Ebook Barbarzyńska Europa mobi,epub

pól­nej zgo­dzie wiel­mo­żów i ,,ca­łe­go woj­ska"; trze­ba jesz­cze było wspo­mnieć o za­twier­dze­niu ko­dy­fi­ka­cji per ga­ire­thinx, czy­li przez tra­dy­cyj­ny ry­tu­ał wie­co­wej akla­ma­cji2. Ro­ta­ri nie był ma­lo­wa­nym wład­cą, ale uwa­żał za sto­sow­ne pod­kre­ślić, że oprócz nie­go i w zgo­dzie z nim w tak waż­nej spra­wie wy­po­wie­dział się wiec. Sta­ry ple­mien­ny oby­czaj (ri­tus gen­tis no­strae) wy­ma­gał, aby w ten spo­sób, przez po­trzą­śnię­cie włócz­nia­mi na zgro­ma­dze­niu, wy­ra­żo­na zo­sta­ła po­wszech­na zgo­da do­stoj­ni­ków i ogó­łu wo­jow­ni­ków, czy­li ca­łe­go ludu Lon­go­bar­dów. Nie bez po­wo­du re­dak­to­rzy tego edyk­tu w uro­czy­stym pro­lo­gu po­słu­gi­wa­li się za­mien­nie et­nicz­nym okre­śle­niem ludu (Lan­go­bar­di) i tech­nicz­nym okre­śle­niem woj­ska (exer­ci­tus). Przed 643 r. pra­wo Lon­go­bar­dów nie było spi­sa­ne, ale ist­nia­ło od wie­lu po­ko­leń. W epi­lo­gu stwier­dzo­no to czar­no na bia­łym. God­na uwa­gi jest przy tym de­kla­ra­cja o sto­sun­ku edyk­tu do wcze­śniej­sze­go, nie­pi­sa­ne­go pra­wa. Ro­ta­ri nie przed­sta­wił się w epi­lo­gu jako pra­wo­daw­ca, lecz jako ko­dy­fi­ka­tor daw­nych norm. Król pod­kre­ślił z na­ci­skiem, że po­szu­ki­wał sta­ran­nie w pa­mię­ci sta­ro­daw­ne­go pra­wa przod­ków, aby je prze­nieść na per­ga­min. Nie cho­dzi­ło tu o pa­mięć jed­nost­ki, lecz o pa­mięć wspól­no­ty prze­ka­zy­wa­ną ust­nie z po­ko­le­nia na po­ko­le­nie. Istot­ną rolę od­gry­wa­li w tym za­pew­ne ,,star­cy" (an­ti­qui ho­mi­nes), na któ­rych po­wo­łał się w epi­lo­gu kró­lew­ski ko­dy­fi­ka­tor. Mimo ogło­sze­nia edyk­tu pra­wo pi­sa­ne nie uzy­ska­ło wy­łącz­no­ści. Ro­ta­ri za­po­wie­dział, że bę­dzie w dal­szym cią­gu ba­dał tra­dy­cję i się­gał do pa­mię­ci praw­nej swe­go ludu, aby uzu­peł­nić edykt o nor­my, któ­re prze­oczył pod­czas prac nad pierw­szą ko­dy­fi­ka­cją. Być może wład­ca, któ­ry już w edyk­cie z 643 r. zmo­dy­fi­ko­wał nie­jed­ną sta­rą re­gu­łę, po­zo­sta­wiał so­bie otwar­tą furt­kę po­zwa­la­ją­cą wpro­wa­dzać do pra­wa Lon­go­bar­dów ko­lej­ne zmia­ny pod po­zo­rem uzu­peł­nień. Do­pi­sa­ny po epi­lo­gu roz­dział 387, eli­mi­nu­ją­cy krwa­wą ze­mstę za nie­umyśl­ne za­bój­stwo, wy­da­je się taką za­ka­mu­flo­wa­ną in­no­wa­cją. Ale król Liut­prand, naj­więk­szy po Ro­ta­rim ko­dy­fi­ka­tor, choć otwar­cie usta­na­wiał nowe i zmie­niał daw­ne nor­my praw­ne, w dwóch wy­pad­kach po­wo­łał się na sta­re zwy­cza­je (an­ti­qu­ae ca­war­fi­dae)3. Obo­wią­zy­wa­ły one od daw­na w są­do­wej prak­ty­ce - wy­ja­śniał król - mimo że nie były do­tąd za­pi­sa­ne w edyk­tach. Liut­prand za­peł­nił lukę, wpi­su­jąc owe nor­my do kor­pu­su praw. Po­stą­pił więc do­kład­nie tak samo, jak de­kla­ro­wał Ro­ta­ri w epi­lo­gu z 643 r. Nie ule­ga wąt­pli­wo­ści, że wie­le zwy­cza­jo­wych norm po­zo­sta­ło poza pi­sa­nym pra­wem. Dzia­ło się tak nie tyl­ko u Lon­go­bar­dów. Pra­wa bar­ba­rzyń­ców mia­ły ka­zu­istycz­ny a nie sys­te­ma­tycz­ny cha­rak­ter. Za­kres rze­czo­wy tych ko­dy­fi­ka­cji by­wał roz­ma­ity, ale żad­na nie ogar­nia­ła wszyst­kich obo­wią­zu­ją­cych norm. Obok spi­sa­ne­go funk­cjo­no­wa­ło i cie­szy­ło się uzna­niem pra­wo nie­pi­sa­ne, któ­re przed ko­dy­fi­ka­cją pa­no­wa­ło nie­po­dziel­nie. Ktoś mu­siał za­cho­wy­wać to pra­wo w pa­mię­ci, gło­sić je na zgro­ma­dze­niach, gdzie roz­są­dza­no spo­ry i osą­dza­no prze­stęp­stwa, oraz dbać o wier­ny prze­kaz tra­dy­cji. U Fran­ków sfor­mu­ło­wa­nie wy­ro­ku na­le­ża­ło do tzw. ra­chin­bur­gów, któ­rzy na lo­kal­nym wie­cu są­do­wym (in mal­lo) peł­ni­li funk­cję po­dob­ną do póź­niej­szej ławy przy­się­głych. Na pla­cu wie­co­wym za­sia­da­li oni w wy­róż­nio­nym miej­scu (ra­chin­bur­gi in mal­lo­ber­go se­den­tes) i mie­li obo­wią­zek przed­sta­wić zgro­ma­dzo­nym, za­pew­ne do akla­ma­cji, uzgod­nio­ny mię­dzy sobą wy­rok. Spro­wa­dzał się on do wska­za­nia od­po­wied­niej nor­my, czy­li - jak to wprost okre­śla­ły Lex Sa­li­ca i Lex Ri­bu­aria - do ,,po­wie­dze­nia pra­wa sa­lic­kie­go" (bądź pra­wa ri­pu­ar­skie­go)4. Siłą rze­czy ra­chin­bur­go­wie mu­sie­li to pra­wo znać. Nie wy­glą­da jed­nak na to, by ich wie­dza mo­gła po­cho­dzić z lek­tu­ry. Mal­lus był ośrod­ki