Ebook Bałkany - terror kultury mobi,epub

yką symboli [Kraków 2001]. Byłoby ich więcej, gdyby Magda Petryńska, która przełożyła obie książki, nie zwróciła mi na to uwagi, mogłem więc zredukować je do, mam nadzieję, przyzwoitego stopnia. Mam tu okazję, by jej podziękować za to, że trudne tłumaczenie Polityki symboli nie zniechęciło jej i że teraz, dzięki niej, ukazuje się po polsku jeszcze jedna moja książka. Przedmowę do Polityki symboli, zatytułowaną Do polskiego czytelnika, którą pisałem pięć lat temu, rozpocząłem od wyrażenia żalu, że nigdy nie byłem w Polsce. Teraz moja sytuacja jest inna, przede wszystkim dzięki tej książce, kilka razy byłem gościem Uniwersytetu Warszawskiego i Kolegium Europejskiego w Natolinie. Teraz wśród ulubionych zabawek mojej pięcioletniej Any są dwie lalki, które przywiozłem z Warszawy, a na ścianie jej pokoju wiszą plakaty od Magdy Petryńskiej. Szczęśliwy jest pisarz, który wie, że ktoś, kogo kocha, ma pożytek z jego książki. 4 września 2006 1 Maria Todorova, Bałkany wyobrażone, przeł. Piotr Szymor i Magdalena Budzińska, Wołowiec 2008. 2 Edward W. Said, Orientalizm, przeł. Witold Kalinowski, Warszawa 1991. 3 Terry Eagleton, cyt. za chorwackim przekładem Gordany V. Popović, Ideja kulture, Zagreb 2002, s. 51. W IMIĘ KULTURY ODWOŁANIA DO KULTURY W POLITYCE W maju 1997 roku odbyło się w Belgradzie międzynarodowe sympozjum zatytułowane Międzykulturowość versus rasizm i ksenofobia. A więc rasizmowi i ksenofobii nie została przeciwstawiona kultura, lecz międzykulturowość. Niewątpliwie dlatego, że dziś pojęcie ,,kultura", zwłaszcza w krajach powstałych na terytorium dawnej Jugosławii, jest skompromitowane jako jedno z głównych uzasadnień agresywnego etnicznego nacjonalizmu. Nacjonalizm ten lubi mówić i działać w imię kultury. Kultura służy mu jako usprawiedliwienie, legitymizacja albo przykrywka dla polityki narodowego egoizmu, narodowej dominacji, nietolerancji. I oto w latach kryzysu i rozpadu byłej Jugosławii w imię kultury uczyniono znacznie więcej zła niż rzeczy dobrych i godnych pochwały. Jakby ci, którzy przysięgali na kulturę, żeby usprawiedliwić nienawiść i wojnę, byli znacznie bardziej skuteczni niż ci inni, którzy odwołując się do kultury i jej wartości, próbowali wywalczyć demokrację, tolerancję i pokój. Niestety, taka rola kulturowych odniesień w polityce nie ogranicza się tylko do naszych czasów i naszych terenów. W prospekcie przygotowanym przez Europejską Fundację im. Mozarta na konferencję, która odbyła się w czerwcu 1996 roku w Sarajewie, napisano: ,,Dziś kultura służy jako pretekst do wykluczania i nietolerancji. W wielu krajach, również w Europie, odwołując się do kultury, codziennie zabija się ludzi z powodu ich kulturowej odmienności". O zbrodniach nazistów także można powiedzieć, że często dokonywano ich, powołując się na kulturę. ,,Kultura prowadziła nas do komór gazowych - mówili syjoniści po wojnie. - A przynajmniej w tym nie przeszkadzała"1. Prawo do różnicy Nie ma wątpliwości, że ideologowie wojowniczego etnicznego nacjonalizmu opierają się na etnocentrycznym modelu kultury, w którym jej oryginalne cechy i różnice wyolbrzymione są ponad wszelką miarę. Język nacjonalizmu powołuje się na kulturę jako uprzywilejowaną ostoję odrębności i jedyności, podstawowy wyraz niepowtarzalnego ducha narodowego, narodowego bytu lub mentalności. W języku tym zawiera się tożsamościowa i relatywistyczna retoryka, w której sławetne prawo do różnicy przeciwstawiane jest europocentrycznej kulturze, czyli tak zwanemu globalnemu imperializmowi. Język, jakim mówi się o kulturze, tutaj staje się językiem izolowanej, homogenicznej, zadowolonej z siebie i zagrożonej przez innych wspólnoty narodowej. Jest to język zasadniczej, głębokiej i niepokonywalnej różnicy między narodami, widocznej przede wszystkim w kulturze. Ale problem mówienia tym językiem o kulturze i opartej na nim polityki polega nie tylko na wyolbrzymianiu różnic między kulturami i doprowadzaniu do niedającego się pogodzić antagonizmu. Polega on także, i to w większym stopniu, na tym, że od odmienności różnych rodzajów kultury - przy czym dla każdego rodzaju żąda się prawa do istnienia - szybko przechodzi się do różnic jakości, wartości, do relacji między kulturą dobrą (rozwiniętą, autentyczną) i złą (prymitywną, zacofaną). Tak oto typowa dla nacjonalistów krytyka tego, co nazywa się globalizmem i kosmopolityzmem nowego światowego ładu, tylko pozornie walczy o różnorodność i oryginalność kultur narodowych. Jej prawdziwy cel to afirmacja mniej relatywistycznego, mniej zróżnicowanego i demokratycznego prawa, którym jest prawo do wyższości, do pierwszeństwa, do odrębności własnej kultury narodowej. Różnicę między Nami i Nimi, między kulturą naszą i jakąś inną, tutaj uważa się za róż