Ebook Etnografia dla terapeutów (pedagogów specjalnych - szkice metodologiczne) mobi,epub

rawności koncentrują się głównie na poznaniu i zrozumieniu niepełnosprawności powstającej na skutek specyficznych uszkodzeń. Inne podejmują poznanie fenomenu niepełnosprawności oraz zawierają refleksje nad sobą niepełnosprawnych badaczy-antropologów (Kasnitz, Shuttleworth, 1999). Pedagogika specjalna, przyjmując metodologię antropologii kultury i antropologiczny model niepełnosprawności, może pokazywać i odkrywać osobę niepełnosprawną przez pryzmat jej widzenia i rozumienia własnej kultury i siebie. Antropolodzy kultury, wybierając teren pedagogiki specjalnej na grunt badawczy, mają z kolei szansę wzbogacenia teorii i praktyki rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Ścisłą współpracę obu dyscyplin Kasnitz i Shuttleworth (2001) postrzegają przez pryzmat korzyści płynących z niej dla obu dziedzin zarówno w sensie teoretycznym, jak i metodologicznym. Antropologia - dzięki eksplorowaniu obszarów niepełnosprawności - może konstruować własną teorię, koncepcje włączające zmiany polityki społecznej wobec osób niepełnosprawnych. Głównymi celami współpracy pedagogiki specjalnej i antropologii mogą być wspólnie prowadzone badania służące na przykład lepszemu zrozumieniu życia osób z niepełnosprawnością w szerokim kontekście kulturowym, a w konsekwencji - poprawie jakości życia lub konstruowaniu curriculumich rozwoju (tamże, 2001). Kasnitz i Shuttleworth uważają, że osiągnięciu wyżej wskazanych celów będą towarzyszyły bardziej szczegółowe. Autorzy proponują: ,,(1) włączenie do badania niepełnosprawności podejścia etnograficznego [wyr. - B. ], (2) promowanie szerokiego wachlarza badań w działaniu (action research)i stosowanych podejść antropologicznych, (3) promowanie badań skoncentrowanych na historii życia i kontekście kulturowym, (4) korzystanie ze zróżnicowanych perspektyw teoretycznych, (5) pobudzanie dyskusji dotyczących terminologii, konceptualizowania niepełnosprawności, (6) włączenie antropologii do akademickiego programu rozwoju studiów nad niepełnosprawnością, (7) wpływanie na kierunki polityki społecznej wobec osób niepełnosprawnych" (tamże, s. 8). Pierwsze sygnały zmian podejścia metodologicznego na polu teorii pedagogiki specjalnej można zauważyć w tle proponowanych paradygmatów pedagogiki specjalnej w Polsce w latach dziewięćdziesiątych. Podkreślają one - między innymi - potrzebę biograficznego rozumienia niepełnosprawności, podmiotowość, indywidualizm podejścia, zmienność pojęć i terminologii, koncentrowanie się na poszczególnych osobach, oparcie badań na pogłębionym poznaniu osoby niepełnosprawnej, wzbogacone o hermeneutyczne analizy tekstu (zob. Obuchowska, 1995). Prekursorką badań jakościowych na gruncie polskiej pedagogiki specjalnej jest M. Chodkowska (1993). Realizowała ona jeden z wariantów badań jakościowych, poświęcając studia biograficzne polskim kobietom niepełnosprawnym. Pedagogami specjalnymi zorientowanymi antropologicznie lub realizującymi paradygmat interpretatywny są między innymi: W. Dykcik (2001), A. Wojciechowski (1992; 2001; 2004), H. Żuraw (1999), K. Rzedzicka (2003), K. Nowak-Lipińska (2003), D. Krzemińska (2003). Istnieją również badacze dyscyplin współpracujących z pedagogiką specjalną realizujący badania jakościowe na jej gruncie. Popularność tych badań jest związana, jak już wspomniałam, z ewolucją teorii pedagogiki specjalnej, zmianą jej paradygmatów i aksjomatów. Współczesne aksjomaty pedagogiki specjalnej akcentują potrzebę widzenia osoby niepełnosprawnej w kontekście indywidualnej, często nieprzewidywalnej i wyjątkowej dynamiki jej rozwoju, niepowtarzalnej biografii i doświadczeń (Dykcik, 2001; Wojciechowski, 2004). Trzeba zatem poznawać człowieka w kontekście kulturowym i w kontekście jego indywidualnego rozwoju, człowieka z określonym potencjałem, podlegającego szerokim wpływom kulturowym. Szczególnie pożądana wydaje się wskazywana obecnie przez badaczy wielość perspektyw metodologicznych oraz swoista ,,symultaniczna triangulacja", istnienie różnych podejść badawczych (Dykcik, 2001). Badania jakościowe realizowane współcześnie można ogólnie podzielić na badania etnograficzne (artystyczne, klasyczne, systematyczne, krytyczne), analizę dyskursu, etnometodologiczne, fenomenologiczne i biograficzne. Pedagog specjalny, poznając etnografię, styka się z dziedziną wiedzy dostarczającą techniki badawcze, teorię i tysiące opisów kulturowych. Ważnym założeniem etnografii jest to, że wiedza wszystkich kultur jest wartościowa (Spradley, 1979), co otwiera przed pedagogiem perspektywę postrzegania terenu badawczego jako odrębnego, wartościowego i cennego w sensie poznawczym (z wszelkimi, czasem trudnymi do zaakceptowania, przejawami funkcjonowania członków danej kultury). Specyfika i dynamika funkcjonowania osób z głębszym upośledzeniem umysłow