Ebook Konstelacje zdolności. Typy inteligencji a kreatywność epub

ystujące test X2), jak również zdecydowanie bardziej zaawansowane techniki analizy danych - analizę czynnikową, analizę skupień, skalowanie wielowymiarowe, analizę regresji, wariancji oraz, oczywiście, analizy korelacyjne. Prezentując rezultaty tych technik analitycznych, staram się, by były w miarę zrozumiałe i w większości przypadków tłumaczę, na czym polega dana technika analityczna. Pracę zamyka rozdział 12 - autorski program rozwoju zdolności. Mam nadzieję, że wniesie on nieco nowych rozwiązań do współczesnej pedagogiki oraz psychopedagogiki twórczości, jego dalsze rozwijanie zaś będzie skutkować unowocześnieniem pracy z osobami o różnych profilach zdolności. Rozdział 1 Inteligencja - jedna czy wiele? Klasyczne ujęcia inteligencji Niewiele jest w psychologii pojęć, których znaczenie jest równie rozmyte jak pojęcie ,,inteligencji". Od czasów A. Bineta, poprzez dokonania Ch. Spearmana i R. B. Cattella aż po współczesne koncepcje R. J. Sternberga i H. Gardnera obserwuje się niezwykłą ewolucję badań nad ludzkim intelektem. Inteligencja jest przymiotem, z którym wiązano wielkie nadzieje jako z predyktorem powodzenia życiowego. Nie zawsze były one uzasadnione. Już badania L. Termana (za: Firkowska-Mankiewicz, 2002) wykazały, że zależność między inteligencją a radzeniem sobie w życiu nie jest tak prosta, jak chcieliby niektórzy. Poziom zdolności intelektualnych mierzonych testami inteligencji pozwala dość dobrze przewidzieć powodzenie w nauce szkolnej i uniwersyteckiej, gorzej zaś radzenie sobie z poważnymi kłopotami życiowymi. Poglądy na temat struktury zdolności są przedmiotem wielu publikacji znacznie obszerniejszych niż ta praca. Wątpliwości związane nie tylko z koncepcjami hierarchicznymi, ale również z istnieniem czynnika ogólnego, skłaniają badaczy do podejmowania zagadnienia inteligencji wciąż na nowo. Obecnie widoczną tendencją jest wiązanie sprawności intelektualnej z funkcjonowaniem niektórych procesów poznawczych, głównie uwagi i pamięci (Nęcka, 1994a, 2000a). Niezależnie od ograniczonej wartości inteligencji jako czynnika wyjaśniającego radzenie sobie w rzeczywistych sytuacjach życiowych, należałoby spróbować odpowiedzieć na pytanie: czym jest inteligencja? Czy to specyficzna, choć ogólna zdolność czy słuszniejsze jest mówienie o inteligentnym zachowaniu, procesie albo pewnej strukturze. A. Sperling (1995, s. 376) definiuje inteligencję jako: zdolność oryginalnego myślenia i rozwiązywania problemów w sposób twórczy. Zdolność uczenia się, rozumienia i przyswajania nowych pojęć i nowych punktów widzenia. O ile druga część definiensa jest zgodna nie tylko z definicjami konstruowanymi w psychologii, ale również ze zdroworozsądkowym rozumieniem inteligencji1, to zwrócenie uwagi na jej związki z umiejętnością twórczego myślenia i działania należy uznać za nowatorskie i - co ważniejsze - niezbyt słuszne. Wydaje się, że autor miesza pojęcia, łącząc inteligencję ze zdolnościami kreatywnymi. E. Nęcka (2000, s. 726) pisze, że inteligencja jest zdolnością przystosowania się do okoliczności dzięki dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji, korzystaniu z uprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli nad własnymi procesami poznawczymi. Przedstawiona definicja jest zdecydowanie szersza niż (najpopularniejsze przez wiele lat) rozumienie inteligencji jako sprawności myślenia i węższa niż Spearmanowskie ujęcie jej jako energii mentalnej, czy też ,,mocy poznawczej" (mental energy). Nęcka akcentuje praktyczne znaczenie inteligencji (zdolność do przystosowywania się do otoczenia), rolę pamięci i wyciągania wniosków (korzystanie z poprzednich doświadczeń) oraz znaczenie przymiotów, które za Sternbergiem (1985) można określić mianem metakomponentów, czyli czynników pozwalających na sprawowanie kontroli i zarządzanie własnymi procesami intelektualnymi i poznawczymi. Jest to zatem definicja, która się broni przed logicznym zarzutem uznania jej za zbyt wąską bądź zbyt szeroką. Nie zmienia to jednak faktu, że większość istniejących definicji nie jest w stanie uniknąć tego błędu. Wciąż brak naukowego konsensusu co do charakteru inteligencji. R. Wiechnik (1996, s. 42) pisze, że inteligencja to jedno z najważniejszych, a jednocześnie najmniej zrozumiałych pojęć współczesnej psychologii. W tym kontekście nie należy traktować anegdotycznie słynnej definicji Boringa z 1923 roku, w której ów duński psycholog stwierdzał, że inteligencją jest to, co mierzą testy inteligencji, bowiem właśnie praktyka testowa wyprzedziła w tym wypadku rozwój teorii. Z drugiej strony, odpowiedź na pytanie, co mierzą testy inteligencji, odpowiedź, która miałaby być czymś więcej niż wyjaśnianiem idem per idem, czy w tym wypadku ignotum per ignotum, powinna zwrócić uwagę na charakter zadań testowych Podsumowują