Ebook Opowieści niesamowite z języka polskiego mobi,epub

wykracza, nie tylko dzięki umiejętnie oddanemu nastrojowi izolacji, poza pozytywistyczne schematy. Nowela ma dwóch bohaterów: młody bibliotekarz Gościszewski, rezydent Józefpola, jest historykiem pogrążonym w pracy nad kolejnym dziełem o epoce Stanisława Augusta; stary Leonard Sztremer, nieoczekiwany przybysz - tyleż erudytą i uczonym amatorem, co tułaczem i świadkiem burzliwych dziejów polskiej emigracji. To, co niesamowite, wydarza się między nimi. Tajemniczy Sztremer metodycznie, niby automat, przegląda w książęcej bibliotece druki z XVIII wieku, byle tylko odnaleźć egzemplarz widzianej jakoby przed laty, a teraz zaginionej książki. Znużony robotą Gościszewski najwyraźniej zaraża się jego obsesją. A może tylko śni? No właśnie - śni. Sen, zazwyczaj pełen koszmarów, widziadeł i niedobrych wspomnień, zawsze był ważnym tematem literatury niesamowitej. W snach, albo pomiędzy snami (jak w Carmilli Sheridana Le Fanu), przychodzą do człowieka wampiry, zmarli zdradzają mu sekrety, a on sam tym mocniej niż na jawie wątpi w trwałość i solidność własnego istnienia. I odwrotnie, jawa zdaje się snem, czymś dalece niepewnym, przemijającym, utkanym z wizji, które niekoniecznie składają się w spójną historię, niemniej stanowią zazwyczaj przeżycie o wyjątkowym natężeniu. Sny lubili romantycy, pozytywnie je waloryzując, jak w ogóle odmienne stany świadomości, a upodobali je sobie moderniści. Pociągało ich pokrewieństwo snu i śmierci, jakby we śnie kryło się przejście z tego do tamtego świata. Ale i przeciwnie, nęciła błoga nirwaniczność marzenia sennego, która pozwala człowiekowi oderwać się od znoju i codziennej krzątaniny i wznieść (albo zstąpić) ku wiekuistemu absolutowi. Dlatego żywo interesowały ich związki snu z nieświadomością, choć inaczej niż Freud w Objaśnianiu marzeń sennych, byli skłonni przydawać snom wielość znaczeń symbolicznych. Symbole, jak sny, tyleż skrywały, co odsłaniały wyparte pragnienia, i miały prowadzić (tak twierdził patron młodopolskich modernistów Zenon Przesmycki) w głąb ,,sfer bezkresnych", a więc tam, gdzie dążyć powinien prawdziwy artysta. Wydaje się, że Bolesław Leśmian na długie lata nasiąkł poglądami Miriama, a na pewno w młodopolskim okresie swojej twórczości podzielał wiele jego intuicji metafizycznych i ulegał pisarskiej manierze ówczesnych modernistów. Świadczy o tym Błędny ognik (1904), drugie z trzech opowiadań z cyklu Legendy tęsknoty, z jakże charakterystyczną frazą: ,,Przewracam karty starej księgi - sen za snem, marzenie za marzeniem". Trzeba od razu zaznaczyć: autor Błędnego ognika to jeszcze nie wielki Leśmian - poeta, który, czerpiąc z rozmaitych źródeł ,,niesamowitej Słowiańszczyny", wyczaruje Dusiołka, Zmierzchuna czy Śnigrobka, zapełniając pejzaż potworami własnej i ludowej imaginacji, ale Leśmian - dekadencki symbolista spod znaku ,,Chimery". Błędny ognik jest w istocie symbolistyczną baśnią. Podszyty niebytem sen stanowi tu nie tyle, jak w późniejszych wierszach (choćby w Śnie wiejskim), zmysłowe tworzywo, z którego jest zrobiony, czy może raczej wyśniony, nasz świat, ile w młodopolskim duchu - moment objawienia się prawdy, otwarcia na ,,pierwiastek transcendentalny", a więc na to, co onegdaj wyparte i co teraz powraca. Opowiadanie swoją szkatułkową konstrukcją przypomina nieco Portret owalny Poego (autora, którego Leśmian wielbił i wkrótce zaczął tłumaczyć): młodzieniec z obrazu w pewnej starej księdze, którą kontempluje inny poeta, idealny, zmęczony życiem uwodziciel i dekadent, tęskni do prawdziwej miłości. Pointa również jest w stylu Poego, a bardziej jeszcze Marcela Schwoba (jego symbolistyczną prozę propagował w ,,Chimerze" Przesmycki, nawet imię kobiety, Zjawiona, przypomina imiona bohaterek Księgi Monelli): ukochana, kiedy wreszcie przybędzie, okaże się tyleż kobietą fatalną, co przewodniczką w zaświaty. Nie pierwszą w naszej antologii, i nie ostatnią. Leśmian symbolista był już na tyle wybitnym pisarzem, że potrafił zatrzeć granicę nie tylko między jawą a snem tudzież światem a zaświatem, ale także między tym, co być może nadprzyrodzone, a tym, co psychiczne. Wprawdzie już bibliotekarz Gościszewski z noweli Górskiego nie mógł być pewien, czy Sztremer mu się nie przyśnił, a Sztremer znowuż - czy nie przyśniła mu się książka młodego poety. U Leśmiana jednak zwrot ku temu, co psychiczne, tak charakterystyczny dla literatury grozy późniejszej niż romans gotycki, dał efekty szczególnie frapujące, choć stało się to przede wszystkim w poezji - w wierszach z tomów Łąka i Napój cienisty. Niesamowite bywa znakiem rzeczywistości nadprzyrodzonej, ale nie musi nim być - może skrywać się w wyobraźni i wyłaniać z mroków udręczonej psychiki. Leśmian dobrze to wiedział, i umiał opisać, co mu ni