Dlaczego Bóg pozwala nam cierpieć?

cierpienia jest doświadczanie granic własnej egzystencji, co jest udziałem chorych, zwłaszcza chorych chronicznie, ale też ludzi z trwałym kalectwem, czujących odpływ sił, oraz osób starszych czy umierających. Stąd druga część książki poświęcona jest takiemu doświadczeniu granic (,,żyć w granicach"). Mam więc nadzieję, że również to nowe wydanie mojej książki dopomoże w tym, by stawić czoło cierpieniom zarówno w świecie, jak i we własnym życiu, i postrzegać je - przynajmniej w punkcie wyjściowym - w perspektywie, która nie będzie się kłócić z wiarą w Boga, który obdarzył swoje stworzenie nieskończoną miłością. Freiburg, 14 września 2006, w święto Podwyższenia Krzyża Świętego Gisbert Greshake 1 Por. J. Moltmann, Der gekreuzigte Gott, München 1972, s. 10. 2 Por. G. Gerstenberger, W. Schrage, Leiden, Stuttgart 1977, s. 89. 3 G. Gerstenberger, W. Schrage, Leiden, s. 178. 4 W tym kontekście należy wymienić przede wszystkim książkę W. Grossa i Kuschela ,,Ich schaffe Finsternis und Unheil!" Ist Gott verantwortlich für das Übel (Mainz 1992) - dzieło, które czyni Boga całkowicie i bez względu na okoliczności odpowiedzialnym za cierpienie. 5 Dla przykładu: A. Kreiner, Gott im Leid. Zur Stichhaltigkeit der Theodizee-Argumente (QD 168), Freiburg im Breisgau 1997. CZĘŚĆ PIERWSZA. Cena miłości 1. Cierpienie a pytanie o Boga - oblicza problemu Twarze cierpienia Jest ich nieskończenie dużo! Istnieje ból ciała spowodowany przez wypadki, katastrofy naturalne, wojny i głód, przez liczne choroby i dolegliwości związane ze starością. Jest ból nie do zniesienia, są niezliczone ułomności, przykra zależność od urządzeń i lekarstw, od opieki medycznej. Wreszcie jest i cierpienie wywołane wygasaniem sił i żmudnym procesem umierania. Bywa też jeszcze gorzej, bo istnieją nieogarnione obszary cierpienia duchowego: cierpienie z powodu własnych ograniczeń, duchowych zranień i obecnej w nas przepastnej ciemności, cierpienie jako skutek winy i grzechu. Jest cierpienie w wyniku zawiedzonych oczekiwań i nadziei, w wyniku bezrobocia lub zbytniego przeciążenia pracą zawodową. Potem cierpienie z powodu bliźnich, z powodu ich krytyki, ich zazdrości i przesadnych ambicji, ich podstępów i intryg, krótko mówiąc: ból z powodu tego, że inni zatruwają mi życie i że mnie denerwują. Osobny temat to cierpienie na tle miłości. Już sławny średniowieczny epos ,,Tristan i Izolda" zawarł w swym wnętrzu taką oto strofę: ,,Komu nie przydarzyło się cierpieć z miłości, temu nie przydarzyło się nigdy kochać z miłości. Miłość i cierpienie kiedyż pozwoliły się rozdzielić w miłosnym uścisku?" Nie ma miłości bez cierpienia. Trzeba cierpieć, gdy się okaże, iż ukochany obiekt nie jest taki, jak go sobie wymyśliliśmy, wymarzyliśmy, jakiego byśmy oczekiwali. Trzeba cierpieć z powodu odmienności innych, z powodu dzieci, które nie idą obranym przez nas kursem, z powodu męża, bo się zmienił i jest teraz jakiś obcy; cierpi się na skutek niedostatecznego odwzajemniania miłości, uwagi i szacunku. Współczuje się też cierpieniom ukochanej osoby. A w końcu jest i cierpienie z powodu Boga, że również On nie jest taki, jakim Go sobie wyobrażam, że często wydaje się być nieobecny, że gdy zwracam się do Niego w modlitwie, wyras- ta między nami jakby mur. Gdy moja modlitwa nie odnosi skutku, to zamiast pociechy zapanowuje tylko nieprzenikniona ciemność. Najczęściej muszę żyć tak, jakby On nie istniał. Tak więc cierpienie wciąż odciska swe piętno na naszym życiu. Ma się rozumieć, istnieją fazy czy dłuższe okresy bez cierpień, wszystko jest wówczas radością, światłem i lekkością, a każdemu wokół dzieje się dobrze. Nadto pewien rodzaj cierpień można od siebie daleko odsunąć, zapomnieć, przesłonić. A przecież jest faktem oczywistym, że na dłuższy dystans nie da się uciec od cierpienia, bo już niebawem na miejsce starych cierpień przychodzi nowe cierpienie. Nikt od nich nie ucieknie, każdy musi ich doświadczyć w nieuchronny sposób. Dlaczego? Z pradawnym ludzkim pytaniem ,,dlaczego cierpię?" ma ścisły związek inne, nie mniej zasadnicze: jak pogodzić ze sobą z jednej strony wiarę w Boga, który w swej bezgranicznej wszechmocy i miłości stworzył świat i łaskawie nim nadal kieruje, a z drugiej ów dotyk zła, ciemności i bólu? Już wczesny pisarz chrześcijański Laktancjusz, cytując filozofa Epikura, sformułował ten problem w zdaniu: ,,Bóg albo chce usunąć zło, a nie może, albo może, a nie chce, albo może i chce"6. Jednak ta trzecia możliwość - ,,chce i może", wydaje się sprzeczna z wszelkim doświadczeniem, a równocześnie dostarcza niejako dowodu przeciw oczywistej Bożej wszechmocy i łaskawości. Przedawniony problem? Do tak postawionego pytania i do zajęcia się nim nie przywiązuje się w nowszych ba