Ebook Judenjagd mobi,epub

�owę złapanego Żyda. Rezultat tej akcji był bardzo pomyślny dla Niemców. Ludność miejscowa masowo wydawała Żydów w ręce Niemców, którzy takich <> rozstrzeliwali bez pardonu. [...] Obok nagród Niemcy stosowali system kar za ukrywanie Żydów. Zarządzenia o karze śmierci za taką <> ukazywały się każdorazowo po przystąpieniu do akcji likwidacyjnej Żydów w danej miejscowości"10. Cytat ten jest szczególnie na miejscu, gdyż dotyczy terenów, które stanowią pole badawcze mojego studium. Teren badawczy: powiat Dąbrowa Tarnowska Terenem badawczym niniejszego studium jest powiat Dąbrowa Tarnowska. Wybór podyktowały z jednej strony dość obfite źródła dotyczące interesującego nas okresu, a z drugiej -- typowo rolniczy charakter tego powiatu i jego przedwojenna struktura etniczna. Zacznijmy od przedstawienia powiatu dąbrowskiego, zarówno od strony geografii ludzkiej, jak i geografii tout court. Powiat Dąbrowa Tarnowska, położony na wschodzie województwa małopolskiego i bezpośrednio na północ od Tarnowa, był przed wojną -- i jest do dzisiaj -- powiatem typowo rolniczym. Na północy granica powiatu przebiega wzdłuż Wisły, a na zachodzie -- Dunajca. W 1939 r. 74 procent powierzchni powiatu stanowiły obszary rolnicze, reszta przypadała na nieużytki oraz lasy. Rolnictwo było szczególnie rozwinięte na zachodzie powiatu, gdzie znajdują się niezwykle żyzne ziemie -- mady. W skład powiatu wchodziło 101 wsi, a na potrzeby administracji sądowej powiat dodatkowo został podzielony na dwa okręgi -- w Dąbrowie oraz w Żabnie. Według Skorowidza miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z roku 192511 na terenie powiatu dąbrowskiego mieszkało wówczas 63 717 osób, w tym 4815 Żydów. W miastach powiatu mieszkało 3888 ludzi, w tym 2460 Żydów, podczas gdy na wsiach odpowiednio 59 829 i 2355 osób. Według spisu powszechnego z 1931 r. powiat zamieszkiwało 66 678 ludzi12, w tym 4807 Żydów, przy czym 8484 osoby, w tym 3012 Żydów, mieszkały w miastach. Ludność wiejska liczyła 58 194 osoby, w tym 1795 Żydów. Innymi słowy, na wsi mieszkało około 87 procent ludności powiatu -- więcej o tym dalej. W skład powiatu wchodziły dwie osady na prawach miejskich: Dąbrowa Tarnowska oraz Żabno, z tym że to ostatnie od dużych wiosek różniło się raczej statusem prawnym niż wielkością. Szczucin, dość znaczna osada w powiecie, utracił prawa miejskie w 1934 r. w wyniku spadku liczby ludności. Najliczniejsze były zaś niewielkie wsie, liczące poniżej 500 mieszkańców; dużych wsi (powyżej 1000 mieszkańców) było wówczas siedem, w tym największa, zamieszkana przez ponad 3400 osób, Radgoszcz. W skład powiatu wchodziło siedem gmin: Dąbrowa Tarnowska, Bolesław, Gręboszów, Mędrzechów, Olesno, Radgoszcz oraz Szczucin. Wyliczenie to jest o tyle istotne, że powiat dąbrowski -- jako jednostka administracyjna -- został przez Niemców zniesiony, zachowali oni natomiast strukturę tamtejszych gmin (o przekształceniach administracyjnych piszę w rozdziale o pierwszych latach okupacji). Warto na koniec dodać, że powiat dąbrowski jest powiatem granicznym -- po drugiej stronie Wisły zaczynają się tereny byłego zaboru rosyjskiego13. A to z kolei przesądziło o zasadniczych różnicach w rozwoju stosunków polsko-żydowskich we wsiach regionu. Źródła Jeżeli chodzi o materiały archiwalne dotyczące Powiśla Dąbrowskiego, to dysponujemy względnie dobrze zachowanymi podstawami źródłowymi pozwalającymi odtworzyć losy miejscowych Żydów w latach okupacji. Odnosi się to również do interesującego mnie okresu po masowych wywózkach do obozu zagłady w Bełżcu, latem-jesienią 1942 r. W celu jak najwierniejszego odtworzenia realiów okupacyjnych ucieknę się do zabiegu, który można nazwać ,,triangulacją pamięci". W książce oparłem się na trzech rodzajach źródeł naświetlających te dramatyczne lata z bardzo odmiennych punktów widzenia. Z jednej strony wykorzystałem relacje Żydów, którzy wojnę przeżyli w ukryciu, na terenie powiatu. Relacje te, złożone wkrótce po wojnie w wojewódzkich oddziałach Centralnego Komitetu Żydów w Polsce (CKŻP), zostały nieco później zdeponowane w Żydowskim Instytucie Historycznym i dziś znajdują się w zespołach 301 i 302. Trochę późniejsze relacje ocalałych Żydów zostały sporządzone w Izraelu i znajdują się w zbiorach Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie, w zespołach O33 i O3. W sumie w zespołach ŻIH i Yad Vashem znaleźć można osiemnaście relacji żydowskich z interesującego nas obszaru. Są to materiały o ogromnym znaczeniu dla historyka, zwłaszcza jeśli można je zestawić z polskimi materiałami sądowymi z późnych lat czterdziestych. Mowa tu przede wszystkim o procesach toczonych na podstawie Dekretu o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnośc