Wstęp

Krystyna Sienkiewicz należy bez wątpienia do grona najwybitniejszych
polskich aktorek. Tymczasem artystką została dzięki szczęśliwemu dla
niej zbiegowi okoliczności. Jako niespokojny Wodnik szybko nudziła się
jednym zajęciem. Już jako młoda dziewczyna wciąż poszukiwała nowych
wrażeń artystycznych. Na Krakowskim Przedmieściu 5, w gmachu Akademii
Sztuk Plastycznych, malowała obrazy, a przy ulicy Świerczewskiego 76b
projektowała scenografię dla Studenckiego Teatru Satyryków. Ale nie tylko.
Obsługiwała również lewy reflektor i sprzedawała bilety. Dla przyszłej wybitnej
aktorki teatralnej i filmowej STS stał się domem i miejscem wyłącznie
miłych doznań. To na jego scenie zdobywała bezcenne doświadczenie. Nie
pojawiłaby się na niej, gdyby nie została poproszona przez koleżankę Aleksandrę
Gustkiewicz o nagłe zastępstwo. W 1958 roku wystąpiła zamiast niej
w spektaklu teatralnym wyreżyserowanym przez Jerzego Markuszewskiego.
Udział w przedstawieniu otworzył jej drogę do dalszych sukcesów. Do dziś
wspomina z rozrzewnieniem recenzję, jaką otrzymała wtedy od Krzysztofa
Teodora Toeplitza: „Różowe zjawisko STS-u”. Należy jednak pamiętać, że
nie był to jej artystyczny debiut. Aktorka statystowała wcześniej w filmie
Leonarda Buczkowskiego Sprawa pilota Maresza (1955). Ale to Studencki
Teatr Satyryków był dla młodej studentki swoistą enklawą kultury. Poznała
prawdziwą elitę, zasiadającą wówczas na widowni: Leszka Kołakowskiego,
Jana Kotta, Kazimierza Brandysa, Jeremiego Przyborę czy profesora Tadeusza
Kotarbińskiego. Miała okazję pracować z Andrzejem Drawiczem,
Agnieszką Osiecką, Stanisławem Tymem, Janem Stanisławskim, Ernestem
Bryllem i Andrzejem Jareckim. STS zastąpił jej szkołę teatralną. Tam zakochała
się w teatrze, w jego idei, w jego instytucji.
Doświadczenie zdobyte w STS-ie umożliwiło młodej aktorce podjęcie
współpracy ze znanymi teatrami – Ateneum, Rozmaitości, Syrena, Komedia,
Scena Prezentacje, Na Woli, Rampa czy poznański Teatr Polski. Artystka
odnalazła się również na estradzie, w filmie i kabarecie.
Niedawno zapytana przeze mnie, na czym polega fenomen Krystyny
Sienkiewicz, odpowiedziała, że nie uważa się za fenomenalną aktorkę. Starała
się być zawsze blisko publiczności, nie przemawiać do widza z mównicy,
nie pouczać go, nie tworzyć zbędnego dystansu. Nigdy nie chciała robić
z siebie aktorki „piedestałowej”, co mogłoby ją skazać na klęskę zawodową.
Uważa, że aktor powinien brać udział w przedsięwzięciu powszechnie użytecznym,
służącym ludziom.
W 2015 roku Krystyna Sienkiewicz obchodzi sześćdziesięciolecie pracy
zawodowej. W jej dorobku artystycznym znajduje się ponad sto ról (teatralnych
i filmowych). Jest autorką trzech sztambuchów: Haftowane gałgany,
Zgadnij, z kim leżę i Cacko. Zapytana, jaka naprawdę jest, odpowiada z uśmiechem:
„Jestem przytulna. Garnę się do ludzi. Głaszczę ich po głowach i chcę
być pogłaskana. Marzę o tym”.
Choć Krystyna Sienkiewicz wykonuje zawód aktorki od ponad pół wieku,
nie powstała dotychczas o niej żadna monografia. Podobnie jak w przypadku
wielu innych wielkich aktorów. „Jest cechą charakterystyczną – pisze Alicja
Helman – że prac ściśle biorąc «fachowych», poświęconych teoretycznym
aspektom aktorstwa, znajdziemy najmniej. [...] piszących o aktorstwie (oraz
tych, którzy to czytają) najmniej interesuje aktor jako specyficzny składnik
dzieła filmowego” lub teatralnego. W przypadku Krystyny Sienkiewicz
dziennikarze uciekają się jedynie do informacji związanych z aktualnymi
wydarzeniami (choroba, problemy z córką) lub też odwołują się do początku
kariery zawodowej Sienkiewicz (głównie STS).
Warto podkreślić, że Krystyna Sienkiewicz od początku miała świadomość,
iż trzy sztambuchy, które wydała, stanowią raczej luźne refleksje,
a nie merytoryczną syntezę. Zainteresowanie tymi wydawnictwami wśród
czytelników potwierdziło nie tylko ich sympatię dla artystki, ale także ich
„upodobanie do lektury autobiografii i wszelkiego rodzaju «dzienników
intymnych»” oraz „powszechnie znaną potrzebę szerokich rzesz czytelników
do tej formy kontaktu z «osobistościami» ukazanymi en pantouffl es”.
Książka, którą poświęcam Krystynie Sienkiewicz, nie sprowadza się do
swoistej apoteozy. Stanowi portret bogatej osobowości bohaterki i jej życia
osobistego oraz dorobku artystycznego. Dążyłem do ukazania jej drogi
do aktorstwa, ewolucji jako aktorki, relacji pomiędzy grą w teatrze, filmie
i kabarecie; śledziłem też, jak wątki z życia osobistego wpływały na życie
zawodowe i – co ważne – starałem się zaprezentować charakterystyczne dla
niej typy aktorstwa, kładąc nacisk na uprawiane przez nią komedianctwo
liryczne. Mając na względzie pogląd Sławomira Świątka, że „o rodzajach gry
aktorskiej czy rodzajach aktorstwa powinni się wypowiadać przede wszystkim
aktorzy”⁶, pozyskałem wiele opinii od przyjaciół i współpracowników
artystki, wśród których, poza aktorami, znajdują się również przedstawiciele
innych dziedzin sztuki, a także osoby spoza środowiska artystycznego.
Wykorzystałem również listy, pamiętniki, dzienniki, notatki, fotografie,
ustne opowiadania, czyli różnego rodzaju dokumenty osobiste zdobyte
samodzielnie lub otrzymane od bohaterki książki.
Krystyna Sienkiewicz – choć początkowo zastanawiała się, czy jej życie
i dorobek zawodowy to problemy istotne dla historii teatru, filmu, estrady,
radia i telewizji – zgodziła się uczestniczyć w procesie pisania tej książki.
Jednak w żadnym razie nie wpływała na jej kształt. Udzielała wywiadów,
udostępniała materiały z prywatnych zbiorów dokumentów i pamiątek, ułatwiała
mi kontakty ze swymi przyjaciółmi.
Taki bezpośredni kontakt z bohaterką książki przyniósł oczywiście nieocenione
korzyści – przede wszystkim mogłem na bieżąco weryfikować
fakty (co nie oznacza, że w tej kwestii Krystyna Sienkiewicz trochę nie kluczyła!).
Z drugiej strony – zaciągnąłem tym samym u niej spory dług. Mam
nadzieję, że ta książka choć częściowo pozwoli mi spłacić dany mi kredyt
zaufania.
Dziękuję Ci, Krysiu!