Ebook Kobiecość, męskość i przemoc symboliczna mobi,epub

zy różnymi grupami społecznymi o to, co jest i powinno być społecznie uznane jako oczywiste, normalne i naturalne. Należy się zatem spodziewać, że badanie ,,zasobów mentalnych" jednostek doprowadzi nie tylko do wskazania społecznej definicji określonych postaci społecznych ,,oczywistości", ale przede wszystkim do wskazania ogólnego i całościowego charakteru struktury stosunków sił milcząco obecnych i zawsze zakładanych w każdym akcie komunikacji. Badanie efektów przemocy symbolicznej, czyli struktur, które jawią się badanym w pozorach obiektywnej konieczności, to znaczy bardziej jako ,,z góry dane", naturalne i konieczne niż skonstruowane, socjologicznie konieczne 5 wytwory, napotyka zawsze na inną stłumioną historię, na ślad kognitywnej walki i na coś, co przemawia z ,,innego miejsca", to jest ze świata wykluczonego. Badanie owych efektów uwalnia zatem prawdę o tym, co nieuznane, jak też - pośrednio - prawdę o warunkach możliwości braku społecznego uznania względem tego, co stłumione. Analiza skutków, które wywołuje przemoc symboliczna w ludzkiej strukturze mentalnej, jest przedsięwzięciem trudnym, gdyż w samą naturę tej bardzo szczególnej postaci przemocy jest wpisane jej praktyczne nierozpoznanie i niewyczuwalność. Jeśli więc pytamy o doksyczną zgodę badanych na świat, którego są uczestnikami, należy zapytać przede wszystkim o te wszystkie formy ,,podskórnej perswazji", które dokonują się przez sam porządek rzeczy. Na użytek niniejszego studium teoria przemocy symbolicznej zostanie zaprezentowana w kilku odsłonach, w odniesieniu do następujących po sobie wymiarów empirycznych. W części pierwszej przedstawię interpretację wyników badań dotyczących konceptualizacji kobiecości i męskości w polskiej części badań, wskazując na jej pierwszoplanową rolę organizującą znaczący świat badanych oraz w części francuskiej, w której wspomniane kategorie strukturyzują świat badanych jedynie częściowo. Natomiast w części drugiej przedstawię próbę interpretacji wyników w świetle teorii pól społecznych, które - jako specyficzne układy sił i znaczeń - określają warunki możliwości zidentyfikowanych konceptualizacji. Natomiast w zakończeniu zostanie przeprowadzona dyskusja dotycząca ogólniejszych tendencji ekonomicznych, których konsekwencje doprowadzają do przeobrażeń w społecznym podziale pracy, a te z kolei do znaczeniowych ,,zaburzeń" rozumienia kategorii kobiecości i męskości. W tym kontekście postaram się pokazać nieadekwatność pedagogicznych roszczeń względem możliwości zdefiniowania tego, czym powinny być męskość i kobiecość. 1 P. Bourdieu, Choses dites, Editions de Minuit, Paris 1987, s. 164. 2 Bourdieu nawiązuje do stwierdzenia Schopenhauera o tym, iż społeczeństwo jest zbudowane z przedstawienia i woli; por. P. Bourdieu, L. Wacquant, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, tłum. A. Sawisz, Oficyna Naukowa, Warszawa 2001, s. 14. 3 Ibidem. Przytaczam za Bourdieu, por. P. Bourdieu, L. Wacquant, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, op. cit., s. 14. 4 J. Szacki, Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 891. 5 Konieczność socjologiczna nie powinna być jednak interpretowana jako nieuchronność lub jakiś inny rodzaj fatalizmu zakładanego skrycie w pojęciach takich, jak na przykład ,,historyczna konieczność" czy ,,prawo społeczne". Chodzi jedynie o konieczności wynikające z porządku rzeczy - ze specyficznych, partykularnych układów społecznych; partykularnych - więc zawsze podatnych na zmiany. Teoretyczne ramy badań własnych Teoria przemocy symbolicznej na tle podstawowych orientacji badawczych systemów symbolicznych Badanie efektów przemocy symbolicznej wydaje się przedsięwzięciem trudnym z uwagi na szczególną właściwość tej formy przemocy, czyli fakt, że efekty jej działania lokują się tam, gdzie zwykle się jej za przemoc nie uważa. Z tego względu przemoc symboliczna funkcjonuje jako nierozpoznana, choć uznana władza nad znaczeniami - władza całkowicie niewyczuwalna i niewidoczna. Największym sukcesem działania przemocy symbolicznej, a jednocześnie gwarancją jej skuteczności, jest współudział tych, którzy nie chcą dostrzec, że jej podlegają lub ją sprawują, co w jednym i drugim przypadku jest osobliwym wyrazem ich ,,złej woli" (w znaczeniu sartrowskim). Zanim jednak przedstawię dokładniej teorię przemocy symbolicznej, wydaje się celowe zarysowanie podstawowych tradycji badawczych dotyczących systemów symbolicznych, na tle których będzie można uchwycić podobieństwa i różnice dzielące prace takich teoretyków, jak Durkheim, Cassirer, Sapir, Whorf czy Panofsky oraz prace Bourdieu 1, które stanowiły punkt wyjścia mojego przedsięwzięcia badawczego. 1. Systemy symboliczne jako struktury strukturyzujące Tradycja neokantowska (Sapir, Whorf) uj