Czujesz tak, jak myślisz

ogą mieć związek ze sposobem wychowywania. Wymagane jest empiryczne sprawdzenie powyższego przewidywania. Jednakże, jeśli zostanie ono potwierdzone, to stanowić będzie ekscytujące wyzwanie dla pracujących z dziećmi, dotyczące możliwości promowania adaptacyjnych procesów poznawczych i skuteczniejszego minimalizowania przyszłych problemów zdrowia psychicznego. Model poznawczy Przedmiotem terapii poznawczo-behawioralnej jest zrozumienie, w jaki sposób interpretowane są wydarzenia i doświadczenia, oraz rozpoznanie i zmiana zniekształceń lub deficytów, które pojawiają się podczas przetwarzania poznawczego. Sposób, w jaki nabywa się i uruchamia dysfunkcjonalne schematy poznawcze, oraz to, jak wpływają one na zachowanie i emocje, jest przedstawiony przede wszystkim w pracy Aarona Becka i został streszczony w postaci diagramu przedstawionego na rycinie Zakłada się, że wczesne doświadczenia i wychowanie są czynnikiem prowadzącym do rozwoju dość mocno ugruntowanych i sztywnych sposobów myślenia (pierwotnych przekonań/schematów). Nowe informacje i doświadczenia są oceniane w kontekście owych pierwotnych przekonań/schematów (np. ,,Musi mi się udać"), a informacja, która je wzmacnia i podtrzymuje, zostaje odpowiednio dobrana i przefiltrowana. Pierwotne przekonania/schematy są uruchamiane czy ożywiane przez ważne wydarzenia (np. zdawanie egzaminu), co prowadzi z kolei do wielu założeń (np. ,,Zdobędę dobrą ocenę, tylko jeśli będę się uczyć cały dzień"). Te natomiast wywołują strumień automatycznych myśli, które odnoszą się do osoby (np. ,,Chyba jestem głupi"), tego, co robi (np. ,,Nie pracuję wystarczająco ciężko"), oraz przyszłości (,,Nigdy nie zdam tych egzaminów i nie dostanę się na uniwersytet") - ten podział nazywany jest triadą poznawczą. Te automatyczne myśli z kolei mogą doprowadzić do zmian emocjonalnych (np. niepokój, smutek), behawioralnych (np. zostawanie w domu, ciągła praca) i somatycznych (np. utrata apetytu, trudności ze spaniem). Rycina Model poznawczy Deficyty i zniekształcenia poznawcze Terapia poznawczo-behawioralna zakłada, że psychopatologia jest wynikiem nieprawidłowości w procesie poznawczym. W szczególności przyjmuje się, że trudności są kojarzone ze zniekształceniami lub deficytami poznawczymi. Zniekształcenia poznawcze odnotowano u dzieci z rozmaitymi trudnościami. Okazało się, że dzieci cierpiące na zaburzenia lękowe błędnie postrzegają dwuznaczne wydarzenia jako groźne (Kendall i in., 1992). Dzieci te bywają zwykle nazbyt skupione na sobie oraz nadkrytyczne i zazwyczaj zauważa się u nich częstsze występowanie monologów wewnętrznych oraz negatywnych oczekiwań (Kendall i Panichelli-Mindel, 1995). Podobnie dzieci agresywne częściej dostrzegają agresywne intencje w sytuacjach niejasnych i wybiórczo biorą pod uwagę mniejszą liczbę sygnałów przy podejmowaniu decyzji co do intencji zachowania drugiej osoby (Dodge, 1985). Dzieci cierpiące na depresję przypisują wydarzeniom więcej negatywnych znaczeń niż dzieci niewykazujące objawów depresji. Dzieci depresyjne są bardziej skłonne do przypisywania negatywnym wydarzeniom stałych przyczyn wewnętrznych, natomiast wydarzeniom pozytywnym niestałych przyczyn zewnętrznych (Bodiford i in., 1988; Curry i Craighead, 1990). Dzieci takie zniekształciły postrzeganie własnych zachowań i selektywnie zajmują się negatywnymi cechami wydarzeń (Kendall i in., 1990; Leitenberg i in., 1986; Rehm i Carter, 1990). Interwencje, które dotyczą zniekształceń poznawczych, mają na uwadze zwiększanie u dziecka świadomości występowania zaburzonych i irracjonalnych aktów poznawczych, przekonań i schematów oraz ułatwianie mu zrozumienia skutków wpływu powyższych zjawisk na zachowanie i emocje. Typowe programy zawierają: formy samoobserwacji, rozpoznawanie nieprzystosowawczych elementów poznawczych, testowanie myśli oraz restrukturyzację poznawczą. Deficyty w procesach poznawczych, takie jak niemożność zaangażowania się w planowanie lub nieumiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach, odnotowywano u dzieci i młodzieży z problemami samokontroli, takimi jak zespół deficytu uwagi z nadruchliwością (ADHD) oraz u dzieci z kłopotami interpersonalnymi (Kendall, 1993; Spence i Donovan, 1998). Na przykład stwierdzono, że dzieci agresywne dysponują ograniczonymi umiejętnościami radzenia sobie w trudnych sytuacjach i rzadziej rozwiązują swe problemy werbalnie (Lochman i in., 1991; Perry i in., 1986). Dowiedziono, że dzieci z fobią społeczną demonstrują braki w umiejętnościach społecznych, dzieci antyspołeczne charakteryzują się natomiast słabymi umiejętnościami percepcji społecznej (Chandler, 1973; Spence i in., 1999). Interwencje w terapii poznawczo-behawioralnej, które skierowane są na deficyty poznawcze, w pierwszym rzędzie kładą nacisk na zdobycie nowych umiej