Antygona, Król Edyp

Tłumaczył Kazimierz Morawski Opracowała Elżbieta Zarych Tytuły oryginałów: Antigone Oidípous týrannos Projekt graficzny serii: Sewer Salamon Opracowanie graficzne okładki: Anna Kubacka Na okładce wykorzystano obraz Antoniego Brodawskiego Edyp i Antygona (1828) ISBN 978-83-7895-151-3 (C) Copyright by Wydawnictwo Zielona Sowa Sp. z , Kraków 2008 Wydawnictwo Zielona Sowa Sp. z 30-404 Kraków, ul. Cegielniana 4A (012) 266-62-94, tel. (012) 266-62-92 Antygona OSOBY DRAMATU: ANTYGONA, córka Edypa ISMENA, jej siostra KREON, król Teb HAJMON, syn Kreona TYREZJASZ, wróżbita EURYDYKA, żona Kreona STRAŻNIK POSŁANIEC POSLANIEC drugi CHÓR tebańskich starców Rzecz dzieje się przed pałacem królewskim w Tebach. PROLOGOS ANTYGONA O ukochana siostro ma, Ismeno! Czyż ty nie widzisz, że z klęsk Edypowych Żadnej za życia los nam nie oszczędza? Bo nie ma cierpień i nie ma ohydy, Nie ma niesławy i hańby, które by Nas pośród nieszczęść pasma nie dotknęły. Cóż to za rozkaz znów obwieścił miastu Ten, który teraz władzę w ręku dzierży? Czyś zasłyszała? Czy uszło twej wiedzy, Że znów wrogowie godzą w naszych miłych? ISMENA O Antygono, żadna wieść nie doszła Do mnie ni słodka, ni goryczy pełna, Od dnia, gdy braci straciłyśmy obu, W bratnim zabitych razem pojedynku. Odkąd tej nocy odeszły Argiwów Hufce*, niczego więcej nie zaznałam Ni ku pociesze, ni ku większej trosce. * Argiwów hufce - hufce Greków; Polinik zebrał swe zastępy w Argosie. ANTYGONA Lecz mnie wieść doszła i dlatego z domu Cię wywołałam, by rzecz ci powierzyć. ISMENA Cóż to? Ty jakieś ciężkie ważysz słowa. ANTYGONA O tak! Czyż nie wiesz, że z poległych braci Kreon jednemu wręcz odmówił grobu? Że Eteokla, jak czynić przystoi, Pogrzebał w ziemi wśród umarłych rzeszy, A zaś obwieścił, aby Polinika Nieszczęsne zwłoki bez czci pozostały, By nikt ich płakać, nikt grześć1 się nie ważył; Mają więc leżeć bez łez i bez grobu, Na pastwę ptakom żarłocznym i strawę. Słychać, że Kreon czcigodny dla ciebie, Co mówię, dla mnie też wydał ten ukaz I że tu przyjdzie, by tym go ogłosić, Co go nie znają, nie na wiatr zaiste Rzecz tę stanowiąc, lecz grożąc zarazem Kamienowaniem ukazu przestępcom. Tak się ma sprawa, teraz wraz ukażesz, Czyś godną rodu, czy wyrodną córką. * Grześć - chować, grzebać, urządzać pochówek. ISMENA Gdy taka dola, to cóż, o nieszczęsna, Prując czy snując bym mogła tu przydać? ANTYGONA Patrz, byś wspomogła i poparła siostrę. ISMENA W jakimże dziele? Dokąd myśl twa mierzy? ANTYGONA Ze mną masz zwłoki opatrzyć braterskie. ISMENA Więc ty zamierzasz grzebać wbrew ukazom? ANTYGONA Tak, brata mego, a i twego; Bo wiarołomstwem nie myślę się kalać. ISMENA Niczym dla ciebie więc zakaz Kreona? ANTYGONA Niczym, on nie ma nad moimi prawami. ISMENA Biada! O rozważ, siostro, jak nam ojciec Zginął wśród sromu* i pośród niesławy, Kiedy się jemu błędy ujawniły, A on się targnął na własne swe oczy; Żona i matka** - dwuznaczne to miano - Splecionym węzłem swe życie ukróca; Wreszcie i bracia przy jednym dnia słońcu Godzą na siebie i morderczą ręką Jeden drugiemu śmierć srogą zadaje. Zważ więc, że teraz i my pozostałe Zginiemy marnie, jeżeli wbrew prawu Złamiemy wolę i rozkaz tyrana. Baczyć to trzeba, że my przecie słabe, Do walk z mężczyzną niezdolne niewiasty; Że nam ulegać silniejszym należy, Tych słuchać, nawet i sroższych rozkazów. Ja więc, błagając o wyrozumienie Zmarłych, że muszę tak ulec przemocy, Posłuszną będę władcom tego świata, Bo próżny opór urąga rozwadze. * Srom - wstyd, hańba. ** Żona i matka - odnosi się do Jokasty, matki i żony Edypa, która po odkryciu prawdy powiesiła się z rozpaczy. ANTYGONA Ja ci nie każę niczego, ni choćbyś Pomóc mi chciała, wdzięcznym by mi było, Lecz stój przy twojej myśli, a ja brata Pogrzebię sama, potem zginę z chlubą. Niechaj się zbratam z mym kochanym w śmierci Po świętej zbrodni. A dłużej mi zmarłym Miłą być trzeba niż ziemi mieszkańcom, Bo tam zostanę na wieki; tymczasem Ty tu znieważaj święte prawa bogów. ISMENA Ja nie znieważam ich, nie będąc w mocy Działać na przekór stanowieniom władców. ANTYGONA Rób po twej myśli; ja zaś wnet podążę, By kochanemu bratu grób usypać. ISMENA O, ty nieszczęsna! Serce drży o ciebie. ANTYGONA Nie troszcz się o mnie; nad twoim radź losem. ISMENA Ale nie zdradzaj twej myśli nikomu, Kryj twe zamiary, ja też je zataję. ANTYGONA O nie! Mów głośno, bo ciężkie ty kaźnie Ściągnąć byś mogła milczeniem na siebie. ISMENA Z żarów twej duszy mroźne mieciesz słowa. ANTYGONA Lecz miła jestem tym, o których stoję. ISMENA Jeśli podołasz w trudnym mar pościgu. ANTYGONA Jak nie podołam, to zaniecham dzieła. ISMENA Nie trza się z góry porywać na mary. ANTYGONA Kiedy tak mówisz, wstręt budzisz w mym sercu I słusznie zmierzisz się także zmarłemu. Pozwól, bym ja wraz z moim zaślepieniem Spojrzała w oczy grozie; bo ta groza Chlubnej mi śmierci przenigdy nie wydrze. ISMENA Jeśli tak mniemasz, idź, lecz wiedz zarazem, Żeś nierozważna, choć miłym tyś miła. (Rozchodzą się. Wchodzi CHÓR.) PARODOS CHÓR O słońca grocie, coś jasno znów Tebom Błysnął po trudach i znoju, Złote dnia oko, przyświecasz ty niebom I w Dirki* nurzasz się zdroju. Witaj! Tyś sprawił, że wrogów mych krocie W dzikim pierzchnęły odwrocie. * Dirke - źródło pod Tebami. Bo Polinika gniewny spór Krwawy zażegł w ziemi bój, Z chrzęstem zapadł, z szumem piór Śnieżnych orłów* lotny rój I zbroice liczne błysły, I z szyszaków pióra trysły. * Śnieżne orły - wojownicy argejscy mieli białe tarcze. I wróg już wieńcem dzid groźnych otoczył Siedmiu bram miasta gardziele, Lecz pierzchł, nim w mojej krwi strugach się zbroczył, Zanim Hefajstos* ognisty w popiele Pogrążył mury, bo z tyłu nawałem Runął na smoka** Ares*** z wojny szałem. * Hefajstos - w mitologii greckiej bóg ognia. ** Smok - symbol Teb. *** Ares - grecki bóg wojny. Bo Zeus nie cierpi dumnych głów, A widząc ich wyniosły lot I złota chrzęst, i pychę słów, Wypuścił swój piorunny grot I w zwycięstwa samym progu Skarcił butę w dumnym wrogu. A ugodzony wznak na ziemię runie Ten, który w namiętnym gniewie Miasto pogrzebać chciał w ognia całunie I jak wicher dął w zarzewie. Legł on od Zeusa gromu powalony; Innym znów Ares inne znaczy zgony. Bo siedmiu - siedmiu strzegło wrót, Na męża mąż wymierzył dłoń; Dziś w stosach lśni za zwycięstw trud Ku Zeusa czci pobitych broń. Ale przy jednej miasta bramie Nie błyszczy żaden chwały łup, Gdzie brat na brata podniósł ramię, Tam obok trupa poległ trup. Więc teraz Nike*, czci syta i sławy, Zwraca ku Tebom radosne swe oczy, Po twardym znoju i po walce krwawej Rzezi wspomnienie niech serca nie mroczy: Idźmy do świątyń, a niechaj na przedzie Teb skoczny Bachus** korowody wiedzie. * Nike - bogini zwycięstwa. ** Bachus - odpowiednik greckiego Dionizosa, rzymski bóg wina, plonów i płodnych sił natury. PRZODOWNIK CHÓRU Lecz otóż widzę, jak do nas tu zdąża, Kreon, co ziemią tą włada; Nowy bóstw wyrok go w myślach pogrąża, Ważne on plany waży i układa. Widno, że zbadać chciałby nasze zdanie, Skoro tu starców wezwał na zebranie. (Wchodzi KREON.) Spis Treści Antygona PROLOGOS PARODOS EPEJSODION I KREON STASIMON I EPEJSODION II STASIMON II EPEJSODION III STASIMON III EPEJSODION IV STASIMON IV EPEJSODION V STASIMON V EKSODOS Król Edyp OD TŁUMACZA PROLOGOS PARODOS EPEJSODION I STASIMON I EPEJSODION II STASIMON II EPEJSODION III STASIMON III EPEJSODION IV STASIMON IV EKSODOS POSŁOWIE