotowa samemu carowi w oczy powiedzieć. Elżbieta Sieniawska do męża Żelaznej damy dzień powszedni Elżbieta z Lubomirskich hetmanowa Sieniawska miała w Rzeczpospolitej więcej do powiedzenia niż niejedna królowa Kontent musiał być z córki Stanisław Herakliusz Lubomirski, marszałek nadworny koronny, pisarz, erudyta, mecenas sztuk pięknych, jeden z najwybitniejszych ludzi epoki Jana III. Bo też, szelma, radziła sobie w życiu, finansach, polityce i amorach nie gorzej niż on sam. Godna imć pana marszałka progenitura. Jedyna córka Stanisława Herakliusza, wnuczka słynnego rokoszanina Jerzego Sebastiana, Elżbieta Helena księżniczka Lubomirska urodziła się pod koniec 1668 lub na początku roku następnego w Końskowoli, w pierwszym małżeństwie swego ojca z Zofią z Opalińskich. Matka była córką marszałka nadwornego koronnego i znanego pisarza Łukasza Opalińskiego, a wychowała się na dworze królowej Ludwiki Marii Gonzagi, będącym doskonałą szkołą żon, takich jak na przykład najzdolniejsza absolwentka, panna Maria Kazimiera dArquien, po mężu królowa Marysieńka Sobieska. Stanisław Herakliusz Lubomirski zasłynął jako marszałek wielki koronny, czyli pierwszy minister Jana III Sobieskiego. Zwany Salomonem Polskim, pisarz i poeta, koneser sztuki i mecenas artystów, znawca filozofii i astrologii, wybudował na terenie swojego Ujazdowa (wówczas jeszcze położonego pod Warszawą) pawilon kąpielowy, zwany Łaźnią lub Hipokrene, służący odpoczynkowi i kontemplowaniu literatury i sztuk pięknych (w tym także ars amandi). Zachowany do dziś łaciński napis umieszczony nad wejściem głosił: ,,Ten dom nienawidzi smutku, kocha pokój, ofiarowuje kąpiel, zaleca życie sielskie i życzy sobie gościć ludzi poczciwych". Właśnie z tego parkowego przybytku duchowych i cielesnych przyjemności powstał później Pałac na Wodzie Stanisława Augusta Poniatow