Ebook Płeć kulturowa nauczycieli. Funkcjonowanie w roli zawodowej pdf

hodzące z wielu źródeł normy i żądania wobec wykonawcy roli. W przypadku roli społecznej nauczyciela są to: żądania organizacji społecznej i dyrekcji szkoły oraz oczekiwania rodziców i uczniów. Te pierwsze są w społeczeństwie demokratycznym reprezentowane przez administrację oświatową, na czele której stoi odpowiedzialne za sprawy edukacji ministerstwo. Ustala ono nie tylko formalno-prawne podstawy systemu oświatowo-wychowawczego, ale zajmuje także stanowisko w kwestiach aksjologicznych i merytorycznych. Określa zadania poszczególnych ogniw systemu oświatowego, a tym samym prawa i obowiązki kadry pedagogicznej. Ustawa o systemie oświaty, podstawy programowe kształcenia ogólnego, Karta Nauczyciela, system awansu i oceny pracowników to przykłady dokumentów, które bezpośrednio lub pośrednio informują wykonawców roli o ciążących na nich obowiązkach. Sformułowane w tych dokumentach oczekiwania podlegają interpretacji na niższych szczeblach zarządzania oświatą, kończąc na konkretnej placówce czy szkole. Dyrektor szkoły jako bezpośredni przełożony nauczyciela nadzoruje i kontroluje wypełnianie obowiązków przypisanych roli zawodowej nauczyciela. Jego ocenie podlega głównie realizacja programu dydaktyczno-wychowawczego szkoły, organizacja procesu nauczania, umiejętność utrzymania dyscypliny i ładu klasowego oraz obowiązków dodatkowych konkretnego nauczyciela (np. wychowawcy klasy, opiekuna samorządu szkolnego). Oczekiwania wobec roli nauczyciela płyną też ze strony uczniów i ich rodziców. Nierzadko są one ze sobą sprzeczne. Uczniowie chcą na przykład liberalizacji stosunków nauczyciel - uczniowie i zmniejszenia wymagań, a rodzice utrzymania autorytetu i władzy nauczyciela gwarantujących wysoki poziom osiągnięć i bezpieczeństwa dzieci. Na najniższych szczeblach tej drabiny społecznej znajdują się nauczyciele - wykonawcy przepisu roli. Jak widać na schemacie 2, w obrębie społecznych nakazów roli występują dwie struktury: ułatwienia i dylematy roli. Ułatwienia roli to zasób kulturowych i technicznych środków, dzięki którym nakazy roli stają się zrozumiałe, przez co możliwe do wypełnienia (Szmatka, 1989, s. 198). W zawodzie nauczyciela jest to osobiste doświadczenie w mechanizmach funkcjonowania szkoły uzyskane w roli ucznia oraz ukryta w systemie kształcenia nauczycieli socjalizacja zawodowa. Na przykład system praktyk umożliwia studentowi przećwiczenie funkcjonowania w roli. Pozwala poznać kulturę i ,,kulisy" szkoły. Podobną funkcję pełni też okres tzw. stażu zawodowego, a później system doskonalenia zawodowego. Dylematy roli to termin opisujący potencjalne obszary problemów wpisanych w rolę nauczyciela (Rubacha, 2000, s. 103). Usytuowanie roli nauczyciela między sprzecznymi i często wygórowanymi oczekiwaniami sprawia, że sprostanie jednym uniemożliwia wywiązanie się z innych. Na przykład żądanie, by traktować każdego ucznia indywidualnie, pozostaje w sprzeczności z żądaniem, by wszystkich uczniów traktować równo, a więc sprawiedliwie. Takich problematycznych obszarów w roli nauczyciela, którą ciągle jeszcze traktuje się jako powołanie, a nie zawód, jest bardzo wiele. Jedną z propozycji teoretycznych porządkujących sposób opisu dylematów roli nauczyciela jest klasyfikacja zaproponowana przez K. Konarzewskiego (1992, s. 152 i n.). Wymienia on cztery trudności roli nauczyciela: niejasność, wewnętrzną niespójność, psychologiczną trudność oraz niezgodność z innymi ważnymi rolami społecznymi. Niejasność roli nauczyciela wyraża się, jego zdaniem, w braku konkretnych i wymiernych kryteriów zawodowej doskonałości. Rezultaty profesjonalizmu nauczyciela można szacować co najmniej w dwóch planach: bliskim, doraźnym (poprawna merytorycznie i metodycznie konstrukcja etapów nauczania, wyniki sprawdzianu itd.) i odległym (zmiany w sposobie myślenia uczniów, dalsze losy absolwentów). Już sama różnorodność i wielość kryteriów zawodowej doskonałości sprawiają, że oszacowanie profesjonalizmu nauczyciela jest trudne. Fakt, że uczniowie bez zakłóceń realizują na lekcji przewidziany programem materiał nauczania, nie musi oznaczać, że w dalszej perspektywie osiągną sukces edukacyjny czy życiowy. Ustalenie udziału nauczyciela w końcowym wyniku zawsze będzie problematyczne. Równie dobrze może być to efekt zdolności, zainteresowań czy samodzielnej pracy ucznia lub kapitału kulturowego, z jakim dziecko przychodzi do szkoły. Innym wymiarem roli nauczyciela jest jej niespójność. Według Konarzewskiego, rola okazuje się niespójna, jeśli składają się na nią takie oczekiwania, że w danych warunkach spełnienie jednych wyklucza lub utrudnia spełnienie innych (tamże, s. 154). Jeśli przyjąć za tym autorem trzy grupy zadań adresowanych do nauczyciela: wspomaganie indywidualnego rozwoju, wprowadzanie w kulturę ducho