Ebook Konstrukcja prawna, wdrażanie i realizacja budżetu zadaniowego we Francji i w Polsce mobi,epub,pdf

i w Stanach Zjednoczonych. Obecnie NPM jest wykorzystywane na całym świcie. Inspiracją reform stały się mechanizmy wolnorynkowe oraz metody, techniki i rozwiązania instytucjonalne stosowane w sektorze prywatnym [Lubińska, 2010, s. 126]. Na etapie konceptualizacji NPM niezbędne stało się dostosowanie tych rozwiązań do specyfiki sektora publicznego. Powody trudności w stosowaniu instrumentów NPM zaczerpniętych z sektora prywatnego wyjaśnia tzw. teoria wyboru publicznego16. Problemy te wynikają z faktu, że sektor prywatny i publiczny realizują odmienne cele. Przedsiębiorstwa są nastawione na osiąganie zysku, natomiast państwo na realizację usług publicznych. Zatem pożądanym rezultatem działalności zarówno na szczeblu państwa, jak i samorządu terytorialnego jest efektywność i skuteczność realizacji usług publicznych. W sektorze prywatnym gospodarka rynkowa, dzięki systemowi ocen w procesie produkcji dóbr prywatnych, jest w stanie osiągnąć efektywną alokację zasobów [Stiglitz, 2004, s. 184-185]. Dzięki niewidzialnej ręce konkurencji [Smith, 2008] utrzymują się na rynku jedynie producenci w efektywny sposób wytwarzający swoje dobra, których jakość i cena są w stanie przekonać potencjalnych klientów do zakupów danych towarów, a zatem utrzymują się tylko przedsiębiorstwa, które przynoszą zysk. Z oczywistych względów do oceny funkcjonowania państwa nie można zastosować kryterium zysku, konieczne zatem staje się zastosowanie innych kryteriów. W tym celu są wykorzystywane różnego rodzaju mierniki wykonania zadań oraz sprawnie funkcjonujące formy kontroli uzyskiwanych rezultatów [Malinowska-Misiąg, Misiąg, Tomalak, 2007, s. 8-10]. Wybór takich mierników, które by w satysfakcjonującym stopniu mierzyły efekty działalności sektora publicznego, napotyka jednak trudności. Zadowalający poziom pomiaru rezultatów najtrudniej jest uzyskać w dziedzinach o charakterze typowo władczym (taki charakter mają uprawnienia związane z wymiarem sprawiedliwości, nadzorem i kontrolą), w których realizowane zadania nie mają charakteru typowych usług. Logiczną konsekwencją wprowadzenia do sektora publicznego rozwiązań wykorzystywanych dotąd jedynie w zarządzaniu przedsiębiorstwem jest częściowe przejęcie związanej z nimi terminologii. We Francji już od dawna mówi się o menedżerach publicznych, programowaniu wieloletnim oraz odpowiedzialności za jakość świadczonych usług (odpowiedzialności zarządczej), nazywanej przez niektórych autorów rozliczalnością [Zawicki, 2011, s. 72]. Nie są to słowa, które w naturalny, niebudzący wątpliwości sposób są akceptowane w terminologii prawa finansów publicznych. Wdrożenie omawianych reform wymaga czasu, który jest potrzebny do przyjęcia samej koncepcji NPM, a także na wykształcenie się w danym języku i zaakceptowanie terminologii opisującej te przemiany. Omówimy teraz elementy NPM, które bezpośrednio lub pośrednio wspierają budżet zadaniowy: koncepcja rezultatu (metoda zarządzanie przez cele) i wspierające instrumenty, wydłużenie horyzontu planowania, memoriałowa metoda księgowania oraz zaostrzenie wymogów dotyczących sprawozdań finansowych. Stosowanie NPM oznacza przyjęcie nowej postawy intelektualnej, która polega na zmianie sposobu myślenia o środkach publicznych. W tradycyjnym, starym zarządzaniu publicznym (ang. old public management) nacisk jest położony na same nakłady (ang. inputs), inaczej niż w NPM, gdzie istotne są rezultaty (ang. outputs i outcomes) uzyskane w wyniku wykorzystania posiadanych zasobów (finansowych i ludzkich). Pod pojęciem rezultatów należy rozumieć usługi publiczne wykonywane przez jednostki administracji publicznej traktowane jako dostawcy tych usług. Zadaniem administracji jest stałe monitorowanie i poprawa jakości świadczonych usług oraz dostosowanie ich do zmieniających się potrzeb klientów [Strąk, 2010, s. 115]. NPM zakłada zatem nie tylko kontrolę procedur i reguł związanych z wydatkowaniem pieniędzy, ale przede wszystkim kontrolę rezultatów [Van Helden, 2000, s. 84]. Obywateli natomiast traktuje się nie jako petentów, ale klientów, wobec których państwo ma obowiązek dostarczenia usług przewidzianych przepisami prawa [Podstawka (red.), 2010, s. 135]. W celu poprawy jakości usług publicznych, a także efektywnego wykorzystania (zawsze ograniczonych) środków publicznych NPM posługuje się wieloma instrumentami. Po pierwsze, wykorzystywane są ilościowe i jakościowe metody pomiarów działalności administracji publicznej (różnego rodzaju mierniki). Najczęściej przedmiotem badania są usługi publiczne (np. oświata, ochrona środowiska, transport), których działalność jest oceniana na podstawie kryteriów: gospodarności, skuteczności, dostępności, wysokości kosztów jednostkowych i kosztów ogólnych oraz sprawności organizacyj